12 lutego w Historii Kresów

12 lutego 2014

1798 – w Petersburgu zmarł Stanisław August Poniatowski – ostatni władca Rzeczypospolitej, król Polski i wielki książę litewski. Urodzony w 1732 r. w Wołczynie na Polesiu.

Zanim został królem był stolnikiem wielkim litewskim i starostą przemyskim. Od 1777 r. należał do masonerii. Nie będziemy zagłębiać się w życiorys tego nad wyraz słabego monarchy, który pomylił swoją rolę z misją mecenasa sztuki i którego brak zdecydowania przyspieszył utratę przez Polskę niepodległości. A wspominamy o nim tylko dlatego, że choć Kresy dały Rzeczypospolitej większość znanych Polaków, to akurat królów – nie licząc Jagiellonów – jak na lekarstwo.

W Wołczynie Poniatowscy zbudowali pałac, założyli park i wznieśli kościół Świętej Trójcy. Potem dobudowano teatr i oranżerię. Po II wojnie pod rządami sowietów wszystko to zostało zrujnowane i z dawnej świetności pozostały już tylko ruiny kościoła wymagające restauracji. W 1938 r. – za II RP – w krypcie kaplicy pochowano przywiezione z Rosji sowieckiej zwłoki króla Poniatowskiego. Nie zaznał on jednak spokoju, gdyż po wybuchu wojny miejscowa ludność sprofanowała ciało i rozgrabiła trumienne skarby. Resztki kości i fragmenty szat króla władze radzieckie wydały Polsce w 1988 r. Złożono je w krypcie archikatedry św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

1564 – Zygmunt II August scedował na Koronę Królestwa Polskiego dziedziczne prawo Jagiellonów do władania Wielkim Księstwem Litewskim.

1895 – w Dolinie koło Stanisławowa na Pokuciu urodził się Stanisław Jaworski – polski aktor. Aktorstwa uczył się na prywatnych kursach u dyrektora Teatru Lwowskiego. Na scenie zadebiutował w Teatrze Nowym we Lwowie w 1913 r. W czasie I wojny światowej służył w armii austriackiej. Zmarł w 1970 r.

1952 – zmarł Leon Choromański – polski pisarz i krytyk literacki urodzony w 1873 r. w Konotopie.

1952 – zmarł Mateusz Iżycki – generał brygady, pilot. Od 1918 r. służył w 7 Pułku Ułanów III Korpusu Polskiego w Rosji. W listopadzie 1918 r. wstąpił do Legii Akademickiej w Warszawie, a w grudniu tego roku do Szwadronu Jazdy Wojewódzkiej Warszawskiej Odsieczy Lwowa. W czasie wojny z Ukraińcami odznaczył się w walkach o Lwów, za co otrzymał Order Virtuti Militari V klasy. Następnie walczył w szeregach 12 Pułku Ułanów Podolskich zorganizowanego przez oficerów byłego 7 Pułku Ułanów III Korpusu Polskiego w Rosji. Urodzony w 1898 r.

1978 – zmarł Wiesław Dymny – polski plastyk, aktor, scenarzysta filmowy, poeta, prozaik i satyryk, współtwórca Piwnicy pod Baranami. Mąż Anny Dymnej. Urodzony w 1936 r. we wsi Połoneczka koło Nowogródka.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 12 lutego