18 czerwca w Historii Kresów

18 czerwca 2013

1792 – wojska księcia Józefa Poniatowskiego pokonały Rosjan pod Zieleńcami. Król ustanowił na cześć tego triumfu Order Virtuti Militari – do dziś najwyższe odznaczenie wojskowe.

Bitwa pod Zieleńcami, na wschód od Zasławia na dzisiejszej Ukrainie, miała miejsce w czasie tzw. Wojny w Obronie Konstytucji 3 Maja. Liczącymi 15,5 tys. oddziałami polskimi dowodził książę Józef Poniatowski – bratanek króla, Rosjanami –  gen. Herkules Morkow.

W trakcie bitwy inicjatywa wiele razy przechodziła z rąk do rąk i kilka razy wydawało się już, że polskie oddziały, złożone głównie z niedoświadczonych rekrutów, zostaną rozbite. Jednak dzięki umiejętnemu dowodzeniu książę Poniatowski zdołał w końcu zmusić wroga do odwrotu.

Straty polskie w bitwie pod Zieleńcami wyniosły ok. 1000 zabitych, rosyjskie – dwa razy więcej. Nie licząc potyczek konfederatów barskich, było to pierwsze samodzielne zwycięstwo polskiej armii od blisko 100 lat, które podniosło morale całego wojska i udowodniło, że potrafi ono stawić opór przeważającemu rosyjskiemu najeźdźcy.

Niestety, polski król, choć ustanowił z tej okazji Order Virtuti Militari, odmówił odwiedzenia zwycięskich wojsk następującymi słowami: „Czyliż będę miał w obozie wygodę i kuchnię przyzwoitą?”

1649 – Powstanie Chmielnickiego: zwycięstwo wojsk litewskich w bitwie pod Zahalem.

1863 – Powstanie Styczniowe: bitwa pod Górami.

1923 – w Łucku na Wołyniu urodził się Szymon Szurmiej – polski aktor, reżyser i działacz społeczności żydowskiej.

1945 – w Moskwie rozpoczął się pokazowy proces przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, tzw. Proces Szesnastu. Po 3 miesiącach pobytu w więzieniu na Łubiance i jedynie 3-dniowym procesie skazano 13 przywódców na kary pozbawienia wolności od 4 miesięcy do 10 lat. Część z nich została potem zamordowana w miejscu uwięzienia.

Polscy działacze zostali przez sowietów zwabieni 28 marca 1945 r. do wilii w Pruszkowie pod pretekstem rozmów na temat polskiego stosunku do władz ZSRR, uzgodnień jałtańskich i sytuacji na zapleczu frontu, a następnie aresztowani przez NKWD.

W ręce sowietów wpadli: Delegat Rządu i Wicepremier na Kraj – Jan Stanisław Jankowski, ostatni Komendant Główny AK i pełniący funkcję Komendanta Głównego organizacji „NIE” – gen. Leopold Okulicki, Przewodniczący Rady Jedności Narodowej – Kazimierz Pużak, pełniący funkcję tłumacza wiceminister Departamentu Informacji Delegatury RP na Kraj – Józef Stemler-Dąbski, Antoni Pajdak (PPS-WRN), Stanisław Jasiukowicz, Kazimierz Kobylański, Zbigniew Stypułkowski i Aleksander Zwierzyński ze Stronnictwa Narodowego, Józef Chaciński i Franciszek Urbański ze Stronnictwa Pracy, Adam Bień, Kazimierz Bagiński i Stanisław Mierzwa ze Stronnictwa Ludowego oraz Eugeniusz Czarnowski i Stanisław Michałowski ze Zjednoczenia Demokratycznego.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 18 czerwca