Tarcza II Rzeczypospolitej. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939

Nową książkę, a raczej bogato ilustrowany album „Tarcza II Rzeczypospolitej. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939” mjr dr Artura Ochała z Archiwum Straży Granicznej opublikował IPN. Już wcześniej autor dał się poznać jako specjalista w tematyce dotyczącej formacji, stojących na straży granic II Rzeczpospolitej: Na litewskiej rubieży. Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza „Grodno” (1929-1939), Żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza i Straży Granicznej – ofiary Zbrodni Katyńskiej, Słownik biograficzny oficerów KOP w Suwałkach (1927-1939), Batalion KOP „Suwałki” 1927-1939.

Album składa z pięciu rozdziałów, które są podzielone na kilkanaście podrozdziałów. Wstępnie autor omawia „wykuwanie granic II Rzeczypospolitej”. wspominając walki o Lwów i w Galicji Wschodniej, konflikt polsko-litewski oraz wojnę polsko-bolszewicką (1919–1921). Następnie przechodzi do kwestii ochrony granicy wschodniej w latach 1919–1924. Właściwą opowieść rozpoczyna rozdział „Na wschodnich rubieżach – Korpus Ochrony Pogranicza (1924–1939)”, podzielony kolejnym sześciu odcinkom granicy polskiej z Sowietami, Litwinami, Łotyszami, Rumunami, Niemcami i Węgrami. Organizację formacji przybliża rozdział „Służby KOP”, który został poświęcony korpuśnej kawalerii, łączności, saperom, żandarmerii oraz pozostałym strukturom. Tu zapoznamy się wydarzeniom codziennym i odświętnym, podczas służby, w koszarach i strażnicach. Książkę kończy rozdział „Wojenny czas”, odnoszący do walk w 1939 r oraz losom jenieckim żołnierzy KOP.

Najnowsze opracowanie dr Ochała przybliża dzieje Korpusu Ochrony Pogranicza w formie ilustrowanej. Autor zaoferował czytelnikowi informacje o tej specjalnej formacji wojskowej, która pełniła rolę tytułowej „tarczy”. Oddziały KOP ochraniały polską granicę wschodnią przed atakami sowieckich i litewskich dywersantów. Jednak nie można zapomnieć, że kolejnym ważnym zadaniem KOP było zwalczanie przemyt z Litwy, Niemiec, Rumunii i ZSRS. Korpus został utworzony we wrześniu 1924 r., a bezpośrednią przyczyna intensyfikacja na pograniczu polsko–sowieckim działań sabotażowych – miało miejsce ponad 200 większych napadów i aktów przemocy, w których wzięło udział ok. 1000 dywersantów, a zginęło 54 osoby. Dopiero jednak Atak na Stołpce (w nocy z 3 na 4 sierpnia 1924) stanowił apogeum sowieckiej dywersji zbrojnej , uświadamiając rządowi trudną sytuacją w zakresie bezpieczeństwa na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej. KOP został powołany do ochrony polskiej granicy i bezpieczeństwa publicznego na obszarze Polski. Korpus podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych na stopie pokojowej, natomiast w kwestiach wojskowych Ministerstwu Spraw Wojskowych. W latach 1924–1927 stopniowo przejmował ochronę granic ze Związkiem Sowieckim, Łotwą, Litwą, Rumunią, (na odcinku suwalskim) z Niemcami oraz (od 1939 r.) z Węgrami.

Autor nie zapomniał wspomnieć o działaniach KOP, mających charakter społeczny i charytatywny, a prowadzonych dla miejscowej ludności (m.in. programy opieki zdrowotnej i oświatowe). Celem „cywilnej” aktywności było wzmacnianie państwowości polskiej oraz wytwarzanie więzi ludności kresowej z Polską. Ta działalność KOP służyła pozyskaniu sympatii miejscowych oraz wspieranie rozwoju gospodarczego wschodniej części II RP. Żołnierze KOP pomagali w zwalczaniu biedy oraz zwiększaniu aktywności ludności. Właśnie ten aspekt został wyeksponowany w albumie poprzez przedstawienie fotografii prezentujących wszystkie formy działania żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza – nie tylko te związane z ochroną granicy. Ponadto autor zamieścił fotografie strażnic i koszar, samą służbę oraz spędzanie czasu wolnego, świąt i uroczystości państwowych.

Album zdjęć pozwala uświadomić czytelnikom trudy służby granicznej żołnierzy KOP – tych którzy pomimo przytłaczającej przewagi Armii Czerwonej stawili opór, stając się kresowymi obrońcami II RP w 1939 roku.

Feliks Koperski

Artur Ochał, Tarcza II Rzeczypospolitej. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939, Warszawa 2018, 440 s., ISBN: 978-83-8098-416-5

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na: