Ściśle tajne…

Po samobójstwie w 1937 roku Sergo Ordżonikidze i oskarżeniu słynnego sowieckiego dowódcy Tuchaczewskiego o spiskowanie przeciwko Stalinowi, bolszewicko-komunistyczna machina zaczęła tworzyć obraz domniemanego wroga. Nikołaj Jeżow wskrzesił w aktach oskarżeń NKWD dawno już rozwiązaną Polską Organizację Wojskową. Od sierpnia 1937 roku ruszyła potężna operacja likwidacji najbardziej aktywnej warstwy sowieckiego społeczeństwa – inteligencji, oficerów Armii Czerwonej, duchowieństwa, robotników i mieszkańców wsi…

Przez dwa lata NKWD z rozkazu Jeżowa i Stalina konsekwentnie mordowała Ukraińców, Polaków, Białorusinów, Rosjan i Niemców. W ramach tzw. „Operacji Polskiej” od Zbrucza do Moskwy NKWD zabito ponad 120 tys. mężczyzn i kobiet polskiego pochodzenia. Nie szczędzono nawet Polaków-komunistów, którzy dobrowolnie uciekli z terenów II RP z powodu przekonań ideologicznych. Wojna Stalina przeciwko własnemu narodowi rozpoczęła się od listu Jeżowa:

List przewodni do rozkazu Jeżowa nr 00485 z dnia 11.08.1937 r. Ściśle tajne

Przesyłamy razem z niniejszym rozkazem tajny dokument o faszystowsko-powstańczej, szpiegowskiej, dywersyjnej, defetystycznej i terrorystycznej działalności wywiadu polskiego w ZSRS, a także materiały śledztwa w sprawie POW, które ujawniają obraz długoletniej i bezkarnej dywersyjno-szpiegowskiej działalności wywiadu polskiego na terytorium Związku Radzieckiego.

Z materiałów tych widać, że wywrotowa działalność wywiadu polskiego prowadzona była i nadal jest prowadzona, że bezkarność tej działalności można objaśnić jedynie złą pracą organów Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego i brakiem należytej uwagi czekistów wobec tego zagrożenia.

Nawet teraz praca nad likwidacją w terenie polskich grup dywersyjno-szpiegowskich i organizacji POW nie rozwinęła się w pełni. Tempo i skala śledztwa są skrajnie małe. Podstawowe kontyngenty wywiadu polskiego uniknęły nawet ewidencji operacyjnej (z ogólnej masy zbiegów z Polski, liczącej około 15 tys. ludzi, zarejestrowano w całym Związku tylko 9 tys. osób). W zachodniej Syberii ze znajdujących się na jej terytorium ok. 5 tys. zbiegów zarejestrowano nie więcej niż 1 tys. ludzi. Taka sama sytuacja jest z ewidencją emigrantów politycznych z Polski. Co się tyczy pracy agenturalnej, to jej prawie zupełnie brak. Co więcej, istniejąca agentura, z zasady jest podwójna, podstawiona przez polski wywiad.

Niedostatecznie zdecydowana likwidacja kadr wywiadu polskiego jest tym bardziej niebezpieczna, kiedy zostało rozbite moskiewskie centrum POW, aresztowano wielu najaktywniejszych jego członków. Wywiad polski, przewidując nieuchronność dalszych swoich wpadek, próbuje uruchomić, a w poszczególnych wypadkach już uruchamia, nową siatkę dywersyjną w systemie gospodarki ZSRS, przede wszystkim w obiektach o charakterze obronnym.

W związku z tym podstawowym zadaniem organów GZBP w chwili obecnej jest rozbicie antyradzieckiej działalności wywiadu polskiego i pełna likwidacja nietkniętych dotychczas szerokich dywersyjno-powstańczych komórek POW i podstawowych kontyngentów ludzkich wywiadu polskiego w ZSRS.

Rozkaz operacyjny Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych ZSRS nr. 00485, Moskwa 11 sierpnia 1937 roku

Rozkazuję:

1. Od 20 sierpnia 1937 rozpocząć szeroką operację w celu pełnej likwidacji lokalnych organizacji POW, a przede wszystkim jej kadry dywersyjno-szpiegowskiej i powstańczej w przemyśle, komunikacji, w sowchozach i kołchozach. Cała operacja powinna zostać zakończona w ciągu 3 miesięcy, tj. do 20 listopada 1937;

2. Aresztowaniu podlegają:

a. ujawnieni w trakcie śledztwa i dotychczas nie odszukani najaktywniejsi członkowie POW, według załączonej listy;

b. wszyscy pozostali w ZSRS jeńcy wojenni wojska polskiego;

c. uciekinierzy z Polski, niezależnie od czasu przejścia do ZSRS;

d. emigranci polityczni i wymienieni z Polską więźniowie polityczni;

e. byli członkowie PPS i innych polskich antyradzieckich partii politycznych;

f. najaktywniejsza część miejscowych antyradzieckich nacjonalistycznych elementów z polskich rejonów;

3. Operację aresztowań przeprowadzić w dwóch turach:

a. w pierwszej kolejności aresztowaniu podlegają wymienione wyżej kontyngenty pracujących w organach NKWD, w Armii Czerwonej, w zakładach zbrojeniowych, na wydziałach zbrojeniowych wszystkich innych zakładów, w komunikacji kolejowej, śródlądowej, morskiej i lotniczej, w gospodarce energetycznej wszystkich przedsiębiorstw przemysłowych, w zakładach rafineryjnych i gazowniczych;

b. w drugiej kolejności aresztowaniu podlegają wszyscy pozostali, pracujący w przedsiębiorstwach przemysłowych nie mających znaczenia dla obronności kraju, w sowchozach, kołchozach i urzędach;

4. Równocześnie z aresztowaniami rozpocząć pracę śledczą. Podstawowy nacisk w śledztwie kłaść na całkowite zdemaskowanie organizatorów i kierownictwa grup dywersyjnych w Rejonie im. Juliana Marchlewskiego na Ukrainie przy granicy z Polską, Kojdanowskim Polskim Rejonie Narodowościowym im. Feliksa Dzierżyńskiego na Białorusi wykrycia sieci dywersyjnej. Wszystkich ujawnionych w zeznaniach osób aresztowanych szpiegów, szkodników i dywersantów – natychmiast aresztować. Do prowadzenia śledztwa wydzielić grupę specjalną pracowników operacyjnych;

5. Wszystkich aresztowanych, w miarę ujawniania ich winy w trakcie śledztwa, dzielić na dwie kategorie:

a. pierwsza kategoria, do której należy cała szpiegowska, dywersyjna, szkodnicza i powstańcza kadra polskiego wywiadu, podlega rozstrzelaniu;

b. druga kategoria – mniej aktywni z nich – podlegają karze więzienia lub obozu na okres od 5 do 10 lat. […]

6. O zaliczonych w toku śledztwa do pierwszej i drugiej kategorii co 10 dni sporządzać spisy z krótkim przedstawieniem materiałów śledczych i agenturalnych, charakteryzujących stopień winy aresztowanego; spisy kierować do ostatecznego zatwierdzenia przez Komisariat Ludowy Spraw Wewnętrznych ZSRS. Zaliczenia do pierwszej lub drugiej kategorii na podstawie analizy materiałów śledczych i agenturalnych dokonuje komisarz ludowy spraw wewnętrznych republiki, szef zarządu NKWD obwodu lub kraju, wspólnie z odpowiednim prokuratorem republiki, obwodu lub kraju.

Spisy mają być kierowane do NKWD ZSRS, podpisane przez komisarza ludowego spraw wewnętrznych republiki, szefa zarządu NKWD oraz prokuratora odpowiednich republik, krajów i obwodów.

Po zatwierdzeniu spisów w NKWD ZSRS i przez prokuratora Związku Radzieckiego wyrok natychmiast podlega wykonaniu, tj. skazani pierwszej kategorii są rozstrzeliwani, zaś skazani drugiej kategorii kierowani są do więzień i obozów zgodnie z kontyngentami NKWD ZSRS.

7. Zaprzestać zwalniania z więzień i obozów po zakończeniu odbywania kary skazanych z oskarżenia o szpiegostwo polskie. O każdym z nich przedstawić materiał dla rozpatrzenia przez Specjalne Kolegium NKWD ZSRS.

8. Całą pracę nad rozbiciem POW i wszystkich pozostałych kontyngentów wywiadu polskiego umiejętnie i przemyślanie wykorzystać dla pozyskania nowej agentury po polskiej linii.

Przy doborze agentury zwrócić szczególnie skrupulatną uwagę na środki zabezpieczające organy NKWD przed przeniknięciem do sieci podwójnych agentów wywiadu polskiego.

Spisy przeznaczonych do zwerbowania agentów z wyczerpującą ich charakterystyką kierować do zatwierdzenia przez szefa Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego tow. Frinowskiego.

9. O przebiegu operacji donosić telegraficznie co 5 dni, tj. 1, 5, 10, 15, 20, 25 i 30 każdego miesiąca. Komisarz ludowy spraw wewnętrznych ZSRS generalny komisarz bezpieczeństwa państwowego N. Jeżow. Z zgodność z oryginałem: sekretarz operacyjny GZBP ZSRR kombryg Ulmer.

Załącznik do rozkazu Jeżowa Nr. 00485 z dnia 11.08.1937 r.
11 sierpnia 1937 r. Nr 59098 Ściśle tajne Chronić jak szyfr Moskwa

Do komisarzy ludowych spraw wewnętrznych republik związkowych, naczelników zarządów NKWD republik autonomicznych, obwodów i krajów.

Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych Związku [Socjalistycznych Republik Sowieckich] wykrył i obecnie likwiduje największą, sądząc ze wszystkich danych, podstawową, dywersyjno-szpiegowską sieć polskiego wywiadu, która działała pod nazwą Polska Organizacja Wojskowa (POW).

W przeddzień Rewolucji Październikowej i bezpośrednio po niej Piłsudski zbudował na terytorium sowieckim swoją najcenniejszą agenturę polityczną, która stała na czele likwidowanej obecnie organizacji, a następnie z roku na rok systematycznie przerzucał do Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, po pozorem emigrantów politycznych, podlegających wymianie więźniów politycznych, uciekinierów, liczne kadry szpiegów i dywersantów, którzy włączali się w system organizacji społeczeństwa ZSRS. Kadry te były uzupełniane drogą werbunku w środowiskach miejscowej ludności polskiej.

Organizacja kierowana była przez znajdującą się w Moskwie centralę, a w jej skład wchodzili Unszlicht, Muklewicz, Olski i inni. Miała ona szerokie rozgałęzienia na Białorusi i Ukrainie, głównie w rejonach przygranicznych, a także w wielu innych miejscowościach w ZSRS.

Obecnie, kiedy likwidowane jest głównie przywództwo i aktyw organizacji, ustalono, że antysowiecka działalność organizacji prowadzona była w NKWD [Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych], w RKKA [Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej], w Zarządzie Wywiadu RKKA, w aparacie Kominternu – przede wszystkim w polskiej sekcji KW MK [Komitetu Wykonawczego Międzynarodówki Komunistycznej], w Ludowym Komisariacie Spraw Zagranicznych, w przemyśle obronnym, rolnictwie i transporcie (zwłaszcza strategiczne szlaki zachodniego teatru działań wojennych).

Aktywna antysowiecka praca tej organizacji prowadzona była w następujących kierunkach:

1. Przygotowanie, wspólnie z lewicowymi eserowcami i bucharinowcami, przewrotu i obalenia rządu sowieckiego, zerwanie pokoju brzeskiego, sprowokowanie wojny RSFRS [Rosyjskiej Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Sowieckiej] z Niemcami i tworzenie zbrojnych oddziałów interwencyjnych (1918 r.).

2. Szeroko zakrojona, wszechstronna działalność wywrotowa na zachodnim i południowo-zachodnim froncie w czasie wojny sowiecko-polskiej, której bezpośrednim celem była porażka Armii Czerwonej oraz oderwanie U[kraińskiej] S[ocjalistycznej] R[epubliki] S[owieckiej] i B[iałoruskiej] S[ocjalistycznej] R[epubliki] S[owieckiej] .

3. Masowa, faszystowsko-nacjonalistyczna, robota wśród polskiej ludności ZSRS w celu przygotowania bazy i terenowej kadry dla działalności dywersyjno-szpiegowskiej i powstańczej.

4. Fachowa działalność szpiegowska w wojskowym, gospodarczym i politycznym życiu ZSRS na bazie rozbudowanej agentury strategicznej oraz szerokiej sieci szpiegowskiej średniego i niższego szczebla.

5. Działalność dywersyjno-sabotażowa w podstawowych gałęziach przemysłu obronnego, w planowaniu bieżącym i mobilizacyjnym, w transporcie, w rolnictwie; stworzenie potężnej sieci dywersyjnej na wypadek wojny spośród Polaków, jak również – w znacznym stopniu – spośród różnych elementów niepolskich.

6. Koordynowanie kontaktów w działaniach dywersyjno-szpiegowskich oraz innych aktywnych działaniach antysowieckich z centralą trockistowską i jej organizacjami w terenie, z organizacją prawicowych zdrajców, z nacjonalistami białoruskimi i ukraińskimi w celu wspólnego przygotowania obalenia władzy sowieckiej i rozbioru ZSRS.

7. Bezpośredni kontakt i porozumienie z przywódcą spisku wojskowo-faszystowskiego zdrajcą Tuchaczewskim, w celu zniweczenia wojennych przygotowań Armii Czerwonej i dla otwarcia naszego frontu Polakom.

8. Głęboka penetracja członków organizacji w szeregi Komunistycznej Partii Polski, całkowite przejęcie organów kierowniczych partii i polskiej sekcji KW MK, działania prowokatorskie, których celem jest rozkład i demoralizacja partii, zniweczenie zwartego i ludowego frontu w Polsce, wykorzystanie kanałów partyjnych dla infiltracji szpiegów i dywersantów do ZSRS, działania dla przekształcenia partii komunistycznej w przybudówkę piłsudczyzny i wykorzystanie wpływu partii do działań antysowieckich w trakcie zbrojnej agresji Polski na ZSRS.

9. Kompletne opanowanie i sparaliżowanie całej naszej pracy wywiadowczej i kontrwywiadowczej przeciw Polsce i systematyczne infiltrowanie członków organizacji do WCzK-OGPU-NKWD oraz Zarządu Wywiadu RKKA celem prowadzenia aktywnej działalności antysowieckiej.

Podstawową przyczyną prawie 20 letniej bezkarnej antysowieckiej działalności organizacji była ta okoliczność, że prawie od chwili powstania WCzK na najważniejszych odcinkach antypolskiej pracy znajdowali się wybitni polscy szpiedzy wprowadzeni w struktury WCzK – Unszlicht, Messing, Pilar, Miedwied, Olski, Sosnowski, Makowski, Łoganowski, Barański i wielu innych, którzy w pełni kontrolowali całą antypolską działalność wywiadowczą i kontrwywiadowczą WCzK-OGPU-NKWD.

Jan Matkowski, tekst opublikowany na portalu wizyt.net, Słowo Polskie 4 wrzesnia 2015