15 lipca w Historii Kresów

15 lipca 2013

1410 – pod Grunwaldem armia polsko-litewska króla Władysława II Jagiełły rozgromiła Krzyżaków, łamiąc na zawsze potęgę tego rycerskiego zakonu.

W centrum obrazu Jana Matejki widzimy jednak nie Jagiełłę tylko Wielkiego Księcia Witolda. Jest to zgodne z prawdą historyczną o tyle, że faktycznie brał on bezpośredni udział w starciu, zaś Jagiełło dowodził bitwą z pewnej odległości. Złośliwi historycy zwracają jednak uwagę, że mitra z krzyżem na głowie świeżo ochrzczonego księcia wygląda już znacznie mniej wiarygodnie. Również śmiertelny cios znajdującemu się na lewo Wielkiemu Mistrzowi Ulrichowi von Jungingenowi zadaje włócznią Św. Maurycego nie Polak a Żmudzin. Dobrze, że chociaż całości bitwy patronuje na górze obrazu polski święty – Stanisław ze Szczepanowa…

Na koniec proponujemy jeszcze rzut oka na pozostającą w cieniu obrazu Matejki znacznie mniej znanę wizję Bitwy pod Grunwaldem autorstwa Wojciecha Kossaka:

1625 – w Wilnie zmarł Samuel Dambrowski – polski duchowny luterański, pisarz religijny. Urodził się w 1577 r.

1854 – urodził się Jacek Malczewski – polski malarz, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu przełomu XIX i XX w. Wiele jego wystaw odbyło się we Lwowie. Zmarł w 1929 r.

1861 – zmarł książę Adam Jerzy Czartoryski – mąż stanu Królestwa Polskiego i Powstania Listopadowego, zasłużony dla polskich szkół na Kresach.

Urodził się w 1770 r. W latach 1804-1806 był ministrem spraw zagranicznych Rosji, potem senatorem-wojewodą Królestwa Polskiego. W 1803 r. car Aleksander I mianował go kuratorem wileńskiego okręgu naukowego. Na tym stanowisku Czartoryski przyczynił się do rozwoju oświaty na wschodnich ziemiach zabranych dawnej Rzeczypospolitej. Rozbudował sieć szkół parafialnych z językiem polskim. Położył duże zasługi dla rozwoju Uniwersytetu Wileńskiego. W 1824 r. po procesie Filomatów i Filaretów podał się do dymisji. Był także pisarzem i mecenasem sztuki.

W Powstaniu Listopadowym Czartoryski był m.in. prezesem Rządu Narodowego. Po upadku Powstania stworzył na emigracji w Paryżu konserwatywny obóz Hotel Lambert, popierający antyrosyjską politykę państw europejskich.

1876 – we Lwowie zmarł Aleksander Fredro – polski komediopisarz, pamiętnikarz i poeta. Został pochowany w rodzinnej krypcie kościoła w Rudkach koło Lwowa. Urodzony w 1793 r. Przeczytaj więcej o Aleksandrze Fredrze.

1893 – w Samborze urodził się Włodzimierz Antoniewicz – polski archeolog pochodzenia ormiańskiego, rektor Uniwersytetu Warszawskiego, członek PAN. Ukończył gimnazjum we Lwowie, studiował archeologię i geografię m.in. na Uniwersytecie Lwowskim. W latach 1925-1934 wykładał na Uniwersytecie Wileńskim. Zmarł w 1973 r.

1895 – we Lwowie ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „Przegląd Wszechpolski”.

1899 – odbył się ślub Józefa Piłsudskiego z Marią Juszkiewicz. W tym celu Piłsudski zmienił wcześniej wyznanie z katolickiego na ewangelicko-augsburskie swojej żony.

1913 – w Smorgoniach urodził się Abraham Suckewer – poeta i pisarz żydowski i polski tworzący w języku jidysz. Przeżył pobyt w Getcie Wileńskim, później ukrywał się u Polki. W 1944 r. był jednym ze współzałożycieli Muzeum Żydowskiego w Wilnie. Zmarł w 2010 r.

1938 – sprowadzone z Leningradu prochy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego pochowano w rodzinnym Wołczynie.

1956 – we Wrocławiu odsłonięto pochodzący ze Lwowa pomnik Aleksandra Fredry. Pomnik wykonał na zlecenie Lwowskiego Koła Literacko – Artystycznego znany rzeźbiarz Leonard Marconi w 1897 r. Dodajmy, że do Wrocławia trafiły też po wojnie z lwowskiego Ossolineum 22 rękopisy dzieł scenicznych Fredry, zbiory wierszy, pamiętnik i inne jego pisma i listy.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 15 lipca