22 lutego w Historii Kresów

22 lutego 2014

1992 – zmarł Tadeusz Łomnicki – polski aktor teatralny i filmowy z Kresów, reżyser, pedagog, założyciel i dyrektor warszawskiego Teatru Na Woli. Odtwórca roli Pana Wołodyjowskiego.

Łomnicki urodził się w 1927 r. w Podhajcach. Jego ogromny dorobek artystyczny obejmuje 82 role sceniczne, 51 ról filmowych, w tym najsłynniejszą – właśnie sienkiewiczowskiego Pana Wołodyjowskiego, a także 26 ról w spektaklach teatru TV, 12 reżyserii teatralnych.

W ankiecie tygodnika „Polityka” w 1998 roku czytelnicy uznali go za największego polskiego aktora XX wieku.

1730 – zmarł Jan Kazimierz Sapieha – hetman wielki litewski. W 1709 r. w bitwie pod Lachowcami pobił wspierane przez Rosjan wojska hetmana Grzegorza Antoniego Ogińskiego. Po latach przeszedł jednak na służbę do carów – w 1726 r. został feldmarszałkiem rosyjskim, a rok później – generał-gubernatorem Sankt Petersburga.

1889 – w Sadagórze koło Czerniowiec urodził się Wojciech Rubinowicz – polski fizyk. Od 1937 r. pracował w katedrze filozofii na uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Pod sowiecką okupacją Lwowa w latach 1939-41 i 1944-45 był profesorem Uniwersytetu Lwowskiego. Podczas okupacji niemieckiej brał udział w tajnym nauczaniu. Zmarł w 1974 r.

1898 – w Odessie urodził się Mateusz Iżycki – polski generał brygady, pilot.

Od 1918 r. służył w 7 Pułku Ułanów III Korpusu Polskiego w Rosji. W listopadzie 1918 r. wstąpił do Legii Akademickiej w Warszawie, a w grudniu tego roku do Szwadronu Jazdy Wojewódzkiej Warszawskiej Odsieczy Lwowa. W czasie wojny z Ukraińcami odznaczył się w walkach o Lwów, za co otrzymał Order Virtuti Militari V klasy. Następnie walczył w szeregach 12 Pułku Ułanów Podolskich zorganizowanego przez oficerów byłego 7 Pułku Ułanów III Korpusu Polskiego w Rosji. Zmarł w 1952 r.

1902 – w Nowinkach koło Nieświeża urodziła się Elżbieta Jackiewiczowa – polska pisarka, publicystka, pedagog. Zmarła w 1976 r.

1915 – w Piotrogrodzie urodził się Zygmunt Rumel – polski dowódca, komendant VIII Okręgu „Wołyń” Batalionów Chłopskich, oficer Armii Krajowej. Poeta, autor m.in. poematu „Rok 1863” i wiersza „Dwie matki”.

Dzieciństwo spędził na Wołyniu, ukończył liceum w Krzemieńcu. 7 lipca 1943 r. wraz z przedstawicielem Okręgu Wołyńskiego AK Krzysztofem Markiewiczem ps. „Czort” i woźnicą Witoldem Dobrowolskim udał się do kwatery lokalnego dowództwa SB OUN w delegacji mającej na celu zahamowanie rzezi wołyńskiej i wypracowanie wspólnych działań w walce z Niemcami. Wszyscy zostali aresztowani i zamordowani koło wsi Kustycze – prawdopodobnie w nocy z 10 na 11 lipca 1943 r.

1944 – banda UPA dokonała w nocy z 22 na 23 lutego masakry 131 Polaków w Berezowicy Małej.

1944 – w ruinach warszawskiego getta zginął Bronisław Ziemięcki – polski polityk, minister. Urodził się w 1885 r. w Wilnie. Studiował na Politechnice Lwowskiej. Brał czynny udział w rewolucji 1905 r. na terenie dzisiejszej Białorusi. Aresztowany w 1944 r. przez Niemców.

1947 – Sejm uchwalił amnestię dla żołnierzy i działaczy antykomunistycznego podziemia (kolejną – pierwsza była w 1945 r.).

Jej faktycznym celem była likwidacja zorganizowanego oporu i niepodległościowej partyzantki, co w dużym stopniu się udało. Komunistyczne władze nie dotrzymały jednak obietnic amnestii – ujawniających się żołnierzy AK i innych organizacji z czasem zaczęto osadzać w więzieniach i mordować, a na przesłuchaniach torturami wydobywano od nich informacje o tych, którzy nadal prowadzili walkę.

1968 – zmarła Paulina Apte – polska aktorka teatralna. Debiutowała w sezonie w sezonie 1921-1922 w Wilnie. Występowała w tamtejszych teatrach – Polskim i Powszechnym. Urodzona w 1890 r.

1969 – zmarł August Zierhoffer – polski geograf. Urodził się w w 1893 r. w Wiśniowczyku na Podolu. Studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, m.in. pod kierunkiem Eugeniusza Romera, później był tam profesorem i kierownikiem katedry. Profesor i rektor Wyższej Szkoły Handlu Zagranicznego we Lwowie.

W okresie okupacji niemieckiej pracował w szkołach średnich, pełniąc jednocześnie obowiązki dziekana na tajnym uniwersytecie we Lwowie i rektora w tajnej Akademii Handlu Zagranicznego. Utrzymywał ścisłe kontakty z AK. W marcu 1945 r. został przymusowo wysiedlony ze Lwowa do Przemyśla.

1983 – zmarł Mieczysław Jastrun – polski poeta pochodzenia żydowskiego, eseista. Po wybuchu II wojny światowej przedostał się do okupowanego przez Sowietów Lwowa, gdzie zajmował się tłumaczeniami klasyki rosyjskiej i ukraińskiej oraz brał udział w redagowaniu polskich podręczników szkolnych.

Po zajęciu Lwowa przez Niemców w 1941 r. powrócił do Warszawy i włączył się w nurt tajnego nauczania. Urodzony w 1903 r. w Korolówce w Galicji Wschodniej.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 22 lutego