28 sierpnia w Historii Kresów

1919 – zwycięsko zakończyło się 6-dniowe Powstanie Sejneńskie – polscy powstańcy, wspierani przez polskie wojsko, wyparli wojska litewskie z Suwalszczyzny.

Przyjrzyjmy się krótko sytuacji poprzedzającej polski zryw. Po wycofaniu się wojsk niemieckich z tego regionu Rada Najwyższa Ententy wytyczyła linię demarkacyjną – tzw. linię Focha. Rozgraniczała ona sporne terytoria między Polską i Litwą. W wyniku tego litewska administracja musiała opuścić znaczną część Suwalszczyzny, ale zachowała we władaniu Sejny i obszar po rzekę Czarna Hańcza, mimo że leżał on po polskiej stronie linii Focha. Próby negocjacji z Litwinami nie powiodły się. Co więcej, Sejny odwiedził premier Litwy Mykolas Sleževičius, a jego wizyta miała jednoznacznie antypolski wydźwięk. W tej sytuacji dowództwo suwalskiego okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej podjęło decyzję o rozpoczęciu powstania.

Polska konspiracja w regionie Sejn liczyła ok. tysiąc osób, w dużej części była to młodzież gimnazjalna. O godzinie trzeciej nad ranem Polacy, wykorzystując zaskoczenie, rozpoczynają akcję zbrojną. W ciągu kilkunastu godzin opanowują Krasnopol, Sejny oraz miejscowości po litewskiej stronie linii Focha – Kopciowo, Wiejsieje i Łoździeje, biorąc do niewoli kilkuset żołnierzy litewskich.

Obawiając się litewskiego kontrataku powstańcy cały czas czekają na przybycie wsparcia w postaci regularnego polskiego wojska. Tymczasem z sejneńskiego klasztoru wymyka się w przebraniu kobiecym litewski ksiądz, który informuje dowództwo litewskie o rozmieszczeniu oddziałów powstańczych i braku regularnej armii w Sejnach. Na wieść o tym Litwini ściągają posiłki i siłami blisko 2-tysięcznych regularnych wojsk, wspierani przez oddziały niemieckie, ruszają do kontrataku.

25 sierpnia Litwini odzyskują miejscowości położone po ich stronie linii Focha oraz Sejny, gdzie walki są szczególnie zacięte. Ginie m.in. ppor. Wacław Zawadzki – dowódca powstania. Litwini masakrują i dobijają rannych polskich jeńców. Oddziały POW nie dają jednak za wygraną i pod dowództwem ppor. Alexandrowicza ponownie ruszają do natarcia, odbijając Sejny jeszcze tego samego dnia. Do miasta docierają też w końcu pierwsze regularne pododdziały 41 Suwalskiego Pułku Piechoty, które wzmacniają obronę.

28 sierpnia następuje drugi litewski atak na miasto – atakują dwa bataliony piechoty wyposażone w kilkanaście karabinów maszynowych i baterię artylerii, wzmocnione licznymi oddziałami szaulisów i ochotnikami niemieckimi. Po całodziennych krwawych walkach na przedpolach Sejn litewski atak zostaje odparty – Litwini wycofują się za linię Focha.

Powstanie zwyciężyło. Jeszcze tego samego dnia w Sejnach odbyła się wielka polska manifestacja patriotyczna. Oddziały POW zostały wcielone do regularnego polskiego wojska, które do 9 września zakończyło obsadzanie całego odcinka granicznego. W Powstaniu Sejneńskim zginęło 37 Polaków, straty po stronie litewskiej – zapewne znacznie większe – nie są dokładnie znane. W tragicznej sytuacji okazały się natomiast powstańcze oddziały, które znalazły się po litewskiej stronie linii Focha. Cześć z nich, m.in. oddział „Kopciowo”, walczyły jeszcze dwa miesiące bez wsparcia wojsk polskich.

Część historyków zwraca uwagę, że Powstanie Sejneńskie w pewnym stopniu pogrążyło koncepcję federacyjną Józefa Piłsudskiego. Był on podobno przeciwny działaniom zbrojnym, licząc na przygotowywany zamach stanu na Litwie i ustanowienie tam propolskiego rządu.

1919 – wojna polsko-bolszewicka: 1 Dywizja Strzelców Wielkopolskich i 1 Pułk Ułanów Wielkopolskich zdobyły Bobrujsk. W akcji brało udział 20 polskich czołgów.

W czasie walk Polacy wzięli do niewoli 500 bolszewickich jeńców, zdobyli 2 działa, kilkanaście karabinów maszynowych, 5 kuchni polowych, 35 wagonów kolejowych i znaczną liczbę karabinów z amunicją. Poległych polskich żołnierzy pogrzebano wokół „Kopca Dowborczyków” na terenie bobrujskiej twierdzy.

Wycofujące się oddziały rosyjskie zniszczyły mosty, uniemożliwiając pościg i udały się w kierunku na Żłobin i Rohaczew, ostrzeliwując miasto ze wschodniego brzegu rzeki Berezyny. Aby zapobiec ostrzałowi Bobrujska polskie oddziały utworzyły przyczółek na wschodnim brzegu Berezyny, z którego odpierały ataki bolszewickie i dokonywały wypadów na tyły nieprzyjaciela. W lipcu 1920 r. wojska sowieckie ponownie zajęły Bobrujsk.

1610 – Stanisław Żółkiewski podpisał w Moskwie z bojarami rosyjskimi układ, na mocy którego polski królewicz Władysław został carem Rosji.

1640 – zmarł Mikołaj Korsak – polski duchowny unicki, bazylianin, biskup halicki, piński i kijowski. Urodził się ok. 1595 r.

1765 – w Porycku na Wołyniu urodził się Tadeusz Czacki – polski działacz oświatowy i gospodarczy, pedagog, historyk, bibliofil, numizmatyk, członek Komisji Edukacji Narodowej, współtwórca Konstytucji 3 Maja, współzałożyciel warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Twórca Biblioteki Poryckiej liczącej 1558 woluminów rękopisów, ponad 8500 tomów dzieł polskich, 3-4 tys. dzieł obcych i ok. 20 tys. broszur. Główny organizator Liceum Krzemienieckiego zwanego Atenami Wołyńskimi.

Zapoczątkował opracowanie dokładnej hydrograficznej mapy Polski i Litwy. W 1803 r., w związku z przyznaniem autonomii szkolnictwu polskiemu na Litwie i Rusi, Czacki został mianowany wizytatorem szkół guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej. Zmarł w 1813 r. w Dubnie na Wołyniu.

1911 – we Lwowie urodził się Artur Młodnicki – polski aktor, reżyser teatralny i kierownik teatru. Od 1931 r. jako student Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie należał do Polskiej Korporacji Akademickiej „Gasconia”. Zmarł w 1972 r.

1946 – w więzieniu UB została zamordowana 18-letnia Danuta Siedzikówna „Inka” – sanitariuszka i łączniczka 5 Wileńskiej Brygady AK, skazana na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Gdańsku. Torturowana w śledztwie, nikogo nie wydała. Urodzona w 1928 r. Przeczytaj więcej o Danucie Siedzikównie.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 28 sierpnia