28 maja w Historii Kresów

28 maja 2013

1565 – (lub 29.05) zmarł Mikołaj Krzysztof Radziwiłł herbu Trąby – marszałek i kanclerz wielki litewski, wojewoda wileński, twórca potęgi Radziwiłłów i propagator kalwinizmu na Litwie.

Urodził się w 1515 r. w Nieświeżu. W młodości uzyskał staranne wykształcenie. Z czasem kumulując najwyższe urzędy w państwie stał się wraz z bratem Mikołajem Radziwiłłem „Rudym” najbardziej wpływowym magnatem na Litwie.

Sprowadził do Wielkiego Księstwa Litewskiego Kościół ewangelicko-reformowany. W 1557 r. ufundował w Wilnie pierwszy na tych ziemiach zbór i szkołę reformatów. Zwalczał też katolicyzm i prawosławie, m.in. odebrał katolikom kościoły w Nieświeżu, Klecku, Ołyce, Subotnikach, Mordach i Szydłowcu i przekazał je pastorom kalwińskim. Otworzył też drukarnie w Nieświeżu i Brześciu Litewskim, gdzie w 1563 r. wydrukowano „Biblię Brzeską”, zwaną też „Radziwiłłowską” – pierwsze tłumaczenie całego Pisma Świętego na język polski. U schyłku życia zaczął popierać arian.

Okoliczności śmierci tego Radziwiłła w Łukiszkach były przerażające. Cierpiał on na podagrę i jakoby za radą lekarza Żyda wysmarował się w ramach „terapii” rtęcią. „Wkrótce po tym namaszczeniu wzmogły się bóle, dręczyły go przez całe trzy dni bez przerwy tak dalece, iż naprzód popękały mu oczy, uszy i gęba, następnie rozparło mu boki, a na koniec głowa rozszczepiła się na dwie części tak, iż opuszczony od Boga, z okropnym wyciem wyzionął ducha” – czytamy w relacji świadka tych wydarzeń.

1817 – urodził się Jerzy Henryk Lubomirski – polityk, wybitny działacz społeczno – oświatowy w Galicji, słowianofil, ordynat przeworski, poseł na Sejm Galicyjski, kurator Ossolineum, któremu podarował bibliotekę i zbrojownię przeworską. W 1863 r. w czasie Powstania Styczniowego był związany z organizacją narodową. Na terenie Przeworszczyzny ufundował szpital powstańczy. Zmarł w 1872 r.

1836 – w Subortowiczach (obecnie Litwa) urodził się Jan Karłowicz – polski etnograf i językoznawca. Właściciel majątku Wiszniewo. Na Litwie działał na rzecz tworzenia instytucji samopomocy społecznej na wsi, wspólnie z Konstantym Skirmuntem prowadził Bank Włościański w Szemetowszczyźnie. Zmarł w 1903 r.

1872 – urodził się Marian Smoluchowski – polski fizyk, profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Zmarł w 1917 r. Wspomnienie o nim napisał m.in. Albert Einstein.

1877 – w Czerei na Witebszczyźnie urodził się Oskar Miłosz – francuski poeta pochodzenia litewskiego, wizjoner i metafizyk, krewny Czesława Miłosza. Intuicyjnie opisał Ogólną Teorię Względności, nie mając pojęcia o istnieniu jej matematycznego opisu autorstwa Einsteina. Zmarł w 1939 r.

1895 – urodził się Bronisław Pieracki – polski polityk, minister spraw wewnętrznych, dowódca Polskiej Organizacji Wojskowej we Lwowie, uczestnik wojny polsko – ukraińskiej o Lwów. Zmarł w 1934 r.

1907 – w Mikuliczynie (obecnie Ukraina) urodził się Władysław Midowicz – polski geograf i meteorolog, działacz turystyczny i krajoznawczy. Obrońca Lwowa. Zmarł w 1993 r.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 28 maja