4 sierpnia w Historii Kresów

4 sierpnia 2013

1924 – sowieccy terroryści napadli w nocy z 4 na 5 sierpnia na miasto Stołpce w Województwie Nowogródzkim. Był to największy atak dywersyjny sowietów na przedwojenne Kresy.

Pomimo zakończenia wojny polsko-bolszewickiej z lat 1919-20, uzbrojone bandy kierowane przez Zarząd Wywiadu Sztabu Generalnego Armii Czerwonej dokonywały nieustannych akcji dywersyjnych na polskich Kresach Wschodnich. Palono majątki ziemskie, atakowano posterunki policyjne, napadano na pociągi, podżegano miejscowych chłopów do buntów. Celem tych działań było zdestabilizowanie całego regionu, sprowokowanie zbrojnych starć, a w konsekwencji – oderwanie ziem ukraińskich i białoruskich od Polski i przyłączenie ich do Rosji Sowieckiej.

Zbrojny napad na Stołpce stanowił apogeum sowieckiej dywersji. Dokonał go przerzucony z ZSRR oddział terrorystyczny pod dowództwem Stanisława Waupszasowa, oficera bolszewickiego i kadrowego czekisty litewskiego pochodzenia. Dywersantów było – według różnych źródeł – od 50 do 150, mieli karabiny maszynowe, ręczne i granaty.

W czasie ataku została zniszczona komenda Policji Państwowej, podpalony dworzec kolejowy i budynek starostwa oraz zdewastowane i ograbione wszystkie sklepy i magazyny. Głównym celem ataku było jednak rozbicie więzienia i uwolnienie ok. 150 więźniów, w tym dwóch działaczy Komunistycznej Partii Zachodniej Białorusi – Josifa Loginowicza i Stanisława Mertensa.

W walce z sowieckimi bandytami zginęło 7 polskich policjantów, a 3 zostało rannych. Zginął też urzędnik starostwa.

Za wycofującymi się w kierunku granicy dywersantami wysłano w pościg oddział ułanów, ale został on powstrzymany ogniem karabinów maszynowych. Sowiecki oddział rozproszyła dopiero Straż Graniczna, biorąc do niewoli kilku sowietów. Zeznali oni, że przeszli szkolenie dywersyjne w Mińsku.

Aby zapobiec w przyszłości powtórzeniu się takich ataków polskie władze podjęły decyzję o utworzeniu Korpusu Ochrony Pogranicza, dzięki czemu szerzenie się sowieckiego bandytyzmu na Kresach Wschodnich zostało skutecznie poskromione. Przeczytaj artykuł o Korpusie Ochrony Pogranicza.

1392 – król Władysław Jagiełło i jego brat stryjeczny Witold zawarli ugodę w Ostrowie. Na mocy porozumienia Witold zobowiązał się do porzucenia sojuszu z Krzyżakami. W zamian otrzymał swoje ojczyste Księstwo Trockie. Został też namiestnikiem na Litwie, podczas gdy Jagiełło jako król Polski przebywał w Krakowie.

1863 – Powstanie Styczniowe: zwycięstwo Polaków w II Bitwie pod Chruśliną.

1903 – zmarł Franciszek Kasparek – polski prawnik, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim. Urodzony w 1844 r. w Samborze.

1904 – w Kałuszu koło Stanisławowa urodził się Jonasz Stern – polski malarz, grafik. Kształcił się w Szkole Przemysłowej we Lwowie. Cudem ocalał z lwowskiego getta podczas jego likwidacji w 1943 r. Zmarł w 1988 r.

1917 – w Odessie urodził się Janka Bryl – białoruski pisarz. Ukończył polską szkołę. W 1939 r. walczył po stronie polskiej w Kampanii Wrześniowej. Tłumaczył na białoruski dzieła polskich pisarzy, m.in. Tadeusza Różewicza, Marii Konopnickiej, Elizy Orzeszkowej, Ernesta Brylla, Jarosława Iwaszkiewicza, Aliny i Czesława Centkiewiczów. Był przewodniczącym Towarzystwa Przyjaźni Białorusko – Polskiej. W 1970 r. otrzymał odznakę „Zasłużony dla kultury polskiej”. Zmarł w 2006 r. w Mińsku.

1932 – utworzono Białowieski Park Narodowy.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 4 sierpnia