To nie jest zwykła książka. To jest księga i rzecz absolutnie podstawowa – pierwsza po II wojnie światowej próba skatalogowania miejsc zbrodni komunizmu w Polsce.
IPN wydał album „Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych lat 1944-1956”.
„To publikacja o charakterze monumentalnym nie tylko pod względem objętości, ale także pod względem wagi historii, która jest w niej opisana” – podkreślił prezes IPN Łukasz Kamiński podczas promocji albumu w Areszcie Śledczym na Mokotowie w Warszawie. Wyraził nadzieję, że licząca ponad 600 stron publikacja, która przedstawia 210 z ponad 500 miejsc, gdzie w Polsce w latach 1944-1956 dokonywano komunistycznych zbrodni, przyczyni się do powstania muzeum pamięci ich ofiar.
„Wokół tego albumu powinniśmy rozmawiać nie tylko o przeszłości, która stoi za tymi kilkuset miejscami w całym kraju (…), ale także szerzej dyskutować nad potrzebą istnienia takiego miejsca, być może kilku miejsc w kraju, które pozostawią przyszłym pokoleniom trwały ślad po terrorze komunistycznym z pierwszego powojennego okresu” – podkreślił szef IPN.
Album przedstawia Powiatowe i Wojewódzkie Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego, siedziby Głównego Zarządu Informacji, więzienia, areszty śledcze, obozy NKWD i miejsca tajnych pochówków wybrane z ponad 500 obiektów skatalogowanych w ramach ogólnopolskiego projektu badawczego IPN „Śladami zbrodni”. Do opisu i fotografii (współczesnych oraz z lat wcześniejszych) tych miejsc dołączono relacje przesłuchiwanych i torturowanych Polaków, którzy po wojnie opierali się sowietyzacji kraju, fotografie ich katów-funkcjonariuszy UB, a także dokumenty świadczące o metodach i skali działań aparatu bezpieczeństwa.
„To ponad 200 historii miejsc opowiedzianych przez pryzmat losów konkretnych ludzi – ofiar zbrodni funkcjonariuszy polskiej i sowieckiej bezpieki. Zbrodni dokonywanych na terenie całej Polski – od Świnoujścia po Rzeszów, przez całą pierwszą komunistyczną dekadę. To świadectwo masowości zbrodni, systemowego wpisania terroru w proces utrwalania tzw. władzy ludowej w Polsce” – czytamy w albumie.
Miejsca komunistycznych zbrodni przedstawiono w podziale na województwa. Najwięcej obiektów przedstawionych jest w województwie mazowieckim – 32 (m.in. w Warszawie, Pruszkowie i Siedlcach), najmniej w województwie lubuskim – 1 (we Wschowie).
Lliczba ofiar zbrodni komunistycznych może sięgnąć nawet 50 tys., co dorównuje niemalże stratom poniesionym przez Armię Krajową pod okupacją niemiecką do marca 1944 r. – ocenia historyk Tomasz Łabuszewski, który jest redaktorem naukowym albumu.
Przywołał m.in. ustalenia IPN dotyczące ofiar zbrodni sądów wojskowych. Na ponad 5 tys. skazanych na karę śmierci, egzekucji wykonano ponad 3 tys. „Liczba ta stanowi (…) tylko niewielki procent zamordowanych w latach 1944-1956” – zauważył badacz. Podkreślił, że liczbę aresztowanych z powodów politycznych w pierwszym powojennym okresie tworzenia się „władzy ludowej” w Polsce ocenia się na ok. 250 tys. osób.
Recenzji publikacji dokonał dr hab. Andrzej Krzysztof Kunert, historyk i sekretarz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (ROPWiM). W jego ocenie, nowy album IPN jest „bezcennym przewodnikiem”.
„To nie jest zwykła książka. To jest księga i rzecz absolutnie podstawowa. Rzadko się zdarza, żeby w momencie pojawienia się takiej publikacji można było mieć absolutną pewność, że ona jest fundamentalna. I pewnie będzie tak traktowana jeszcze przez wiele, wiele lat” – mówi Kunert, dodając, że album wpisuje się w realizowane przez ROPWiM wspólnie z IPN poszukiwania miejsc pochówków ofiar terroru komunistycznego jak np. na kwaterze „Ł” cmentarza wojskowego na Powązkach w Warszawie.
„W ramach projektu „Śladami zbrodni” opisano setki obiektów w całej Polsce. Dokonano wielu poruszających odkryć, m.in. wykonanych ręką więźniów inskrypcji na ścianach cel. Niezwykle poruszające były zwłaszcza oględziny dawnych aresztów i więzień, w których uczestniczyły osoby kiedyś tam przetrzymywane” – pisze prezes IPN w przedmowie do albumu. Podkreślił też, że projektowi badawczemu „Śladami zbrodni”, realizowanemu od października 2006 r., towarzyszył projekt edukacyjny dla szkół. Informacje o nim są na stronie www.slady.ipn.gov.pl
Od początku istnienia IPN – Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu jednym z jego najważniejszych zadań jest badanie i dokumentowanie zbrodni komunistycznych, w znacznej części popełnionych w latach 1944-1956. Są one przedmiotem śledztw, badań naukowych i tematem działalności edukacyjnej. W toku tych działań gromadzona jest wiedza o mechanizmach zbrodni, miejscach ich popełnienia oraz ofiarach i sprawcach.
Pojęcie zbrodni komunistycznych wprowadzono do polskiego prawodawstwa w 1998 r. W art. 39 ustawy o IPN – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu określono, że zbrodniami tymi są: „czyny popełnione przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego w okresie od 17 września 1939 r. do 31 lipca 1990 r., polegające na stosowaniu represji lub innych form naruszania praw człowieka wobec jednostek lub grup ludności, bądź w związku z ich stosowaniem, stanowiące przestępstwa według polskiej ustawy karnej obowiązującej w czasie ich popełnienia”. Po raz pierwszy też w ustawie tej zdefiniowano pojęcie organów bezpieczeństwa odpowiedzialnych bezpośrednio za owe zbrodnie.
Kresy24.pl/Dzieje.pl, PAP
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!