Organista z Derewna

W przeszłości miasteczko Derewno należało do Radziwiłłów. W 1590 r., Mikołaj Radziwiłł fundował tam zbór kalwiński, który po reformacji przerobiono na kościół katolicki p.w. Zwiastowania.  Wiele lat należało do hrabiów  Czapskich, przez miasteczko przepływał strumień Kiszelówka. (1)

W latach 1921/39, Derewno znajdowało się   w powiecie wołożyńskim, a po reformie administracyjnej  w 1926 r., w stołpeckim.

Liczyło 892 mieszkańców ( narodowość polską podawało 654, białoruską 8, żydowską 230) (2)

Oddalone od  Stołpc  26 km, w miasteczku była poczta (telegraf, telefon), ochotnicza straż ogniowa – kdt Tomasz Halec, kościół parafii rzymskokatolickiej, młyn parowy, garbarnia, 2 apteki,  kilkadziesiąt sklepów i punktów usługowych ( bławatne, spożywcze, obuwnicze, galanteryjne, wyroby cementowe, czapnicy,handlu końmi, krawieckie,rzeźnicze, siodlarskie, skórzane, szewskie, wyrobów tytoniowych, gotowych ubrań, wyszynku alkoholu, zegarmistrzowskich, zdunowskich itp. ) (3)

Proboszczem parafii rzymskokatolickiej był ks. Paweł Dołżyk – od  września 1939 r., wikariuszem ks. Mieczysław Suwała „Oro”.

Organistą w kościele był   Leopold Wańkowicz –  w latach wojny Józef Drzewiecki  ur. w 1904 r., w Rakowie, zmarły  w 1983 r., w Rozdalińsku (Krasnojarski Kraj). (4) Był absolwentem Konserwatorium Wileńskiego w 1930 r., organistą w kościele garnizonowym w Nowej Wilejce.  W 1939 r., walczył w składzie 78 pp., uciekł z sowieckiej niewoli, był współorganizatorem  Obwodu Armii Krajowej  Stołpce. (5)

W dniu 2 lutego 1942 r., w mieszkaniu organisty  Józefa Drzewieckiego w Derewnie  odbyło się pierwsze spotkanie organizatorów  stołpeckiego ruchu oporu. (6)

30 sierpnia 1942 r., na cmentarzu w  Derewnie, gestapo z Mińska zamordowało  byłego przewodniczącego „sielsowietu” Wańkowicza i Bolesława Wołodźkę s. Zenona i Zofii  z d. Dubicka ur. 1904 r., w Derewnie.

W  połowie marca  1943 r., na podstawie  meldunku  wywiadowczego  Łucji Dzierżyńskiej – gestapo wpadło na trop polskiej konspiracji w Iwieńcu i nakazało sporządzić listę podejrzanych Polaków, w pokoju organisty  opracowano plan  rozbicia iwienieckiego garnizonu. (7)

Organista Józef Drzewiecki, był  swego rodzaju spirytus movens stołpeckiej konspiracji zbrojnej i  „łącznikiem” z konspiracją stołpecką. 

Z dokumentu udostępnionego przez  Mariusza Matuszewskiego wynika, że  jeszcze w marcu  1944 r., wypełniał obowiązki  organisty, i  na podstawie parafialnych spisów poświadczał dane  personalne parafian. Pomagał tropionym przez NKWD żołnierzom  AK. Aresztowany w 1945 r., i zasądzony na lata katorgi, po odbyciu  „kary” nie  pozwolono mu powrócić w rodzinne strony. (8)

Zwycięskie  Powstanie Iwienieckie 19 czerwca  1943 r., jest  także jego zasługą !

Mortui sunt, ut liberi vivamus !

 

Stanisław Karlik