28 czerwca w Historii Kresów

1569 – uchwalono Unię Lubelską, w wyniku której powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów, ze wspólnym monarchą, herbem, sejmem, walutą, polityką zagraniczną i obronną.

Na zawarcie Unii wpłynęła sytuacja międzynarodowa – Wielkie Księstwo Litewskie nie było w stanie samodzielnie prowadzić wojny z Rosją, a trwające od 1558 r. zmagania z Moskwą wykazały słabość państwa litewskiego.

Polska, która pośpieszyła Litwie z pomocą, wystawiła w ciągu 7 lat 300 rot wojska, wydając na to 2 miliony złotych, co skłoniło dużą część szlachty litewskiej do poparcia zjednoczenia. Przeciwni mu byli natomiast magnaci litewscy, obawiający się utraty swoich wpływów.

Kiedy więc 10 stycznia 1569 r. na Zamku Lubelskim rozpoczął obrady Sejm koronny, trwający równolegle Sejm litewski zablokował możliwość zawarcia unii, a część magnatów litewskich opuściła Lublin.

Król Zygmunt II August zastosował więc metodę faktów dokonanych i przy aprobacie litewskich posłów z Podlasia dokonał inkorporacji części ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego do Korony, m.in. Województwa Podlaskiego, Wołyńskiego, Kijowskiego i Bracławskiego.

Tamtejszej szlachcie ruskiej pozwolono zachować swoje prawa i język urzędowy, odbarzono ją takimi samymi przywilejami jakie miała szlachta polska i pozwolono zasiadać w polskim parlamencie. W tej sytuacji przedstawiciele Litwy powrócili do Lublina i wznowili rokowania. 28 czerwca uchwalono zawarcie unii, 1 lipca zaprzysiężono ją, a 4 lipca ratyfikował ją król.

Jak już wspomniano, oba państwa miały mieć wspólnego władcę wybieranego wspólnie przez oba narody w wolnej elekcji i koronowanego na króla Polski i wielkiego księcia Litwy. Powołano też wspólny Sejm, z udziałem 120 posłów z Korony i 48 z Litwy. W Senacie znalazło się 113 Polaków i 27 Litwinów.

Wspólne miało też być prawo, polityka zagraniczna i obronna, choć wojsko, skarb, urzędy i sądownictwo miały pozostać odrębne. Wprowadzono identyczną monetę, jednak bitą osobno w Koronie i na Litwie. Języki urzędowe pozostały odrębne (na Litwie – język ruski). Zniesiono zakaz nabywania przez Polaków dóbr na Litwie.

1651 – Powstanie Chmielnickiego: rozpoczęła się 13-dniowa bitwa pod Beresteczkiem – największa bitwa lądowa XVII wieku. Wojska polskie pod wodzą Jana II Kazimierza pokonały wojska tatarsko-kozackie.

1660 – drugi – decydujący dzień Bitwy pod Połonką. Wojska polsko-litewskie doszczętnie rozbiły armię rosyjską i uwolniły obleganą przez nie polską twierdzę Lachowicze. Przeczytaj opis Bitwy pod Połonką.

1794 – zginął Ignacy Jakub Massalski – biskup wileński, działacz polityczny i religijny Wielkiego Księstwa Litewskiego, fizjokrata krzewiący naukę wśród chłopów, mecenas nauki i sztuki. Jego staraniami i za jego środki została zrekonstruowana katedra wileńska. Targowiczanin, wywleczony z więzienia i powieszony bez sądu przez tłum warszawiaków. Urodzony w 1727 r.

1868 – urodził się Maurycy Allerhand – polski prawnik pochodzenia żydowskiego, profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Zamordowany wraz z żoną przez Niemców w 1942 r.

1927 – prochy Juliusza Słowackiego po przewiezieniu z Paryża do Polski złożono w Krypcie Wieszczów w Katedrze św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie.

1932 – w Kownie zmarł Maironis (właśc. Jonas Mačiulis) – litewski duchowny katolicki, poeta doby romantyzmu, filozof, pisarz. Inspirowała go poezja Mickiewicza i Słowackiego.

1941 – początek dwudniowej masakry 7 tys. Polaków dokonanej przez NKWD w więzieniach lwowskich tuż przed wkroczeniem wojsk niemieckich. Przeczytaj więcej o zbrodniach sowieckich na Kresach w czerwcu 1941 r.

1942 – w Stefanowie w Województwie Nowogródzkim urodził się Wacław Niewiarowski – polski polityk, minister przemysłu i handlu. Zmarł w 2007 r.

1942 – zmarł tragicznie Janka Kupała (właśc. Iwan Łucewicz) – klasyk literatury białoruskiej, poeta, dramaturg, publicysta, wybitny działacz Białoruskiego Odrodzenia początku XX wieku i jeden z twórców białoruskiego języka literackiego. Pierwsze wiersze napisał w języku polskim. Publikował w wileńskiej “Naszej Niwie”. Urodzony w 1882 r.

2000 – w Gniezdowie w Rosji uroczyście otwarto Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu. Stacja w Gniezdowie była miejscem wyładunku polskich oficerów, których następnie wywożono ciężarówkami na odległe o 3 km miejsce kaźni w lesie katyńskim.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 28 czerwca