Przewodnik po Obwodzie Brzeskim Białorusi

Zestaw 11 wybranych tras turystycznych o łącznej długości blisko 1.000 km, obejmujących 86 miejscowości, opracowany przez dra Igora Demjaniuka i dr Reginę Demjaniuk, ze zdjęciami. Historia, kultura, architektura i przyroda Polesia oraz ślady polskości na tych ziemiach.

PRZEWODNIK

PO OBWODZIE BRZESKIM BIAŁORUSI

WYBRANE TRASY TURYSTYCZNE

dr Igor Demjaniuk

dr Regina Demjaniuk

 

„Kraju rodzinny sercu miły!

Zapomnieć ciebie nie mam siły!…

…Do ciebie w myślach ulatuję

I spokój ducha odnajduję…”

 Jakub Kołas (Poemat „Nowa Ziemia”)

Spis treści:

Wprowadzenie i ogólne informacje o Białorusi i Obwodzie Brzeskim

Trasa I: Brześć – Skoki – Rakowica –  Szczytniki Małe – Wołczyn – Hremiacze – Wysokie (Długość trasy: 62 km)

Trasa II: Wistycze – Czernawczyce – Kamieniec – Kamieniuki – Peliszcze – Siechnowicze Małe – Żabinka – Czyżowszczyna – Szebryn (Długość trasy: 120 km)

Trasa III: Małoryta – Kobryń – Buchowicze – Antopol – Suboty – Drohiczyn – Pirkowicze – Wołowiel – Zakoziel (Długość trasy: 84 km)

Trasa IV: Bezdzież – Opal – Motol – Mołodów – Porzecze – Dostojewo – Janów – Worocewicze (Długość trasy:  90 km)

Trasa V: Duboj – Pińsk – Zapole – Łohiszyn – Łuniniec – Kożangródek – Łachwa – Mikaszewicze (Długość trasy:  75 km)

Trasa VI: Stolin – Płotnica  – Białawusza – Bereznoje – Rubiel – Olpień – Wielemicze – Remiel – Olchomiel – Dawidgródek (Długość trasy:  106 km)

Trasa VII:  Linowo – Prużany – Szereszów  –  Sielec – Stare Piaski – Bereza – Siechniewicze (Długość trasy:  80 km)

Trasa VIII: Iwacewicze – Kosów – Busiaż – Różany – Łysków – Byteń (Długość trasy: 80  km)

Trasa IX: Miłowidy – Lipsk – Krzywoszyn – Niedźwiedzica – Hancewicze – Sowiejki – Gruszówka – Nacz – Lachowicze (Długość trasy:  90 km)

Trasa X: Baranowicze – Nowa Mysz –Paulinowo – Jastrzębl – Kroszyn – Swojatycze (Długość trasy: 50 km)

Trasa XI: Stołowicze – Zaosie – Wolno – Iszkołdź – Połoneczka – Horodyszcze – Wielka Sworotwa (Długość trasy: 70 km)

 

Wprowadzenie

Ten krajoznawczo – turystyczny przewodnik oprowadza Czytelnika po pełnym zabytków, ciekawych miejsc, słynnym z malowniczych krajobrazów o każdej porze roku terenie Obwodu Brzeskiego, który leży na południowym zachodzie Białorusi, granicząc z Polską i Ukrainą. Mogą Państwo zwiedzić bogate w zabytki historyczne miejscowości: Brześć, Pińsk, Kamieniec, Kobryń, Łahiszyn, Baranowicze, a także wiele innych godnych odwiedzenia zakątków. Znaczna część terytorium Obwodu Brzeskiego jest pokryta lasami. Płyną tu rzeki Prypeć, Bug, Muchawiec, Szczara, Horyń, Styr, Jasiołda i inne. Park Narodowy „Puszcza Białowieska”, gdzie nadal żyją potężne żubry, a także obiekty geodezyjne Łuki Struwego zostały przez UNESCO wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości. Obwód Brzeski – to ziemia ojczysta wybitnych postaci – sławnych bohaterów Tadeusza Kościuszko i Romualda Traugutta, poetów Adama Mickiewicza i Andrzeja Rymszy, folklorysty Jana Czeczota, pierwszego drukarza Iwana Fiodorowa, naukowca Ignacego Domeyki, pisarza i historyka Juliana Ursyna Niemcewicza, króla Rzeczypospolitej Stanisława Augusta Poniatowskiego, pisarza i historyka Józefa Ignacego Kraszewskiego, malarza i kompozytora Napoleona Ordy, historyka i poety Adama Naruszewicza, kompozytora Michała Kazimierza Ogińskiego i wielu innych.

W przewodniku znajdziecie też Państwo bogaty materiał ilustracyjny, piękne fotografie obiektów historycznych. Ekologiczna wartość tras idzie w parze ze zwiedzaniem znakomitych pomników historii i kultury. Odkryjecie miejsca nie tknięte współczesną turystyką masową. Jest to enklawa autentyzmu, która przyciąga także kulturą regionalną. Zobaczycie tkane na starych krosnach ręczniki, przekonacie się jak smakują regionalne potrawy: placki ziemniaczane, spróbujecie karawaju weselnego, odwiedzicie przepiękne kościoły, cerkwie unickie i prawosławne, wybierzecie się na dłuższy spacer po Puszczy Białowieskiej, weźmiecie udział w ludowych obrzędach Nocy Świętojańskiej, posłuchacie miejscowych legend. Warto wiec odwiedzić ten region, żeby poznać nowe miejsca, ich społeczności, historię, kulturę, architekturę i sztukę. Niektórzy odbędą tę podróż z pobudek sentymentalnych, jako powrót do korzeni, inni – odwiedzą miejsca kultu religijnego.

Autorzy będą zobowiązani i wdzięczni Czytelnikom za dodawanie w komentarzach pod przewodnikiem uwag i uzupełnień, które pozwolą go udoskonalić. Życzymy przyjemnej i radosnej podróży. Zapraszamy serdecznie!

 

Ogólne informacje o Białorusi i Obwodzie Brzeskim

Białoruś leży w zachodniej części Niziny Wschodnioeuropejskiej – nie ma dostępu do morza, ani terenów górzystych. Przeważającą część kraju (70%) stanowią niziny o średniej wysokości 160–200 m n.p.m. Najwyższe wzniesienie to Góra Dzierżyńskiego o wysokości 345 m (na Wysoczyźnie Mińskiej). Najniżej położony teren to dolina Niemna w okolicach Grodna (80-90 m n.p.m.). Na południu ok. 20% powierzchni kraju zajmują rozległe tereny bagienne i torfowiska, czyli Polesie. Ma ono ogromny wpływ na klimat i hydrologię tego regionu. Bagna akumulują ogromne ilości wody i ciepła, co łagodzi klimat. Najbardziej rozpowszechnione są tu bagna nizinne. Dzięki dużej ilości zawartych w glebie minerałów rosną tu liczne turzyce, trzciny, kaczeńce, siedmiopałeczniki, irysy i wiele innych roślin. Niewiele jest natomiast tzw. bagien przejściowych i górnych. Oprócz bagien trawiastych (otwartych) dużo jest też bagien leśnych (zamkniętych), porośniętych brzozami, wierzbami i czarną olchą. Obecnie na Polesiu osuszono 1,5 mln hektarów terenów bagiennych. Ponad 25% osuszonych terenów to żyzne ziemie uprawne.

Kraj obfituje w rzeki, jeziora i kanały. Przez Białoruś płynie 20,8 tys. rzek i rzeczek, które należą do dwóch zlewisk: Morza Czarnego i Morza Bałtyckiego. Najdłuższe to: Dniepr (700 km na terenie Białorusi), Berezyna (561 km), Prypeć (495 km), Soż (493 km), Niemen (436 km), Pticz (421 km), Zachodnia Dźwina (338 km), Szczara (300 km). Spośród 11 tys. białoruskich jezior największa jest Narocz o powierzchni 79,6 km², a następnie Jezioro Oświejskie (52,8 km²) i Czerwone (40,8 km²). Najgłębsze jest jezioro Długie (53,6m). Największe skupisko jezior tworzy Pojezierze Brasławskie. Na terenie Białorusi powstała też gęsta sieć kanałów melioracyjnych (136 tys. km), a długość sieci kolektorowo – drenażowej wynosi 800 tys. km. Obecnie skanalizowano 1500 rzek i strumieni o ogólnej długości ponad 10 tys. km., które są zbiornikami wodnymi osuszonych bagien. Ponad 230 lat temu na terenie Polesia powstał Kanał Dniepr-Bug i Kanał Ogińskiego jako część szlaku wodnego łączącego całą Europę. Są one unikatowym dziełem inżynieryjno – technicznym. Pomysł budowy Kanału Dniepr-Bug po raz pierwszy przedstawił radca marszałka Jerzego Ossolińskiego na Sejmie w 1655 roku. Budowę kanału rozpoczęto jednak dopiero po 1775 roku. Na koniec XVIII w. przypada rozkwit Kanału Ogińskiego zbudowanego w 1783 r. dzięki staraniom i funduszom starosty słonimskiego hetmana Michała Kazimierza Ogińskiego, wuja słynnego kompozytora Michała Kleofasa Ogińskiego.

Lasy Białorusi, głównie sosnowe i świerkowe, zajmowały w 2010 r. 39% powierzchni kraju. Z drzew liściastych najczęściej występuje osika, brzoza, olcha, dąb i grab. Jednym z największych kompleksów leśnych jest położona na granicy z Polską Puszcza Białowieska o powierzchni 203 tys. ha. Większa część Puszczy rośnie na terytorium Białorusi – 152,2 tys. ha.

Klimat na Białorusi jest umiarkowanie kontynentalny. Średnia temperatura w styczniu wynosi -4,2°C, w lipcu 18,6°C. Roczne opady wahają się w granicach od 550 do 700 mm, przy czym maksimum przypada na okres letni.

Białoruś jest podzielona na 6 obwodów odpowiadających polskim województwom: brzeski, homelski, grodzieński, mohylewski, miński, witebski oraz wydzielone na prawach obwodu miasto Mińsk. Następnie 118 powiatów (rejonów), 112 miast, 24 rejony w miastach, 94 rejony typu miejskiego i 23.501 wsi.

Obwód Brzeski (biał. Брэсцкая вобласць, ros. Брестская область)

Obwód Brzeski to jednostka administracyjna Białorusi w jej południowo – zachodniej części. Od zachodu graniczy z Polską, od południa z Ukrainą. Został utworzony przez władze sowieckie 4 grudnia 1939 r. na terytorium zajętych przez Armię Czerwoną byłych polskich powiatów Województwa Poleskiego: powiatu Brzeskiego, Kobryńskiego i Prużańskiego. W obecnych granicach Obwód Brzeski jest od stycznia 1954 r. Zajmuje 15,8% terytorium Białorusi (32,8 tys. km²) i jest zamieszkany przez 14,8% ludności kraju. Na początku 2010 r. liczba mieszańców wynosiła 1,4 mln (w tym ludność miejska – 919 tys., wiejska – 479 tys.). Gęstość zaludnienia – 43 osoby/km².  W obwodzie jest 21 miast. Największe z nich to Brześć – 311 tys. mieszkańców, Baranowicze – 168 tys., Pińsk – 131 tys. i Kobryń – 51 tys. Ponadto jest 8 rejonów typu miejskiego i 2.167 wiosek. Obwodowe centrum administracyjne to Brześć. Znajduje się tu Konsulat Generalny RP, Konsulat Generalny Rosji i Wydział Konsularny Ukrainy.

Obwód Brzeski jest bogaty w unikatowe strefy przyrodnicze. W krajobrazie przeważają równiny z licznymi piaskowymi morenami oraz wzgórza, położone głównie  na południu. Znaczna część obwodu to ekosystemy leśne, sporo rzek, malowniczych jezior, stawów, mniejszych zbiorników i bagien. W części południowej leży grupa jezior: Miedno, Stradzieckie, Białe, Rogoźniańskie, Tajne, Czarne, Sielachy. Bogata jest flora i fauna obwodu. Dzisiejsza Puszcza Białowieska to teren dawnych puszcz: Białowieskiej, Ladzkiej (Bielskiej), Świsłockiej i Szereszewskiej. Leży na terytorium dwóch rejonów: kamienieckiego i prużańskiego. To pozostałość ostatnich na niżu Europy lasów naturalnych o charakterze pierwotnym w strefie lasów liściastych i mieszanych.

Na terenie Puszczy znajduje się Białowieski Park Narodowy. Obszar Puszczy wchodzi w skład Nadleśnictw Białowieża, Browsk i Hajnówka. Puszcza leży w dorzeczu Narewki i Leśnej. Flora Puszczy Białowieskiej to ponad 880 gatunków roślin naczyniowych. Często spotykany jest zachodnioeuropejski bluszcz pospolity, atlantycko – europejski dąb skalny, flora środkowoeuropejska, astancja duża, wołżanka pospolita, kadzidło sarmackie, jodła biała, niska brzoza syberyjska. Wizytówką Obwodu Brzeskiego jest puszczański żubr, który podlega ochronie od 1541 roku.

 

Obwód dzieli się na 16 rejonów:

1. Baranowicki (Baranowicze) – Баранавіцкі (Baranavicki)
2. Berezowski (Bereza) – Бярозаўскі (Biarozaŭski)
3. Brzeski (Brześć) – Берасьцейскі (Bieraściejski)
4. Drohiczyński (Drohiczyn) – Драгічынскі (Drahičynski)
5. Hancewicki (Hancewicze) – Ганцавіцкі (Hancavicki)
6. Iwacewicki (Iwacewicze) – Івацэвіцкі (Ivacevicki)
7. Janowski (Janów) – Янаўскі (Janaŭski)
8. Kamieniecki (Kamieniec) – Камянецкі (Kamianiecki)
9. Kobryński (Kobryń) – Кобрынскі (Kobrynski)
10. Lachowicki (Lachowicze) – Ляхавіцкі (Lachavicki)
11. Łuniniecki (Łuniniec) – Лунінецкі (Łuninecki)
12. Małorycki (Małoryta) – Маларыцкі (Małarycki)
13. Piński (Pińsk) – Пінскі (Pinski)
14. Prużański (Prużany) – Пружанскі (Pružanski)
15. Stoliński (Stolin) – Столінскі (Stolinski)
16. Żabinecki (Żabinka) – Жабінкаўскі (Žabinkaŭski)

Terytorium Obwodu Brzeskiego przecina korytarz tranzytowy Berlin – Warszawa – Brześć – Mińsk –  Moskwa oraz drogi łączące Mińsk z Wilnem i Kijowem, a także międzynarodowe gazociągi i ropociągi. Linie kolejowe łączą Brześć z wieloma miastami. Połączenia bezpośrednie:

Brześć – Biała Podlaska – Warszawa – Berlin – Frankfurt nad Menem

Brześć – Połowce – Czeremcha

Brześć – Chełm

Brześć – Mińsk – Moskwa – Nowosybirsk

Brześć – Mińsk – St. Petersburg

Brześć – Wilno – Kaliningrad

Brześć – Astana

Brześć – Kowel – Kijów

Przez Brześć przebiega droga międzynarodowa E30 i droga krajowa M14 Brześć – Kowel. W mieście są dwa przejścia graniczne – drogowe i kolejowe. Jest port lotniczy pierwszej kategorii, pozwalający na obsługę międzynarodowego ruchu pasażerskiego i towarowego. Obwód Brzeski uczestniczy w polsko – ukraińsko – białoruskim Euroregionie „Bug”.

Ok. 44% terytorium obwodu zajmują ziemie rolne (na początku 2010 r. – 1,436 mln hektarów). Bardziej rozwinięte gałęzie gospodarki to przemysł lekki, spożywczy i maszynowy, które dają prawie 2/3 ogółu produkcji obwodu. To 9,4% produkcji całej Białorusi. Wśród złóż naturalnych dominują piaski, żwir, kamień, torf i węgiel brunatny.

O historii i czasach współczesnych Obwodu Brzeskiego można uzyskać informacje w 11 większych muzeach. Największe z nich – Muzeum Krajoznawcze – ma 7 filii. Na terenie obwodu jest ponad 4.200 pomników historycznych, 280 pomników archeologii i 300 pomników architektury. Bogactwo obiektów historycznych i przyrodniczych zachęca do turystyki przygranicznej, tranzytowej i etnograficznej.

 

Trasa I: Brześć – Skoki – Rakowica –  Szczytniki Małe – Wołczyn – Hremiacze – Wysokie

Długość trasy: 62 km

Proponujemy rozpocząć zwiedzanie regionu brzeskiego od Brześcia – centrum obwodowego. Przygraniczny Brześć, który jest jednym z najstarszych miast Białorusi (1019 rok), zachowuje pamięć o wielu wydarzeniach historycznych. Na brzegu rzeki Leśnej, na przedmieściu, czeka na gości agroturystyczny kompleks „Folwark Ryńkowka”. Zespół w stylu białoruskiej wsi posiada karczmę, domki gościnne, łaźnię i stadninę koni. Po odpoczynku w Ryńkowce zachęcamy do odwiedzenia pobliskiej miejscowości Skoki, gdzie znajduje się rodzinny dom wybitnego pisarza, historyka, działacza społecznego, patrioty J.U. Niemcewicza. Dużą wartość historyczno – kulturalną przedstawiają obiekty architektoniczne we wsi Szczytniki Małe, m.in. cerkiew Świętego Pokrowa z 1742 r., obok której w roku 1988 umieszczono kamień z filozoficznym aforyzmem K. Łyszczyńskiego. Z kolei w Wołczynie zobaczycie Państwo kościół Św. Trójcy, ściśle związany z postacią króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Brześć 

Brześć, dawniej Brześć Litewski, Brześć nad Bugiem (biał. Берасьце, Брэст, jid. בּריסק, ukr. Берестя. ros. Брест) to miasto nad Bugiem, przy ujściu Muchawca, centrum Obwodu Brzeskiego. Do XVIII w. nazywane Berestie, od początku XVIII w. do początku XX w. – Brześć-Litewski. W latach 1921-1939 miasto nosiło nazwę Brześć nad Bugiem i stanowiło centrum Województwa Poleskiego Rzeczypospolitej Polskiej. Po 1939 r. nazwę zmieniono na Brześć. Jest to duży węzeł transportowy (kolejowy i drogowy) na granicy z Polską. W mieście znajduje się port rzeczny i lotnisko. Jest to także ośrodek kultury polskiej na Białorusi, a także duży ośrodek przemysłowy (m.in. produkcja maszyn i mebli), kulturalny (muzeum Twierdzy Brzeskiej) i naukowy – Uniwersytet Państwowy im. A.S.Puszkina (1995) i Państwowy Uniwersytet Techniczny (1989).

Istnieje następująca legenda o założeniu miasta. W pierwszych latach chrześcijaństwa ugrzązł w puszczy brzozowej nad rzeką Muchawiec kupiec, a ocalawszy cudem, wzniósł tu pierwszą świątynię, przy której później powstała osada – Berestje. To miejsce, w którym przez stulecia przenikały się kultury i wpływy polskie z ruskimi. Z tego powodu miasto było świadkiem wielu walk, m.in. opanowania tych terenów przez króla Bolesława Chrobrego w 1018 r., w związku z jego wyprawą na Kijów. Miasto po raz pierwszy wspomniano w ruskiej kronice „Powieść minionych lat” w 1019 r. jako centrum rzemieślnicze Rusi Kijowskiej. Po dawnym Berestju zachowało się grodzisko z pozostałościami około 200 budowli mieszkalnych, gospodarczych z drewnianymi ulicami. Ten kompleks wykopaliskowy stanowi obecnie muzeum archeologiczne, unikatowe i jedyne w swoim rodzaju na Białorusi i w Europie. W 1038 r. gród zdobył ruski książę Jarosław Mądry. W 1071 r. Brześć odbił książę Kazimierz II Sprawiedliwy, a później na krótko król Bolesław II Śmiały. Następnie ziemie te weszły w skład Księstwa Turowskiego, potem Włodzimierskiego. W XIV – XV ww. Brześć to jedno z największych i najbardziej rozwiniętych miast Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po podpisaniu Unii w Krewie w 1385 r. na ziemiach brzeskich rozprzestrzenił się katolicyzm. Architekturę miasta, położonego wówczas w delcie Muchawca, wzbogaciły klasztory, kościoły, pałace. Jako pierwsze miasto na tych ziemiach otrzymało samorząd. W 1390 r. król Władysław Jagiełło nadał mieszkańcom miasta Prawo Magdeburskie.

Na początku XV w. Brześć odegrał ważną rolę w odparciu najazdu krzyżackiego. W 1409 r. król Jagiełło i wielki książę litewski Witold opracowali w Brześciu plan wspólnej wyprawy przeciwko najeźdźcom. Znajdowały się tu także magazyny do przechowywania prowiantu, który później rzeką przewożono do Płocka. Mieszkańcy Brześcia wystawili pułk, który bohatersko walczył pod Grunwaldem. W 1553 r. starosta brzeski Mikołaj Radziwiłł „Czarny” założył w Brześciu pierwszą drukarnię, w której wydano w 1563 r. tzw. Biblię Brzeską.

W 1569 r. na mocy decyzji króla Zygmunta Augusta powstało województwo brzesko-litewskie a Brześć stał się jego stolicą. Miasto jest znane z zawartej tu w 1596 r. „unii brzeskiej” jednoczącej cerkiew obrządku wschodniego z Kościołem rzymsko-katolickim na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Unia przetrwała na tych terenach 300 lat. W XVII–XVIII w. w mieście wzniesiono kościoły i klasztory augustynów, bazylianów, bernardynów, brygidek, dominikanów. Sakralne zespoły, wraz z zamkiem i pałacami litewskich i polskich magnatów, na małych wyspach i brzegach Muchawca, robiły wrażenie na zwiedzających, przypominały małą Wenecję. Sejm w Warszawie w 1659 r. uchwalił założenie mennicy w Brześciu, w której w latach 1664-1666 bito szelągi miedziane popularnie zwane boratynkami. Nazwa ta pochodzi od nazwiska dzierżawcy mennicy Boratiniego.

Po III rozbiorze Polski w 1795 r. Brześć stał się częścią carskiej Rosji. Na terenie zamku i miasta w latach 1836-1842 wybudowano Twierdzę Brzeską, wg projektów Maleckiego, Opermana i Feldmana. Zabudowę miejską wyburzono, poza niektórymi budynkami murowanymi, np. klasztorem jezuitów z 1623 r. gdzie rozmieszczono kancelarię czy klasztorem bazylianów (Biały Pałac) z 1629 r. gdzie ulokowano kasyno oficerskie. Średniowieczne miasto przestało istnieć. Jego mieszkańców osadzono o 2–3 km na wschód, na prawym brzegu Muchawca. Wtedy też nadano miastu nową nazwę – Brześć-Litewski. W Białym Pałacu na terenie twierdzy w marcu 1918 r. podpisano m.in. Traktat Brzeski między Rosją Sowiecką a państwami bloku niemieckiego (Niemcy, Austro-Węgry, Turcja, Bułgaria). W latach 1921-1939 Brześć powrócił w granice Rzeczypospolitej stając się centrum Województwa Poleskiego i powiatu brzeskiego. Nadano mu nazwę Brześć nad Bugiem. Wybudowano wówczas szereg budynków użyteczności publicznej (urząd wojewódzki, bank, szpital miejski, technikum kolejowe, gimnazja, pocztę i in.), odnowiono infrastrukturę komunalną.

Po agresji sowieckiej na Polskę 17 września 1939 r. miasto wraz z pozostałą częścią Kresów Wschodnich włączono w skład ZSRR. Od 1945 r. znałazło się w granicach BSRR w ramach umowy jałtańskiej. Od rozpadu Związku Radzieckiego w grudniu 1991 r. Brześć należy do Białorusi.

Zabytki Brześcia

Kościół Podwyższenia Świętego Krzyża zbudowano w klasycystycznym stylu w 1856 r. w samym centrum miasta. Do budowy świątyni wykorzystano cegłę z rozebranych na terenie starego miasta klasztorów i kościołów.

W czasach sowieckich świątynię przerobiono na muzeum krajoznawcze. W latach 90. powróciła do wiernych kościoła rzymsko-katolickiego. Ostatnio w świątyni odnowiono ołtarze boczne i centralny. W bocznym prawym ołtarzu znalazł swoje dawne miejsce cudowny Obraz Matki Bożej Brzeskiej z XVII wieku. Obraz przeniesiono z dawnego kościoła bernardynek, który stał

na terenie starego miasta. Matka Boża Brzeska jest w sukience z pozłacanego srebra ozdobionej szlachetnymi kamieniami. W każdą środę odprawiane są nabożeństwa maryjne. Świątynia ma wspaniałą akustykę – odbywają się tu od kilku lat koncerty muzyki organowej. Przed kościołem postawiono pomnik Jana Pawła II.

Cerkiew prawosławna Świętego Mikołaja zbudowano w stylu rusko-bizantyjskim w 1906 r. dzięki ofiarności marynarzy i oficerów, uczestników wojny rosyjsko – japońskiej. Świątynia ma cechy charakterystyczne dla budownictwa z XVII w. Znajdują się w niej relikwie z drzewa Krzyża Chrystusowego. Bardzo czczony przez wiernych jest Święty Krzyż z cząstką kamienia z Golgoty.

Prawosławny sobór katedralny Świętego Szymona wzniesiono w 1865 r. Jest to jedyna w mieście świątynia nieprzerwanie czynna od lat, mimo różnych wydarzeń historycznych. W soborze znajduje się nagrobek-kapsuła ze szczątkami męczennika – świętego Atanazego, igumena brzeskiego, który w 1648 r. przyjął śmierć męczeńską w obronie wiary prawosławnej. Wnętrze świątyni ozdobiono freskami i cudownymi obrazami. Obok cerkwi odsłonięto w październiku 2005 r. pomnik św. Atanazego Filipowicza, patrona wiernych obrządku prawosławnego.

Historyczne centrum miasta ma około 200 lat. Poza wymienionymi zabytkami sakralnymi warto przespacerować się po deptaku i wąskich uliczkach Brześcia. Zachowały one swój urok, kamieniczki z XIX i początku XX w. przetrwały II wojnę i cieszą wzrok turystów.

Warto zatrzymać się przy dawnej poczcie, aptece żydowskiej, Banku Polskim (1929), gimnazjum im. R.Traugutta (1905), przy zabudowie w stylu zakopiańskim i głównym dworcu kolejowym. Zbudowany w 1886 r. obecny wygląd uzyskał on podczas przebudowy w latach 80. XX w. To jeden z ładniejszych dworców na Białorusi.

Twierdza Brzeska (1833-1842) powstała na terenie Starego Berestja z polecenia carskich władz. Składała się z Cytadeli i trzech głównych obwarowań obronnych (Kobryńskiego, Wołyńskiego i Terespolskiego) połączonych czterema mostami i bramami. Wołyńskie powstało na miejscu średniowiecznego grodziska i klasztoru bernardynów z 1781 r., który przebudowano na szpital.

Później Rosjanie wielokrotnie rozbudowywali twierdzę, jednak podczas I wojny światowej oddali ją bez walki. W jednym z obwarowań pochowano potajemnie księdza Stanisława Brzóskę (1832-1865) – jednego z najdłużej działających dowódców Powstania Styczniowego.

Po 1956 r. powstały na terenie twierdzy pomniki przypominające wydarzenia II wojny światowej. Warto zobaczyć na terenie twierdzy Sobór Świętego Mikołaja z 1879 r. przerobiony z dawnego XVII-wiecznego kościoła oo. Augustynów. Obok zachowały się ruiny fundamentów klasztoru i kolegium jezuitów.

Za Bramą Chełmską znajdują się ruiny dawnego klasztoru bernardynek z XVIII w. Z barokowego zespołu pozostał jedynie parter i połączona z nim zachodnia ściana kościoła pod wezwaniem Niepokalanego poczęcia Najświętszej Marii Panny. W 1930 r., przed i w trakcie Procesu Brzeskiego w twierdzy więziono działaczy opozycyjnego Centrolewu.

Po wybuchu II wojny broniona przez Polaków twierdza została zdobyta 17 września 1939. W okresie pierwszej okupacji sowieckiej do 22 czerwca 1941 r. służyła przede wszystkim jako katownia, w której likwidowano polskich patriotów. Była też punktem etapowym, w którym gromadzono więźniów przeznaczonych do dalszej deportacji. Po ataku Niemiec na ZSRR w 1941 r. obrona twierdzy, która potem urosła do rangi symbolu bohaterstwa radzieckiego żołnierza, nie miała żadnego strategicznego znaczenia.

Poza wyżej wymienionymi obiektami w mieście warto zwiedzić: kościół protestancki, Cmentarz Armii Bułaka-Bałachowicza i cmentarz katolicki przy ul. Puszkińskiej, na którym ocalało kilkaset kamiennych i żeliwnych nagrobków – najstarsze z połowy XIX w. Jest tu także zdewastowana w 2010 r. kwatera polskich żołnierzy poległych w wojnie 1918–1920.

Warto obejrzeć Cmentarz Tryszyński, ulicę Lewaniewskiego (dawna Pułaskiego), która zachowała wygląd lat 20. XX stulecia, kirchę przy ul. K.Marksa, kościół pw. NMP Królowej Korony Polskiej na Kijówce, Sobór Zmartwychwstania wzniesiony w 2003 r. z okazji 50 rocznicy zwycięstwa w II wojnie światowej. W dolnej kondygnacji znajduje się jeszcze jedna świątynia pw. Kazańskiej IkoStolin – Płotnica  – Białawusza – Bereznoje – Rubiel – Olpień – Wielemicze – Remiel – Olchomiel – Dawidgródek ny Matki Boskiej. Ponadto można odwiedzić park kultury i wypoczynku „1 Maja” (w okresie międzywojennym – „3 Maja”), który w 2006 r. obchodził swoje 100-lecie. W parku o powierzchni 50 ha rośnie ok. 100 cennych gatunków drzew, utworzono stawowy system z fontannami, spadkami, mostkami.

Przy ulicy Adama Mickiewicza znajduje się jego pomnik odsłonięty w 1965 r. W południowo-wschodniej części miasta jest kanał wioślarski i zimowy kompleks sportowo-uzdrowiskowy „Wiktoria”. Można też zajrzeć do Brzeskiego Muzeum Krajoznawczego, Muzeum Historii Miasta Brześć, Muzeum „Berestje”, Muzeum Kolejowego, Muzeum „Uratowanych kosztowności”.

 

Wieś Skoki

Leży 8 km od Brześcia w dawnej polskiej gminie Motykały, na prawym brzegu rzeki Leśna. Jest znana od XVI wieku. W Skokach znajduje się rodzinny majątek słynnego poety, polityka i historyka Juliana Ursyna Niemcewicza (1758-1841). Zachował się kompleks ziemiańsko-parkowy, murowany dwór w stylu barokowym zbudowany w 1770 r. przez ojca Juliana Niemcewicza otoczony pięknym parkiem z lipami i grabami. Niedaleko dworu stoi kolumna ku czci Świętego Rafała, patrona rodu Niemcewiczów.

Wieś Rakowica

Po raz pierwszy została wspomniana w 1524 r. kiedy ziemie te należały do rodziny królewskiej. Od XVIII w. własność rodu Tołłoczków. Po Tołłoczkach pozostała do dziś zabytkowa kaplica z 1910 r. i piękny park, który zachwyca różnorodnością drzew – klonów, lip, akacji. Kaplicę w stylu neogotyckim ufundował na cmentarzu rodowym Teodor Tołłoczko.

Wieś Szczytniki Małe

Jest znana od XV wieku. Właścicielami tych terenów byli na zmianę Poniatowscy, Czartoryscy i Sapiehowie. W starym parku zachował się barokowy kościół z 1742 r. pw. Serca Jezusa. Po 1990 r. świątynię przerobiono na cerkiew prawosławną Świętego Pokrowa. Mimo to zachowała ona cechy architektoniczne budownictwa rzymsko-katolickiego. Na skrzyżowaniu obok cerkwi ustawiono w 1988 r. kamień ku pamięci znanego w Europie myśliciela, racjonalisty i filozofa Kazimierza Łyszczyńskiego (1634-1689). Na kamieniu wykuto jego filozoficzny aforyzm. Ostatnia wola Łyszczyńskiego by pochować go na rozdrożu została spełniona.

Wołczyn

Zwiedzając okolice Brześcia nie można nie wstąpić do byłej rezydencji Poniatowskich we wsi Wołczyn znanej od 1494 r. W wołczyńskim pałacu w 1732 r. urodził się król Polski Stanisław August Poniatowski. Z historią Wołczyna są związane nazwiska księcia Michała Czartoryskiego, malarza francuskiego Jana Piotra Norblina i Simona Lhuilliera, znanego w Polsce autora podręczników matematyki z przełomu XVIII i XIX wieku.

Po byłej rezydencji królewskiej pozostał barokowy kościół Świętej Trójcy z 1733 r., w którym został ochrzczony i później pochowany ostatni król Polski. Świątynię zbudowano na wzór rzymskiej Bazyliki Najświętszej Maryi Panny. Z zewnątrz budynek ozdobiono lepnicą i rzeźbami czterech ewangelistów: Marka, Jana, Łukasza i Mateusza.

 

Wieś Hremiacze

Wspominana jest już w XV w. W XIX w. w pięknym parku nad rzeką Pulwą zbudowano klasycystyczny pałacyk, który stoi do dziś. Jego właścicielem był ród Puzynów. Na uwagę zasługuje bogato ozdobiona fasada i miejscowy stary park.

Miasteczko Wysokie

Stoi nad rzeką Pulwa. Jest znane ze źródeł pisemnych z XIV w. jako Wysokie Miasto. W 1494 r. Wysokie otrzymało prawo magdeburskie. Właścicielami byli Chreptowiczowie, Pietkiewiczowie, Sapiehowie i Potoccy. W starym parku znajdują się ruiny zamku Sapiehów z XVII w. W centrum miasta można podziwiać piękny pałac założony w 1820 r. przez księżniczkę Pelagię Potocką. Pałacowy zespół z parkiem pozostał do dziś. Jest uznawany za jeden z najpiękniejszych zabytkowych pałaców na Białorusi.

Warto też zwiedzić w mieście świątynie: cerkiew prawosławną Podwyższenia Świętego Krzyża z 1869 r., w której umieszczono ikony świętych z XVI–XIX w., kościół rzymsko-katolicki pw. Świętej Trójcy, barokową kaplicę Świętej Barbary z 1772 r. zbudowaną na prawym brzegu Pulwy na wzór kościoła w Wołczynie.

 

Przyroda

W rejonie brzeskim są trzy lokalne rezerwaty przyrody – „Bugu”, „Brzeski” i „Barbastella”, jeden rezerwat republikański – „Polesie Nadbużańskie”, trzy pomniki przyrody o znaczeniu republikańskim i 4 – znaczenia lokalnego. Występują tu prawie wszystkie typy lasów białoruskich – najczęściej spotykane sosnowe, a także lasy zielonomchowe, czarnojagodowe, wrzosowe, świerkowe i rzadkolesia jałowcowe. Największe są masywy leśne Telmiński, Muchawiecki, Białojeziorski.

 

Trasa II: Wistycze – Czernawczyce – Kamieniec – Kamieniuki – Peliszcze – Siechnowicze Małe – Żabinka – Czyżowszczyna – Szebryn

Długość trasy: 120 km

Kolejna trasa turystyczna po Obwodzie Brzeskim zachęca zwiedzających do zapoznania się z historią i architekturą niewielkich miast i miasteczek w okolicach Brześcia. Na zwiedzających czekają piękne kościoły i cerkwie, gotycka wieża w Kamieńcu, na miłośników przyrody – nadzwyczaj bogaty świat roślin i zwierząt, unikatowy zakątek dziewiczych lasów – Puszcza Białowieska.

Wieś Wistycze

Niedaleko Brześcia leży wieś Wistycze z XV w., która niegdyś należała do szlacheckiego rodu Nasuta. Do zwiedzenia jest barokowy kościół rzymsko-katolicki pw. Przenajświętszej Trójcy (1678). We wsi w 1670 r. wybudowano katolicką świątynię przy klasztorze cystersów, którą w 1866 r., po przebudowie, zamieniono na cerkiew prawosławną pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. Klasztor cystersów się nie zachował. Niedaleko obecnej cerkwi, na skrzyżowaniu dróg stoi kolumna, na której niegdyś była umieszczona rzeźba Matki Bożej.

Wieś Czernawczyce

Niewielka wioska znana z 1487 r. Ostatnimi właścicielami Czernawczyc byli Radziwiłłowie, którzy pozostawili po sobie zabytkowy kościół pw. Świętej Trójcy z 1583 r.

Fundatorem świątyni rzymsko-katolickiej był Mikołaj Krzysztof Radziwiłł „Sierotka”.

Świątynia łączyła cechy gotyckie i renesansowe. Na fasadzie umieszczono rzeźby św. Antoniego i św. Marcina.

 

W tej budowli, obok stylów europejskich, są odzwierciedlone rysy charakterystyczne wyłącznie dla architektury ziem białoruskich.

Przy kościele zbudowano kamienną dwukondygnacyjną renesansową dzwonnicę z szutrowym dachem z końca XVI stulecia.

Warto też we wsi zwiedzić drewnianą barokową cerkiewkę Św. Paraskiewy-Piątnicy z 1733 r., gdzie zachowały się ikony świętych z XVIII-XIX w.

Po pożarze w latach 90. XX wieku cerkiew przebudowano w stylu pseudoruskim.

 

Miasto Kamieniec

Nieduże miasteczko nad rzeką Leśną, centrum rejonu kamienickiego w Obwodzie Brzeskim z liczbą mieszkańców ok. 8,7 tys. Nazwę miasto zawdzięcza zbyt kamienistej ziemi terenów, na których powstało. Archeolodzy stwierdzili istnienie tu pierwszej osady w X-XI w. W XIII w. z rozkazu wołyńskiego księcia Włodzimierza Kamieniec rozbudowano i umocniono. Nad rzeką Leśna mieszkańcy wznieśli w 1276 r. 30-metrową gotycką wieżę obronną, która zachowała się do dziś. Obecnie w wieży mieści się muzeum. W 1366 r. miasto weszło w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego i przeszło na własność księcia Kiejstuta.

Kamieniec był dość wygodnie położony, na skrzyżowaniu dróg handlowych z Brześcia do Grodna i z Krakowa do Wilna. Dzięki temu miasto zaczęło się intensywnie rozwijać. W 1503 r. otrzymało prawo magdeburskie. Od XVI w., kiedy stolicę Rzeczypospolitej przeniesiono z Krakowa do Warszawy Kamieniec przeżywał stagnację. Omijały go nowe drogi handlowe. W XVII–XVIII w. wybudowano w mieście manufakturę tekstylną. Radziwiłłowie przenieśli do Kamieńca swoją rezydencję.

Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 r. Kamieniec wszedł w skład Rosji. W tym okresie zmieniono nazwę na Kamieniec – Litewski. W XIX w. miasto zamieszkiwało prawie 3 tys. osób. Trzy razy w roku odbywały się w mieście targi, jarmarki i festiwale ludowe. Obecnie to małe, ale gościnne miasteczko otoczone piękną puszczańską przyrodą i zabytkami. Poza wymienioną wieżą kamieniecką, można w centrum miasta podziwiać ładną cerkiew św. Szymona z 1914 r. W świątyni umieszczono pięknie rzeźbiony dębowy ikonostas i ołtarze z ikonami świętych. W centrum powstał też niedawno nowy kościół rzymsko-katolicki. Można pospacerować wąskimi uliczkami i podziwiać zabudowę z XIX – początku XX w.

Wieś Kamieniuki

Wieś będącą administracyjnym centrum Puszczy Białowieskiej po stronie białoruskiej, otacza ze wszystkich stron przepiękna, potężna, stara puszcza. Dzięki unikalnej przyrodzie, bogatej florze i faunie utworzono tu w 1991 r. Państwowy Park Narodowy „Puszcza Białowieska”. W 1992 r. UNESCO włączyło Puszczę do rejestru światowego dziedzictwa kulturowego. Obecnie park narodowy zajmuje ponad 90 tys. hektarów. W Kamieniukach mieści się muzeum przyrodnicze Puszczy Białowieskiej. Niedaleko w lesie zbudowano rezydencję „białoruskiego Dziadka Mroza” (odpowiednika Św. Mikołaja). Na turystów o każdej porze roku czeka Dziadek Mróz ze swoją wnuczką Śnieżynką. Można podziwiać bajkowy dworek, cudowny młyn, domek Śnieżynki, pięknie rzeźbioną bramę wiodącą na podwórze, ręcznie rzeźbione postacie z bajek.

Wieś Pieliszcze

Po raz pierwszy Pieliszcze jest wspominane w XV w. jako folwark rodu Iliniczów. Od XVIII w. cała posiadłość należała do zamożnego rodu Matuszewiczów. Później właściciele się zmienili na Gutowskich. W 1934 r. w stylu modern wybudowano we wsi kościół rzymsko-katolicki pw. Najświętszego Serca Jezusa. Warto się zatrzymać przy tej świątyni aby podziwiać barokowe rzeźby świętych apostołów Piotra i Pawła.

Wieś Siechnowicze Małe

Siechnowicze Małe leżą na północ od miasta Żabinka. W latach 1784-1789 mieszkał tu nasz sławny rodak Tadeusz Kościuszko (1746-1817). W tych czasach był już 40-letnim generałem wojska amerykańskiego, który powrócił ze Stanów Zjednoczonych do ojczyzny. Nie mogąc dostać posady w wojsku polskim wyjechał właśnie do Siechnowicz, gdzie zajął się zagospodarowaniem majątku. Z mleka wyrabiał sery według technologii holenderskiej, koło domu założył duży sad. Sporo czasu poświęcał na czytanie, miał tu własną bibliotekę. Później, kiedy został wezwany na służbę Ojczyzny, opuścił Siechnowicze, zostawiając siedzibę i cały majątek swojej siostrze Annie. Do dziś z czasów kościuszkowskich pozostał jedynie park. Na podwórku miejscowej szkoły w 1988 r. postawiono popiersie Kościuszki.

Miasto Żabinka

Żabinka jest miastem rejonowym z 13 tys. mieszkańców, leży 30 km na północny-wschód od Brześcia, przy ujściu rzeki Żabinka do Muchawca. Jako strategicznie ważna stacja kolejowa Żabinka jest znana od XIX w. kiedy budowano kolej Brześć–Moskwa. W tym samym czasie powstaje miejscowość. Po 1882 r. Żabinka znacznie powiększyła swoje terytorium, dzięki zbudowaniu linii kolejowej z Żabinki do Pińska. W czasach II RP miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Żabinka, powiatu kobryńskiego w województwie poleskim. W 1972 r. opracowano generalny plan zagospodarowania przestrzeni miejskiej, powstały nowe osiedla i dzielnice przemysłowe. Miejscowe zakłady specjalizują się w produkcji pasz, cukru, materiałów budowlanych i artykułów włókienniczych. Obecnie w Żabince znajduje się jedna z największych cukrowni na Białorusi. Na ul. Komsomolskiej stoi drewniana prawosławna cerkiew pw. Świętego Pokrowa zbudowana w 1885 r. Jej architektura łączy w sobie kilka stylów: eklektyczny, klasycystyczny i retrospekcyjno – ruski. W Żabince jest parafia rzymsko-katolicka św. Józefa. Kościół zbudowano w 1998 r.

Wieś Czyżowszczyzna

Warto tu obejrzeć Krupczycką Kaplicę wzniesioną w 2004 r. na byłym cmentarzu katolickim jako znak pamięci dla ofiar bitwy pod Krupczycami. Była to największa walka na tych terenach w czasie Insurekcji Kościuszkowskiej. Po obu stronach walczyło 16 tys. żołnierzy. Powstańcami dowodził gen. K.Sierakowski, po stronie rosyjskiej – dowódcą korpusu był gen. A.Suworow. Bitwa rozegrała się 17 września 1794 r. i zakończyła przegraną dywizji Sierakowskiego, która wycofała się, choć Rosjanie ponieśli większe straty. Armia rosyjska otworzyła sobie wolną drogę na Brześć. Na miejscu bitwy w 1894 r. wzniesiono cerkiew w stylu ruskim pw. św. Włodzimierza, która zachowała się do dziś. Dawna wieś Krupczyca w latach 70. XX w. weszła w skład wsi Czyżowszczyzna.

Wieś Szebryń

Maleńka wieś koło Brześcia mająca tylko 83 mieszkańców. Zachowała się tu z roku 1793 dawna unicka cerkiew Przeczystej Bogarodzicy w stylu klasycystycznym. Świątynię otacza wysokie kamienne ogrodzenie. Zachowała się także dzwonnica z XVIII w. nakryta czterospadowym daszkiem z małą kopułą.

 

Trasa III: Małoryta – Kobryń – Buchowicze – Antopol – Suboty – Drohiczyn – Pirkowicze – Wołowiel – Zakoziel

Długość trasy: 84 km

Trasa rozpoczyna się zwiedzaniem centrów rejonowych w obwodzie brzeskim – Małoryty i Kobrynia, zapoznamy się z ich historią i architekturą. Następnie proponujemy Państwu wypad w stronę Drohiczyna i zwiedzenie po drodze niewielkiego, kiedyś żydowskiego miasteczka Antopol. Zatrzymamy się też przy zabytkowych unickich cerkiewkach poleskich i zajrzymy do siedzib szlacheckich w Pirkowiczach i Zakozielu.

Miasto Małoryta

Stolica rejonu małoryckiego w Obwodzie Brzeskim z 10 tys. mieszkańców. Miasto leży 52 km od Brześcia nad rzeką Małoryta. Dobrze rozwinięta sieć komunikacyjną łączy miasto z Brześciem i Kowlem na Ukrainie. Po raz pierwszy o miejscowości tej wspomniano w rewizji Starostwa Berestiejskiego jako o wiosce królewskiej o nazwie Mała Ryta w Wielkim Księstwie Litewskim. W latach 1768-1790 działała tu manufaktura metalurgiczna. Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej w 1795 r. Mała Ryta weszła w skład Imperium Rosyjskiego. Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy Małoryta. W 1970 r. otrzymała status miasta. W 1907 r. na miejscu starej świątyni pobudowano cerkiew pw. św. Mikołaja, obecnie pomnik budownictwa ludowego. W latach 90. XX w. założono parafię rzymsko-katolicką. W 1970 r. na brzegu rzeki Małoryty założono park miejski. W okolicach Małoryty, we wsi Ołtusz znajduje się wielki głaz z tablicą i krzyżem upamiętniający R.Traugutta. We wsi Mokrany warto się zatrzymać przy obelisku polskich oficerów i marynarzy Flotylli Pińskiej.

Miasto Kobryń

Kobryń to centrum rejonu kobryńskiego w Obwodzie Brzeskim z 55 tys. mieszkańców. Przez miasto przechodzą główne szlaki komunikacyjne z Zachodu na Wschód – trasa kolejowa i samochodowa z Brześcia przez Mińsk do Moskwy. W Kobryniu jest też dość dobrze rozwinięta komunikacja wodna. Kanał Królewski łączy tu rzeki basenu Bałtyckiego i Czarnomorskiego. Historia miasta sięga 1287 r. W XVI w. z braku potomków miejscowej dynastii książąt miasto odziedziczyła królewska dynastia Jagiellonów. Po śmierci króla Zygmunta I Starego swoją opieką ogarnęła Kobryń królowa Bona Sforza. Za jej panowania miasto aktywnie się rozwijało – kwitło rzemiosło, budownictwo, organizowano różne targi. W 1589 r. królowa Anna Jagiellonka nadała miastu prawo magdeburskie.

Kolejna fala intensywnego rozkwitu Kobrynia to rozpoczęcie prac budowlanych na Kanale Królewskim w 1770 r. Po rozbiorach Rzeczypospolitej miasto włączono od Rosji. Caryca Katarzyna II przekazała je w 1797 r. w prezencie hrabiemu A.Suworowowi za zdławienie Insurekcji Kościuszkowskiej. W 1848 r. budowa Kanału została pomyślnie zakończona. W 1882 r. miasto przecięła Kolej Poleska. Kobryń przeżył w swej historii sporo podziałów i władców, czasy wojen światowych zniszczyły sporo zabytkowych kamienic. Jednak nie wszystko przepadło. Obecnie można podziwiać w Kobryniu zabytkowe budowle z XVIII–XIX w., świątynie różnych wyznań, pomniki.

Co warto zwiedzić w Kobryniu?

– klasycystyczny kościoł rzymsko-katolicki pw. Najświętszej Marii Panny z roku 1843;

– retrospektywny ruski sobór Św. Alekseja Newskiego z 1868 r. z elementami klasycyzmu;

– drewnianą cerkiew Św. Mikołaja z 1750 r. na prawym brzegu rzeki Muchawiec;

– cerkiew św. Piotra i Pawła z 1911 r. na cmentarzu. W cerkwi są przechowane ikony świętych z XVIII-XIX w. Zachowała się też kopia obrazu Billiniego „Matka Boża z dzieciątkiem”. Warto zatrzymać się przy barokowych stacjach z XVIII w.;

– klasztor prawosławny św. Spasa z 1497 r. ufundowany przez księży kobryńskich. Klasztor przebudowano po Unii Brzeskiej w 1596 r., nabył wtedy pewnych cech barokowych. W XVII w. w tej świątyni zatrzymywał się i odprawiał mszę świętą Mikołaj Rafał Korsak, metropolita kościoła greko-katolickiego w Rzeczypospolitej;

– największy, nowoczesny kościół protestancki na Białorusi wybudowany w 1996 r.

Polecamy też uwadze wystawy w miejscowym muzeum wojskowo – historycznym w dawnej szlacheckiej siedzibie z XVIII w. W XIX w. wraz z rodziną mieszkał tu profesor prawa Aleksander Mickiewicz (1801-1871), brat słynnego poety. Na miejscowym cmentarzu, przy cerkwi Św. Piotra i Pawła zachował się jego grób. Na początku 1860 r. w siedzibie tej gościł Romuald Traugutt, jeden z przywódców Powstania Styczniowego.

Wieś Buchowicze

Niedaleko Kobrynia znajduje się wieś Buchowicze, w której polecamy obejrzenie zbudowanego w 1674 r. byłego kościoła dominikanów. Fundatorem świątyni był ród Puchalskich. Po Powstaniu Listopadowym 1830-31 władze rosyjskie zamieniły kościół rzymsko-katolicki na cerkiew prawosławną pw. Św. Pokrowa. Po przebudowie cerkiew zachowała cechy barokowe i obrazy świętych z XVIII w.

Miasteczko Antopol

Antopol leży w rejonie drohiczyńskim Obwodu Brzeskiego. Zaczął się rozrastać pod koniec XVIII w. przede wszystkim dzięki rozwojowi handlu. W XIX w. liczył 4 tys. mieszkańców. Znaczna część ludności była wyznania mojżeszowego i trudniła się handlem. Obecnie Antopol ma ok. 3 tys. mieszkańców. Zachował się dawny układ urbanistyczny miasteczka z centralnym rynkiem i ówczesną zabudową. Do dziś istnieją żydowskie hale targowe. W 1854 r. wybudowano cerkiew Zmartwychwstania ufundowaną przez właściciela Antopola, Juliana Giedrojcia. Cerkiew stoi na środku rynku. Można tu obejrzeć obrazy z XVII–XVIII w. i drewniane ręcznie rzeźbione figurki świętych. W 1938 r. staraniem Marii Rodziewiczówny powstała w miasteczku parafia rzymsko– katolicka pw. Św. Andrzeja Boboli. Kamienny kościół w stylu konstruktywizmu nie posiada ozdobnych elementów. Nad prostą fasadą wznosi się czworoboczna wieża. Kościół obecnie jest nieczynny.

Wieś Suboty

Maleńką poleską wieś Suboty zamieszkuje obecnie 131 osób. Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą z XVI w. Na głównej ulicy wśród małych domków wznosi się cerkiew prawosławna z lat 1793-97 – pomnik architektury klasycyzmu z elementami późnego baroku.

Miasto Drohiczyn

Drohiczyn jest centrum rejonu drohiczyńskiego w Obwodzie Brzeskim z ponad 15 tys. mieszkańców. Przez miasto przebiega magistrala samochodowa Brześć–Pińsk. W odległości 7 km od miasta znajduje się dworzec kolejowy przy trasie z Brześcia do Homla. Pierwszą osadę zlokalizowano na terenie obecnego miasta w XII w. W źródłach archiwalnych z 1452 r. jest ona wspomniana jako Dowieczorowicze. Od 1623 r. miasteczko należało do Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1655 r. po raz pierwszy notuje się pod obecną nazwą Drohiczyn. W 1749 r. marszałek piński Franciszek Orzeszko ufundował tu kościół i klasztor franciszkanów (skasowany ukazem carskim w 1832 r.). Od 1795 r. miasto należało do Rosji. W XVIII w. na centralnym placu Drohiczyna wybudowano ratusz z halami targowymi jako jeden zespół architektoniczny. W czasie Powstania Styczniowego 1863 r. w mieście gromadzili się powstańcy. Przed I wojną światową w Drohiczynie działało kilka dużych przedsiębiorstw. Na głównej ulicy można podziwiać drewnianą cerkiew prawosławną Objawienia Pańskiego z 1862 r. Świątynię wybudowano w stylu ruskim według projektu T. Sawicza, na miejscu starej barokowej cerkwi. Również na jednej z centralnych ulic miasta zachował się budynek kościoła i plebania.

Wieś Pirkowicze

Pirkowicze są znane od XVI w. jako rodowa posiadłość Wojtkowiczów. Od 1756 r. należały do rodu Wysłouchów. Ostatnim właścicielem Pirkowicz był Antoni Wysłouch (1864-1940), absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, historyk. Dwór szlachecki założył w Pirkowiczach Zenon Wysłouch (1727-1805). Ukończył budowę jego syn Wiktor (1767-1840). Dom w stylu klasycystycznym zachował się do obecnych czasów bez większych zmian. Jest otoczony pięknym parkiem z klonów, kasztanów i grabów. Naprzeciwko dworu Wysłouchowie ufundowali w 1770 r. cerkiew unicką. W krypcie znajdują się groby byłych właścicieli i unickiego biskupa Cyryla Terleckiego.

 

Wieś Wołowiel

Z dawnych czasów we wsi zachowała się drewniana cerkiew z 1766 r. pod wezwaniem Św. Grzegorza. Jest w stylu barokowym, rzadko spotykanym wśród świątyń unickich w tym regionie Polesia. Ozdobą cerkwi są dwie czworoboczne wieże nad fasadą, nakryte barokowymi hełmami. Obok wybudowano drewnianą dzwonnicę. W cerkwi zachowały się ikony z XVIII-XIX w.

 

Wieś Zakoziel

Pierwsza wzmianka o wsi Zakoziel pochodzi z XIII w. W 1521 r. miejscowość należała do posiadłości królewskich. W XVIII w. Zakoziel należał do znanego rodu Orzeszko. Po nich majątkiem zaopiekowała się hrabina Bobrzyńska. Ostatnim właścicielem posiadłości był Karol Tołłoczko (1923–1944). Zachowany częściowo zespół pałacowy jest otoczony krajobrazowym parkiem. Wśród starych drzew na wzgórku znajduje się neogotycka kaplica rodu Orzeszko z 1839 r., bogato ozdobiona lepnicą. Nad wejściem umieszczono kartusze herbowe. Według miejscowych informacji, właścicielka majątku słynna pisarka Eliza Orzeszkowa ukrywała tu w czasach Powstania Styczniowego rannego Romualda Traugutta. Z budowli gospodarczych ocalał jedynie klasycystyczny budynek gorzelni, której ściany są zdobione rzędami przyściennych kolumn oraz gzymsami i nadokiennikami.

 

Trasa IV: Bezdzież – Opal – Motol – Mołodów – Porzecze – Dostojewo – Janów – Worocewicze

Długość trasy: 90 km

Kontynuujemy poznawanie Polesia zwiedzając kolejne miejscowości. Proponujemy udać się z Drohiczyna w stronę Janowa Poleskiego. Po drodze warto się zatrzymać w małych miasteczkach i wsiach bezpośrednio związanych z życiem i twórczością znanych rodaków, działaczy politycznych. Ze wsi Worocewicze pochodzi słynny malarz i rysownik Napoleon Orda. W Motolu urodził się i mieszkał pierwszy prezydent Izraela Chaim Weizmann. W Mołodowie była kiedyś rezydencja zamożnego rodu Skirmuntów.

Wieś Bezdzież

We wsi Bezdzież warto się zatrzymać przy drewnianej barokowej cerkwi Św. Trójcy z roku 1784. Jej ozdobą są dwie wieże nakryte barokowymi hełmami. Zewnętrzne ściany pomalowano na niebiesko, a hełmy i kopułkę pozłocono. Przed świątynią stoi dwukondygnacyjna dzwonnica – brama. W cerkwi są ikony z XVII – XVIII w. Niedaleko znajduje się neoklasyczny kościół Św. Trójcy zbudowany w 1915 r. Jest to jednonawowa bezwieżowa kamienna świątynia. Białą fasadę zdobi prostokątny portal i trójkątny fronton, nad którym wzniesiono wieżyczkę z krzyżem. Przy wyjeździe ze wsi, niedaleko cmentarza, stoi murowana kapliczka słupowa datowana na XVIII wiek. Trójkondygnacyjną, czworoboczną, nakrytą daszkiem kaplicę wzniesiono dla upamiętnienia Konstytucji 3 Maja. Inne źródło podaje, że kaplicę wzniesiono dla uczczenia bitwy konfederatów barskich z 6 września 1771 r. Wojska Michała Kazimierza Ogińskiego rozbiły tu wówczas korpus rosyjski generała Albiczewa.

Wieś Opal

Opal w 1495 r. należała do pińskiej księżniczki Marii. Kolejnymi właścicielami byli na zmianę Bożeccy, Jeleńscy i Zalescy. Polecamy obejrzenie barokowej cerkwi Św. Praskiewy Piatnickiej z 1841 r. Drewniana świątynia początkowo zaprojektowana została w stylu kościoła rzymsko-katolickiego. W cerkwi można podziwiać drewniane rzeźby i obrazy z XVIII-XIX w.

Wieś Motol

Spora wieś rozciąga się wzdłuż rzeki Jasiołdy. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1422 r. Według danych archiwalnych, na początku XVI w. właścicielem Motola został książę piński Fiodor Jarosławowicz. Po jego śmierci ziemia odeszła do królewskich posiadłości pJagiellonów. W 1766 r. miejscowość stanowiła oddzielne starostwo w powiecie pińskim. Obecnie jest to wieś lic/aząca około 4,5 tys. mieszkańców. Znana jest jako ośrodek ręcznych haftów, w tym ręczników i pościeli. Słyną też na Polesiu znane z bardzo dobrej jakości kożuchy motolskie i ręcznie malowane drewniane wyroby użytku domowego. Przed II wojną wśród mieszkańców Motola przeważali Żydzi, którzy potem zostali zgładzeni przez hitlerowców. Wymordowano wówczas około 2 tys. osób. W tej miejscowości urodził się pierwszy prezydent Izraela Chaim Weizmann (1874-1952). Stąd pochodzili też przodkowie znanych izraelskich premierów: Goldy Meir, Icchaka Rabina i prezydenta Ezera Weizmana. W Motolu warto zwiedzić regionalne muzeum twórczości ludowej. We wsi czynna jest cerkiew prawosławna z 1888 r., retrospektywny pomnik architektury ruskiego stylu. Wewnątrz zachował się piękny drewniany ikonostas z XIX w. i ikony świętych z wieku XVIII.

Wieś Mołodów

Wieś Mołodów w XV w. była posiadłością znanego rodu Wojna-Gryczanowicz. Następnie przeszła na własność Skirmuntów, którym zawdzięcza swój rozkwit. Ze wspaniałej niegdyś rezydencji zachowała się jedynie kaplica z 1908 r. Wybudowano ją zgodnie z projektem wileńskiego architekta T.Rostworowskiego w stylu neoklasycznym – przepiękna rotunda, nakryta dużą sferyczną kopułą. Wystrój zewnętrzny przypomina bogato zdobiony pałac w stylu empire. Przy kaplicy zachowały się fragmenty grobów Skirmuntów. We centrum wsi stoi drewniana cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego z XIX w. – pomnik budownictwa ludowego. Na dzwonnicy zachował się miedziany dzwon z 1583 r. z herbem Wojnów. Dzwon odlał znany mistrz Marcin Hofman na zamówienie byłego właściciela majątku Szymona Wojny.

Wieś Porzecze

Miejscowość znana z XV w. jako majątek Gryczynów. Od 1692 r. należała do Ogińskich. W 1792 r. książę Michał Kleofas Ogiński (1765- 1833) sprzedał ziemie Szymonowi Skirmuntowi. W XIX w. Skirmuntowie wybudowali tu pierwszą cukrownię buraków cukrowych. W 1889 r. budynek przerobiono na gorzelnię. W 1836 r. we wsi powstała fabryka sukna. Porzecze było dość dobrze rozwinięto gospodarczo. Do dziś zachowały się niektóre budowle fabryczne, budynek gorzelni. W miejscowym parku są groby Romana i Bolesława Skirmuntów. We wsi można zwiedzić drewnianą cerkiew Najświętszej Bogurodzicy z 1912 r. Pomnik retrospektywny ruskiego stylu wzniesiony na miejscu byłej świątyni z cudownym XIX-wiecznym obrazem Św. Mikołaja bardzo czczonym przez prawosławnych chrześcijan.

Wieś Dostojewo

Dostojewo było rodowym majątkiem Dostojewskich, znanym od 400 lat. W XVIII w. zmieniło właścicieli na Strawińskich, później przeszła do Czapliców. W XIX w. wieś należała do Giedrojców, później Ordów. We wsi jest cerkiew prawosławna w stylu ruskim. Warto też obejrzeć pomnik Fiodora Dostojewskiego (1821-1881), wielkiego rosyjskiego pisarza „o litewskich korzeniach”, autora „Zbrodni i kary”.

Miasteczko Janów

Janów to piękne miasteczko nad rzeką Samaronka. Jest centrum rejonowym, ma ponad 16 tys. mieszkańców. 2 km od miasta znajduje się dworzec kolejowy Janów– Poleski na linii Brześć – Łuniniec. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z XIV w. W tamtych czasach na miejscu obecnego Janowa była wieś o nazwie Porchowo. W 1423 r. książę Witold oddał wieś na własność łuckiego kościoła katedralnego. W 1465 r. nazwę Porchowo zamieniono na Janów na znak wdzięczności za posługę biskupią i duszpasterską łuckiego biskupa Jana Łosowicza. Przy nowych właścicielach z rodu Szujskich, później Orzeszko, Janów posiadał w XV w. status miasteczka. 16 maja 1657 r. poniósł tu męczeńską śmierć z rąk Kozaków Chmielnickiego Andrzej Bobola, późniejszy święty Kościoła katolickiego. W miejscu jego pojmania ustawiono obok siebie krzyże pojednania: prawosławny i katolicki. Polecamy obejrzenie dwóch sakralnych budowli. Pierwsza to kościół rzymsko–katolicki pw. Podwyższenia Św. Krzyża z 1848 r. Jest to pomnik architektury w stylu empire. Drugi obiekt to cerkiew prawosławna Św. Pokrowa z 1901 r. wybudowana w stylu ruskim. W świątyni zachowały się ikony z XVII-XVIII w., wśród nich znane – Matki Bożej Rzymskiej, Matki Bożej Częstochowskiej, Św. Konstantego i Św. Heleny.

Wieś Worocewicze

Wieś Worocewicze po raz pierwszy wspomniano w 1497 r. jako dwór Mateusza Gryczyna. Od XVII w. właścicielami tych ziem byli Ordowie. W Worocewiczach założono rodowy dwór z piękną siedzibą, która niestety, nie zachowała się do dziś. To tu w rodzinie Michała Ordy i Józefy z Butrymowiczów urodził się w 1807 r. Napoleon Orda, sławny malarz, rysownik, pianista i kompozytor. Napoleon ukończył średnią szkołę w Świsłoczy. Przez pewien czas studiował w Wilnie, gdzie przerwano mu naukę zatrzymaniem za działalność patriotyczną. Aktywnie uczestniczył w Powstaniu Listopadowym, a po jego upadku wyemigrował. Był w Szkocji, Anglii, Belgii, Hiszpanii, Włochach, Portugalii. Od 1833 r. przebywał w Paryżu. Po ogłoszeniu amnestii dla powstańców w 1856 r. Napoleon Orda wrócił do rodzinnej miejscowości z zajął się majątkiem: przeprowadził meliorację, założył hodowlę rasowego bydła. Mimo to pasją jego całego życia pozostało rysowanie architektury zabytkowej. Przemierzając miasta i wsie wykonał ogromną liczbę rysunków i akwarel z różnych miejscowości dawnej Rzeczypospolitej. Obecnie dzieła Ordy stanowią cenny materiał przy odbudowie i restauracji zabytków na Białorusi. Zmarł wielki mistrz w Warszawie. Został pochowany w rodzinnym grobowcu na cmentarzu w Janowie Poleskim. Do naszych czasów w Worocewiczach zachowała się cerkiew Podwyższenia Św. Krzyża z 1872 r., pomnik retrospektywnego ruskiego stylu. Honorowe miejsce w świątyni zajmuje obraz Chrystusa namalowany przez Napoleona Ordę.

 

Trasa V: Duboj – Pińsk – Zapole – Łohiszyn – Łuniniec – Kożangródek – Łachwa – Mikaszewicze

Długość trasy: 75 km

By poznać dogłębnie naturę Polesia zapraszamy Państwa na trasę, która kusi turystę zarówno unikatową, nienaruszoną przyrodą jak i zabytkami architektonicznymi. Polesie to przecież przede wszystkim kraina bagien, niedużych jezior, czystych rzek, kryształowych źródełek, bezkresnych łąk i dziewiczych lasów z bogatą florą i fauną. Polecamy zacząć podróż od zwiedzania miasta będącego centrum Polesia – Pińska. Wszędzie w tym starym mieście, na uliczkach, w podwórkach starych kamienic, w zabytkowych kościołach i cerkwiach, czuje się oddech historii. W pobliżu Pińska warto zajrzeć do takich miejscowości jak Zapole i Łuniniec, bogatych w tradycje i obyczaje białoruskich Poleszuków. W Łohiszynie znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Łohiszynskiej Królowej Polesia. Jej Obraz zdobią korony papieskie. Do tej świątyni zmierzają liczne pielgrzymki.

Wieś Duboj

Duboj jest znana od XV wieku. Od 1503 r. należała do rodu Karpowiczów. Następnie właścicielami majątku byli m.in. Ogińscy i Radziwiłłowie. Z dawniej magnackiej rezydencji zachował się do dziś piękny stary park, który pamięta swoich założycieli. Do parku wjeżdżamy przez zabytkową bramę. W ciszy i cieniu drzew stoi w parku barokowa kaplica pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, wybudowana w XVIII w. W 1784 r. w kaplicy modlił się Stanisław August Poniatowski, król Rzeczypospolitej. Na terenie posiadłości zachowały się niektóre gospodarcze budynki. We wsi znajduje się prawosławna cerkiew Św. Mikołaja w stylu neoruskim z 1906 r. Wejście na teren cerkiewny zdobi klasycystyczna brama ozdobiona trzema kopułkami.

Miasto Pińsk

Pińsk jest siedzibą rejonu, ma 131 tys. mieszkańców. Przez miasto biegnie droga kolejowa Brześć – Łuniniec i szosa w kierunku Iwacewicz, Janowa, Łunińca i Stolina. W mieście jest port rzeczny.

Po raz pierwszy w kronikach historycznych miasto wspominano w roku 1097. Nazwę Pińsk zawdzięcza rzece Pinie, przy której powstało miasto. Pierwszym księciem Pińska był Jarosław Jurewicz, syn Turowskiego księcia Jerzego Jarosławowicza. W XII w. Pińsk był jednym z największych miast Ziemi Turowskiej. Dzięki strategicznemu położeniu miasta intensywnie rozwijał się tu handel i wszelkie rzemiosła.

W XIV w. Pińsk znalazł się na terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego. W 1581 r. nadano miastu prawo magdeburskie. W roku 1648 przeżyło ono powstanie Kozaków Bogdana Chmielnickiego i wielki pożar, w czasie którego spłonęła znaczna część zabudowy dawnego Pińska. W latach 1654–1667 miasto dotknęła wojna między Rosją a Rzecząpospolitą, odczuło też negatywne skutki najazdu Szwedów w roku 1706, po którym zostało doszczętnie zrabowane.

Od 1793 r. miasto znalazło się w składzie imperium rosyjskiego. W XIX w. rozwija się gospodarczo i społecznie. Zbudowano pierwszą poleską kolejkę, działało 27 małych i średnich przedsiębiorstw. Od 1919 r. Pińsk był II Rzeczypospolitej, stał się centrum powiatowym. Po II wojnie miasto weszło w skład Związku Radzieckiego. Po roku 1991 jest w państwie białoruskim.

Wizytówka Pińska to kolegium jezuitów i zespół sakralny oo. franciszkanów. Barokowy budynek byłego kolegium ufundowany przez Radziwiłłów w 1675 r. stoi na głównym placu tuż nad rzeką Piną. Obecnie w budynku tym znajduje się muzeum Białoruskiego Polesia. Niedaleko kolegium jezuitów w latach 1712–1730 pobudowano barokowy sakralny zespół: kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i klasztor oo. franciszkanów.

Wnętrze świątyni zdobią rzeźbione figury ponad 100 świętych i wiele obrazów. W kościele zachowało się siedem ołtarzy i ambon z XVIII w. W ołtarzu głównym znajduje się obraz „Pińskiej Madonny” z 1894 r. W kościele podczas Mszy świętej można podziwiać dźwięki jednych z najstarszych organów na Białorusi.

W mieście przy ulicy Gorkiego stoi budynek byłego barokowego kościoła bernardynów z 1786 r. Obecnie pełni funkcję cerkwi prawosławnej Św. Barbary z klasztorem żeńskim. Wnętrze cerkwi jest bardzo bogato zdobione. Znajduje się tu bardzo czczony przez wiernych obraz Matki Bożej Jerozolimskiej z XVI w., wiele obrazów z XV-XIX w.

Przy ul. Kirowa stoi barokowy kościół Św. Karola Boromeusza wzniesiony w miejscu starego drewnianego kościoła w roku 1782. Budowę świątyni, przeznaczonej dla zakonu księży bartolomitów, zwanych również bartoszkami lub komunistami (od łacińskiego „communis”) ufundował piński starosta Jan Karol Dolski wraz z małżonką. W 1790 r. wybudowano w Pińsku barokowy pałac Butrymowiczów według projektu wileńskiego architekta Karola Schildhausa. Była to niegdyś rezydencja Skirmunttów. Pokoje i galerie budynku zostały ozdobione holenderskimi obrazami i portretami właścicieli. Obecnie pałac czeka na odrestaurowanie.

 

Wieś Zapole

Pierwsza wzmianka o Zapolu pochodzi z XV w. Do XIX w. często zmieniali się właściciele tej posiadłości, należała m.in. do rodu Wiszniowieckich, Pusłowskich. Ostatnimi właścicielami posiadłości byli Marian Stefan Wandalin z małżonką Ireną Galińską, którzy w 1920 r. wybudowali w Zapolu rezydencję. Siedziba o cechach XVIII–wiecznego neobaroku i neoklasycyzmu zachowała się do dziś, podobnie jak piękny stary park z wielkimi lipami i dębami.

Wieś Łohiszyn

Łohiszyn leży 28 km na północ od Pińska. Miasteczko znane od 1552 r. Zgodnie z decyzją Sejmu Warszawskiego w 1768 r. wraz z miejscowością Myszkowice zostało przekazane Michałowi Kazimierzowi Ogińskiemu.

W tej poleskiej wsi znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Łohiszyńskiej zbudowane na miejscu starego kościoła w latach 1907-1909 w stylu neogotyckim. Kościół łohiszyński wzniósł w 1634 r. Stanisław Albrecht książę Radziwiłł. W kościele znajdował się cudowny obraz Matki Boskiej, tak bardzo czczony przez lud i szlachtę okoliczną, że nawet Senat opiekował się nim i „ku pomnożeniu chwały Bożej” nieraz wydawał różne przywileje, np. w 1667 r. uwalniając dobra kościoła łohiszyńskiego od wszelkich podatków.

Niedaleko kościoła stoi cerkiew prawosławna Św. Przemienienia Pańskiego z XIX w. w ruskim stylu. Świątynię wybudowano na miejscu byłej drewnianej unickiej cerkwi z XVIII w. Tuż obok stoi kaplica Św. Aleksandra Newskiego z XIX w. W okolicach Łohiszyna urodził się słynny historyk, poeta, działacz społeczny i religijny Rzeczypospolitej Adam Naruszewicz (1733-1796).

Cudowny obraz Matki Bożej Łohiszynskiej – Królowej Polesia, który znajduje się w głównym ołtarzu kościoła, ma bogatą historię. W czasie najazdu szwedzkiego jeden z oddziałów zatrzymał się w Łohiszynie. Oficer w służbie szwedzkiej, niejaki Hałaburda zamieszkał u sekretarza miasta Maliszewskiego. Chciał wywieźć obraz Matki Bożej, który zawinął w płótno i postawił w sieni przy drzwiach. Gdy przyszedł rozkaz wymarszu stał za otwartymi drzwiami. Maliszewscy zanieśli go do świątyni, gdzie wkrótce zasłynął wieloma cudami. Za szczególne wstawiennictwo Matki Bożej uznano fakt ocalenia świątyni od pożaru, który strawił wszystkie domy w sąsiedztwie.

Ś.p. ks. Kardynał Kazimierz Świątek 10 maja 1997 r. dokonał uroczystej koronacji cudownego obrazu koronami papieskimi w obecności 58 kapłanów, wielu sióstr zakonnych i licznej rzeszy wiernych. Łohiszyn słynie nie tylko z życia religijnego. To także „polska wyspa”, jedna z nielicznych na Polesiu, gdzie większość stanowili i stanowią obecnie Polacy – katolicy.

Pieśń do Najświętszej Marii Panny Łohiszyńskiej

Najświętsza Panno w łohiszyńskim obrazie!

W kościele zostajesz, widzieć się dajesz.

Widzimy ze łzami, do Ciebie uciekamy:

Chowaj nas u Syna, Panno Jedyna!

Teraz my wszyscy głowy skłaniajmy,

Najświętszej Pannie modły składajmy,

By nam uprosiła w niebie swego Syna,

Żeby tu nie była żadna ruina.

Boże Najświętszy we trzech Osobach,

Błogosław lud ten we wszech sposobach,

Byśmy tu żyjący Ciebie wychwalali,

Po śmierci wiecznie w niebie zostali.

Miasteczko Łuniniec

Miejscowość należała dawniej do monastyru prawosławnego w Dziatłowiczach. W końcu XIX w. Łuniniec zaczął szybko się rozwijać dzięki położeniu na skrzyżowaniu nowo zbudowanych linii kolejowych z Wilna przez Baranowicze – Łuniniec – Sarny – Równe do Lwowa oraz z Homla przez Mozyrz – Łuniniec – Pińsk do Brześcia. W okresie międzywojennym Łuniniec był siedzibą powiatu. Stacjonowała tu też Brygada KOP „Polesie”, której żołnierze we wrześniu 1939 r. wykonały słynny wielusetkilometrowy przemarsz i po walkach z Armią Czerwoną na Polesiu i Wołyniu sforsowały Bug i stoczyły słynną bitwę z sowieckimi oddziałami pancernymi pod Wytycznem.

Wieś Kożangródek

Znajduje się na lewym brzegu rzeki Cna, w kronikach historycznych wspomniana w XV w. W 1599 r. była uznawana za miasteczko. Z zachowanych zabytków warto obejrzeć piękną drewnianą cerkiew Św. Mikołaja z 1818 r. Jest to pomnik budownictwa ludowego z elementami baroku. Centralne miejsce w świątyni zajmuje pozłocony ikonostas, w apsydzie umieszczono trzy drewniane ołtarze ozdobione rzeźbami aniołów. Można też zobaczyć rzeźby „Ukrzyżowanie”, „Piotr i Paweł”, „Jan Chrzciciel”, podziwiać XVIII-wieczne obrazy i posrebrzaną Ewangelię z 1771 r.

Wieś Łachwa

Położona nad rzeką Śmierć, jest znana od XVI wieku, kiedy stanowiła posiadłość rodu Kiszków, później Radziwiłłów. W XVIII w. wybudowano tu pałac, który niestety, został zrujnowany. We wsi warto zwiedzić cerkiew prawosławną Światopryczyszczeńską z 1889 r.wybudowaną z cegły na miejscu kościoła Św. Trójcy. Wewnątrz świątyni zachowały się obrazy z XVII-XVIII w. „Zbawiciel” i „Jan Złotousty” oraz drewniana XIX-wieczna rzeźba „Ukrzyżowanie”.

Miasteczko Mikaszewicze

Zgodnie z miejscową legendą nazwa Mikaszewicze pochodzi od imienia niejakiego Mikasza, który mieszkał w tych stronach. Po raz pierwszy w kronikach historycznych miejscowość jest wspomniana w 1785 r. jako własność książąt Radziwiłłów. Późniejszy rozwój gospodarczy Mikaszewicz był ściśle związany z budową poleskich kolei i rozwojem tartaków. W okresie międzywojennym Mikaszewicze należały do powiatu łuninieckiego w województwie poleskim. Siedziby miały tutaj popularne w Europie przedsiębiorstwa „Olza” i „Agahel”. W latach 20. XX wieku wzniesiono z czerwonej cegły w stylu neogotyckim kościół katolicki. W czasach sowieckich był nieczynny, po czym w latach 90. Przekazano go parafii prawosławnej. Obecnie jest to cerkiew pw. Jana Chrzciciela. W miasteczku można wstąpić do Muzeum Historii Mikaszewicz oraz muzeum pisarza i poety Wł. Niedźwiedzkiego.

 

Trasa VI: Stolin – Płotnica  – Białawusza – Bereznoje – Rubiel – Olpień – Wielemicze – Remiel – Olchomiel – Dawidgródek

Długość trasy: 106 km

Kontynuujemy podróż po gościnnej ziemi poleskiej. Na początku zatrzymajmy się w Stolinie – byłej posiadłości Skirmuntów, stąd będziemy zmierzać w kierunku do Dawidgródka. W małych poleskich wioskach warto zatrzymać się, posłuchać poleskich piosenek, poznać dawne legendy, przyjrzeć się strojom ludowym, spróbować miejscowych potraw, poznać rzemiosło. W tym wszystkim tkwi poetycka dusza, subtelny gust i niezwykły talent tutejszych mieszkańców.

Miasto Stolin

Stolin (biał. Столін) to miasto rejonowe w Obwodzie Brzeskim, 15 km od białorusko – ukraińskiej granicy. Stąd odwiedza go wielu Ukraińców. W mieście najczęściej mówi się po rosyjsku, ale niektórzy mieszkańcy używają miejscowych dialektów, a na co dzień posługują się językiem białoruskim i ukraińskim.

Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1555 r. Stolin założono nad rzeką Horyń. Od XVI w. było to miasteczko w powiecie pińskim Wielkiego Księstwa Litewskiego. Kiedyś znajdował się tu drewniany zamek, w którym po kolei mieszkali właściciele tych ziem, m.in. Pociejowie, Sołtanowie, Skirmuntowie. W czasie wojny Rzeczypospolitej z Rosją w latach 1654-1667 miasto doszczętnie spalono, wkrótce jednak zostało odbudowane. Po drugim rozbiorze Rzeczypospolitej miasteczko weszło w skład Rosji.

Pobliski majątek w Mankiewiczach (teraz w granicach miasta Stolin) należał do Radziwiłłów od XVI w. do roku 1939. Do przełomu XIX i XX w. był tu folwark ordynacji dawidgródeckiej. Żona Antoniego Fryderyka Radziwiłła, Maria, w 1885 r. założyła 50-hektarowy park krajobrazowy w lesie na skarpie rzeki Horyń. W 1905 r. wybudowano bogato wyposażony neobarkowy pałac z wieżą, który został spalony w czasie II wojny, a potem doszczętnie rozebrany. Syn Antoniego, Stanisław Radziwiłł był adiutantem Józefa Piłsudskiego, zginął w 1920 r. W roku 1897 mieszkało w Stolinie 3,3 tys. osób. Działało kilka drobnych zakładów. Po I wojnie światowej miasteczko znalazło się w II Rzeczypospolitej i stało się centrum gminy w powiecie łuninieckim.

Do dziś zachował się pomnik architektury sakralnej – cerkiew Światowozniesieńska z pierwszej połowy XX w. oraz budynek barokowo-klasycystycznej synagogi z 1792 r. Warto spokojnie pospacerować po dawnym pałacowym parku krajobrazowym Mankiewiczów, gdzie z dawnego majątku zachowały się filary bramy wjazdowej, domek odźwierny i zabudowania gospodarcze, w których od 1955 r. mieści się muzeum krajoznawcze i szkoła muzyczna.

Wieś Płotnica

Pierwsze wzmianki o tej miejscowości pochodzą z roku 1498, kiedy pińska księżna Maria Siemionowa przekazała miejscowość na własność Sieńce Dymitrowiczowi. W 1503 r. Płotnica należała do Karpowiczów, od drugiej połowy XVI w. do XIX w. była we władaniu Skirmuntów, którym tę ziemię podarowała królowa Bona Sforza jako nagrodę za dobrą służbę państwową. W Płotnicy zachowała się cerkiew Św. Pokrowa. Zbudowano ją w typowym poleskim stylu ludowym z drewna w 1781 r. Wewnątrz jest godny uwagi obraz Matki Bożej i XVIII-wieczny obraz Św. Pokrowa. Przy cerkwi w 1873 r. zbudowano dwukondygnacyjną dzwonnicę krytą dachem z kopułką.

Wieś Białawusza

Poleska wieś Białousza leży nad rzeką Horyń. W 1905 r. mieszkańcy zbudowali przy głównej ulicy cerkiew Św. Trójcy w stylu neoruskim. Drewniana świątynia ma cechy typowe dla poleskiego budownictwa sakralnego. Warto tu również zwiedzić kościół protestancki, obok którego leży dawne grodziszcze z X–XI w.

Wieś Bereźne

Przez kilkaset, od 1508 do 1941 roku należała do zamożnego poleskiego rodu Oleszów. Ostatnim właścicielem majątku był Konstanty Olesza (1891-1950), który w 1941 r. wyjechał do Polski. Do naszych dni zachował się dom właścicieli zbudowany w XIX w. w starym parku. Zachowała się aleja z grabami, stare lipy, buki, dęby, czarna sosna. We wsi można zwiedzić cerkiew prawosławną Św. Praskiewy Piatnickiej wybudowaną w 1884 r. na murach XVII-wiecznej świątyni. Pomnik architektury zachował typowe cechy poleskich budowli sakralnych.

Wieś Rubiel

Historia poleskiej wioski Rubiel datuje się z 1458 r. W kronikach pojawia się pod nazwą Lubra. Od XVI do XVIII w. właścicielami wsi były zamożne rody poleskie, m.in. Paskiewiczowie i Rezanowiczowie. W XVIII w., nie wiadomo z jakiej przyczyny, nazwę wsi zmieniono na Rubiel. Od 1793 r. wieś wchodziła w skład Rosji. Jest tu drewniana cerkiew Św. Michała z 1796 r., pomnik ludowego budownictwa z elementami baroku. Przy cerkwi stoi trójkondygnacyjna drewniana dzwonnica. W świątyni zachowały się: Ewangelia wydrukowana w roku 1773 i XVIII-wieczne obrazy Matki Bożej i Chrztu.

 

Wieś Olpień

W poleskiej wiosce Olpień zachowała się zabytkowa drewniana cerkiew Zaśnięcia NMP z 1784 r. w stylu budownictwa ludowego. Przy niej stoi dzwonnica.

Wieś Wielemicze

We wsi można podziwiać piękną drewnianą cerkiew Św. Eliasza wybudowaną w roku 1881 z dzwonnicą. Jest to pomnik architektury ludowego budownictwa z elementami baroku.

Wieś Remiel

W małej poleskiej miejscowości Remiel znajduje się zabytkowa drewniana cerkiew Św. Mikołaja z 1762 r. Jest to pomnik architektury ludowej. W 1905 r. wybudowano przy niej dzwonnicę.

Wieś Olchomiel

We wsi Olchomiel zachowała się prawosławna cerkiew Swiatowoskresienska z 1817 r. ufundowana przez właściciela miejscowości Romana Farejstera. Wewnątrz można podziwiać XVIII-wieczny ikonostas. Na ścianach rozmieszczono XVII–XVIII-wieczne obrazy.

Miasto Dawidgródek

Dawidgródek leży w południowo-wschodniej części Obwodu Brzeskiego. Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z Inwentarza z roku 1631, gdzie opisywano zamek nad rzekami Horyń i Nieprawda. Król Zygmunt August podarował miejscowość swemu szwagrowi Radziwiłłowi. W 1649 r. przy zamku wzniesiono kościół rzymskokatolicki pw. Bożego Ciała. W XVII w. zamek przebudowano na rezydencję, a w roku 1690 dobudowano barokowy pałac. Do dziś zachowały się jego ruiny.

Do roku 1939 miasto było nominalną stolicą Dawidgrodzkiej ordynacji rodu książąt Radziwiłłów. Słynne były polowania Radziwiłłowskie w bogatych w zwierzynę lasach Dawidgródka. Biegła tędy również ważna droga z Wilna przez Nowogródek, Nieśwież, Łachwę – na Ukrainę.

Obecnie w miasteczku można podziwiać dwie zabytkowe cerkwie. Cerkiew Św. Grzegorza z 1726 r. wzniesiono w stylu ludowego budownictwa. W świątyni zachował się XVII-wieczny obraz „Ostatnia Wieczerza” i kilka obrazów XVIII-wiecznych. Najbardziej czczone przez wiernych są dwa z nich: Matka Boża i Jezus Chrystus, w posrebrzonych szatach.

Warto zwiedzić również cerkiew Św. Jerzego z 1890 r. wybudowaną w retrospektywnym ruskim stylu. Na głównym placu miasteczka wznosi się pomnik księcia Dawida.

 

Trasa VII:  Linowo – Prużana – Szereszów  –  Sielec – Stare Piaski – Bereza – Siechniewicze

Długość trasy: 80 km

Trasa ta poprowadzi turystę po dawnych miasteczkach i zakątkach na obecnej zachodniej Białorusi. Warto zwiedzić Prużanę – miasto należące niegdyś do Bony Sforzy, ruiny potężnego niegdyś klasztoru w Berezie, podziwiać piękno siedzib rodowych w Linowie i Prużanach, a później odpocząć nad czystym jeziorem we wsi Sielec.

Wieś Linowo

Mała miejscowość niedaleko Prużany, znana od XVI w. Na przełomie XVIII i XIX w. pobudowano we wsi siedzibę właściciela Wincentego Trembeckiego. Dom powstał w parku, wśród cienistych lip i kasztanów. Niedaleko, tuż za parkiem, rozmieszczono w 1921 r. gorzelnię, która zachowała się do dziś.

Miasto Prużana

Obecnie miasto stanowi centrum rejonu prużańskiego w Obwodzie Brzeskim, ma 19,9 tys. mieszkańców.

Pierwsze wzmianki o Prużanie pochodzą z 1433 r. Wcześniej wieś nazywała się Dobuczyn i należała m.in. do księcia Iwana Siemionowicza. Od XVI w. miasto należało do królewskiej dynastii Jagiellonów. W 1532 r. prawo własności Prużany otrzymała królowa Bona Sforza. Po niej miasto odziedziczyło rodowy herb Sforzów, który ma do dziś. Po rozbiorze Rzeczypospolitej caryca Katarzyna II podarowała Prużanę hrabiemu Rumiancewowi – Zadunajskiemu, który później sprzedał je miejscowej szlachcie.

W XIX w. miasto należało do rodu Szwykowskich, po których zachował się piękny pałac w duchu włoskiej villi z cechami neorenesansu. Obecnie mieści się tu muzeum „Prużański pałacyk”, często odbywają się koncerty, spotkania miłośników literatury i konferencje naukowe.

Niedaleko od pałacu, przy głównej ulicy miasta wznosi się XIX-wieczny klasycystyczny kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. Świątynia powstała dzięki staraniom miejscowej ludności i fundatora Walentego Szwykowskiego.

W centrum miasta można podziwiać prawosławny sobór Św. Aleksandra Newskiego z 1880 r. Jest to pomnik architektury późnego klasycyzmu.

Na centralnym placu stoją przepiękne XIX-wieczne sukiennice z wielką liczbą małych sklepików. Budynek ten świadczy o przedsiębiorczości dawnych miejscowych Żydów, którzy sprzedawali tu niegdyś swoje towary.

Polecamy do zwiedzenia również stary cmentarz katolicki z klasycystyczną kaplicą przy wejściu z 1852 roku.

 

Miasteczko Szereszów

Szereszów jest znany od XVI w. Należał do rodu Iliniczów herbu Korczak. W miasteczku zachowały się dwie XIX-wieczne świątynie. Kościół Św. Trójcy pobudowany w 1840 r. w stylu klasycystycznym do dziś widać z daleka.

Naprzeciwko stoi cerkiew prawosławna Św. Mikołaja z 1872 r., pomnik retrospektywy w stylu ruskim. Wewnątrz zachowały się XVIII-wieczne ikony. Można w Szereszowie podziwiać drewnianą dzwonnicę z 1799 r. w stylu ludowego budownictwa oraz kamienną kaplicę Matki Bożej Fatimskiej.

Wieś Sielec

Sielec leży niedaleko miasta Bereza. Z dala widać wieże miejscowego neogotyckiego kościoła Św. Aleksego z 1912 r. Warto też obejrzeć miejscową cerkiew pw. Zaśnięcia NMP z 1870 r., w której znajdują się XVIII-wieczne ikony.

 

Koło wsi znajduje się zbiornik wodny Sielec zbudowany na bagnach przy rzece Jasiołda, przeznaczony głównie do hodowli ryb. Z czasem zaczęły tu gniazdować rzadkie gatunki różnego ptactwa. Obecnie ten zakątek przyrody poleskiej ma status biologicznego rezerwatu. Sielec jest znakomitym miejscem dla miłośników przyrody.

 

Wieś Stare Piaski

Miejscowość należała do rodu Pusłowskich. W XVIII w. Wojciech Pusłowski założył pałacowy zespół, po którym dziś zostały tylko ruiny. Przepiękny pałac został zniszczony w czasie pożaru w 1843 r. i nie odbudowano go. W stosunkowo dobrym stanie zachowała się brama wjazdowa w stylu zamkowych bram z wieżami. Na terenie majątku pozostały dawne zabudowania gospodarcze i resztki parku. We wsi Stare Piaski znajduje się drewniana cerkiew pw. Św. Trójcy z 1827 r. Świątynia ma cechy budownictwa ludowego z elementami klasycyzmu.

Miasto Bereza

Bereza jest obecnie centrum rejonu berezowskiego w Obwodzie Brzeskim, ma 29,9 tys. mieszkańców. 6 km od centrum znajduje się dworzec kolejowy Bereza Kartuska na linii kolejowej Brześć – Baranowicze. Tuż przy dworcu biegnie droga Kabryń – Baranowicze.

Po raz pierwszy miasto wymieniono w 1477 r. jako wioskę w powiecie słonimskim Wielkiego Księstwa Litewskiego. Intensywnie Bereza zaczęła się rozwijać z początkiem XVI w. pod władaniem Sapiehów. W 1629 r. wioska zmieniła status na miasteczko. W czasach Kazimierza Sapiehy w 1648 r. w Berezie rozpoczęto budowę klasztoru oo. kartuzów. Do dziś zachowały się częściowo ruiny tego barokowego zespołu. Czasy wojen przetrwała brama i korpus mieszkalny zakonników. Miasto zawdzięcza swój rozkwit gospodarczy budowie kolei w 1871 r. łączącej Brześć z Moskwą przez Berezę. Wtedy odnotowano szybki przyrost migracyjny ludności miasta. W 1897 r. liczba mieszkańców wyniosła 6,2 tys.

W Berezie warto zwiedzić cerkiew prawosławną Św. Piotra i Pawła z 1864 r. Wewnątrz świątyni zachował się piękny drewniany ikonostas z obrazami świętych z XVIII–XIX w. W Berezie jest też nowy kościół rzymsko– katolicki pw. Św. Trójcy zbudowany w 1998 r.

Wieś Siechniewicze

Swoją historię wywodzi z XVI wieku jako posiadłość rodu Wiszeńskich. Później miejscowość należała do rodu Prozorów. O byłych właścicielach przypomina park i zachowane częściowo budynki gospodarcze. We wsi pozostał budynek barokowego kościoła z 1795 r. W 1848 r. przerobiono go na cerkiew prawosławną pw. Św. Pokrowa. Nad główną fasadą świątyni wznoszą się dwie wieże, jak w świątyniach katolickich.

 

Trasa VIII: Iwacewicze – Kosów – Busiaż – Różany – Łysków – Byteń

Długość trasy: 80 km

Proponowana trasa Iwacewicze – Byteń będzie ciekawą przejażdżką dla miłośników dawnych zamków, pełnych legend i historycznych wydarzeń. Zobaczycie Państwo pozostałości zespołów pałacowo-parkowych Sapiehów i Pusłowskich, które nawet w stanie ruiny robią wrażenie na turystach. Odwiedzicie folwark Mereczowszczyzna niedaleko miejscowości Kosów, gdzie urodził się Tadeusz Kościuszko, a we wsi Łysków nadal można poczuć obecność wielkiego poety i kompozytora Franciszka Karpińskiego.

Miasto Iwacewicze

Iwacewicze to centrum rejonowe w Obwodzie Brzeskim. Mają 24,4 tys. mieszkańców. Przez miasto przechodzi główna trasa kolejowa Białorusi Brześć-Mińsk.

Źródła historyczne wskazują, że początki Iwacewicz sięgają XVI wieku. Najpierw była to siedziba magnatów Iliniczów. W czasie budowy kolei Brześć-Moskwa w 1871 r. pojawiła się mała miejscowość między stacją kolejową a majątkiem. W 1921 r. w składzie II Rzeczypospolitej Iwacewicze stały się miasteczkiem województwa poleskiego. Od 1966 r. mają status miasta.

Wśród zabytków warto zobaczyć pozostałości zespołu pałacowo-parkowego Jundziłłów, mieszkających w Iwacewiczach od XIX w. Ich dom nad rzeką Grzywdą ma cechy klasycyzmu. Częściowo zachował się park z egzotycznymi gatunkami drzew. Sakralne budynki wzniesiono w Iwacewiczach dopiero w 90. latach XX wieku. Jest to cerkiew Św. Kiryła i kościół rzymsko – katolicki.

Miasto Kosów, folwark Mereczowszczyzna

Miasteczko Kosów powstało na starym handlowym szlaku. Wzmiankowane w roku 1494 jako posiadłość marszałka Chreptowicza. W 1510 r. król Zygmunt I Stary zezwolił na zorganizowanie w miasteczku targów kupieckich. Od XVII w. właścicielami Kosowa byli Sapiehowie, a w wieku XVIII – Pusłowscy.

W miasteczku Kosów można zobaczyć kościół katolicki pw. Św. Trójcy i Św. Krzyża z 1878 r. w stylu neoromańskim. Fundatorami świątyni byli Pusłowscy. W centralnym ołtarzu umieszczono namalowany w 1640 r. obraz Matki Bożej Miłościwej w posrebrzonej szacie. W kościele znajdują się stare organy i XVIII-wieczne rzeźby świętych.

Na cmentarzu katolickim stoi kamienna kaplica, niedaleko od niej znajduje się mogiła powstańców 1863 roku. Warto zobaczyć także cerkiew Św. Antoniego z roku 1868 i drewnianą maleńką XVIII-wieczną cerkiewkę Św. Grzegorza na cmentarzu prawosławnym.

Główną atrakcją turystyczną w pobliżu Kosowa jest folwark Mereczowszczyzna. W 1745 r. urodził się tu wybitny polityczny działacz, przywódca powstania 1794 roku, Andrzej Tadeusz Bonawentura Kościuszko, bohater narodowy Stanów Zjednoczonych i Polski. Od kilku lat dom rodzinny Kościuszków przeznaczono na muzeum mające przypominać o wielkim bohaterze.

Niedaleko folwarku stoi XIX-wieczny neogotycki pałac, podobny w swej architekturze do średniowiecznego gotyckiego zamku. Była to własność rodu Pusłowskich. Jego założycielem i fundatorem był Wandalin Pusłowski. Bogato urządzone sale, piękna szklarnia kwiatowa i park zachęcały gości do częstych odwiedzin Pusłowskich. W czasie drugiej II wojny światowej pałac doszczętnie zrabowano i podpalono. Jednak duże fragmenty ścian ocalały. Obecnie rozpoczęto renowację tego zespołu pałacowo-parkowego.

 

Wieś Busiaż

W odległości 9 km od Kosowa leży wieś Busiaż. Źródła historyczne wskazują, że początki tej miejscowości sięgają XVII wieku. W 1648 r. Kazimierz Sapieha podarował ją zakonowi kartuzów. Mnisi pobudowali tu w 1779 r. barokową świątynię zachowaną do dziś. Obecnie jest to Swiatouspieńska cerkiew prawosławna.

 

Miasteczko Różana

Od trzystu lat Różana była główną rezydencją Sapiehów. O sławie i zamożności tego rodu przypominają ruiny zespołu pałacowego.

Rezydencję założył Lew Sapieha na wzgórzach różańskich w XVI w. W XVII w. w czasach Kazimierza Sapiehy rozpoczęto rozbudowę pałacu.

Zespół zaprojektował słynny włoski architekt Giovanni Battista Gisleni.

W różańskim pałacu przyjmowano wielkich i znanych gości, króla Władysława IV, króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Przez pewien czas w pałacu mieszkał architekt Jan Samuel Becker, który zbudował w Różanie unicką cerkiew.

Barokowy pałac Sapiehów bardzo ucierpiał w czasie II wojny. Dziś ze wzgórza różańskiego dobrze widać sakralne barokowe budowle: byłą unicką cerkiew Św. Piotra i Pawła z 1778 r. i kościół rzymsko-katolicki Św. Trójcy z 1617 r.

 

Wieś Łysków

Od XVI wieku posiadłość Łysków należała do rodu Bychowców. W XVIII w. Jan Bychowiec przekazał Łysków zakonowie misjonarzy. Mnisi założyli tu w 1785 r. piękny barokowy kościół pw. Św. Trójcy, a później klasztor.

Miejscowość jest znana z tego, że mieszkał tu i został pochowany przy kościele Franciszek Karpiński, słynny poeta, autor m.in. pieśni „Kiedy ranne wstają zorze” i „Bóg się rodzi”. We wsi można zobaczyć drewnianą cerkiew pw. Najświętszej Marii Panny wybudowaną w zakarpackim stylu. W świątyni zachował się XVIII-wieczny obraz Matki Bożej czczony przez wiernych.

 

Wieś Byteń

Byteń leży nad rzeką Szczara. Wieś stała się znana kiedy marszałek słonimski wybudował tu w 1697 r. klasztor unicki. Jest to pomnik wczesnego baroku. Główną cerkiew zespołu sakralnego pw. Św. Jozafata Kuncewicza wzniesiono w 1710 r. Niestety, w czasie II wojny światowej została doszczętnie zniszczona. Do dziś zachowała się jedynie mała cerkiewka Swiatouspienska z 1654 r. Zabytkowa świątynia pamięta czasy słynnego unickiego metropolity Leona Kiszki. W miejscowości warto zobaczyć kościół, historyczną zabudowę, stary młyn i żydowski cmentarz.

 

Trasa IX: Miłowidy – Lipsk – Krzywoszyn – Niedźwiedzica – Hancewicze – Sowiejki – Gruszówka – Nacz – Lachowicze

Długość trasy: 90 km

Na tej trasie możecie Państwo zobaczyć miłowidzką kaplicę, którą postawiono na cześć bitwy wygranej przez powstańców w roku 1863, odwiedzić stare kościoły, podziwiać piękno architektury dawnych siedzib szlacheckich w Gruszówce i Naczu. Trasa obejmuje ważne ośrodki Obwodu Brzeskiego: Hancewicze i Lachowicze.

Wieś Miłowidy

Miłowidy znane są od XVI w. W 1712 r. należały do oo. bazylianów ze wsi Byteń. W czasach Powstania Styczniowego koło wsi rozegrała się bitwa pomiędzy oddziałem powstańców i wojskiem carskim. Wygrali powstańcy. Dla upamiętnienia tego wydarzenia w 1933 r. postawiono na miejscu bitwy neoklasycystyczną kaplicę. W Miłowidach zachowała się do dziś stacja pocztowa wybudowana w 1843 r. i nieduża XIX-wieczna cerkiewka prawosławna.

Wieś Lipsk

We wsi można zobaczyć stary kościół rzymsko-katolicki zbudowany w 1910 r. Świątynię wzniesiono dzięki ofiarności hrabiego Potockiego. Architektura kościoła ma elementy baroku, rokoko i klasycyzmu.

Wieś Krzywoszyn

Źródła historyczne wskazują, że początki Krzywoszyna sięgają XVII wieku, jako własności jezuitów. W 1740 r. mnisi wybudowali tu duży barokowy kościół. Po upadku Powstania Styczniowego świątynię oddano miejscowej ludności prawosławnej. Obecna cerkiew zachowała cechy barokowej architektury. Wewnątrz jest kilka XVIII-wiecznych obrazów katolickich, między innymi „Matka Boża ze świętymi”, „Matka Boża”.

Wieś Niedźwiedzica

Pierwsze wzmianki o Niedźwiedzicy pochodzą z 1483 r. z kronik kościelnych, kiedy powstała tu pierwsza parafia rzymsko-katolicka. Z zabytków można zwiedzić neobarokowy kościół pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła z 1908 r. W świątyni zachowały się neobarokowe ołtarze i ambona. Ściany ozdobiono freskami i obrazami z XVIII i XIX wieku, wśród których są „Piotr i Paweł” oraz „Matka Boża Różańcowa”.

Miasto Hancewicze

Stolica rejonu w Obwodzie Brzeskim, ma ponad 14 tys. mieszkańców. Miasto leży 200 km na wschód od Brześcia, nad rzeką Cna. W drugiej połowie XIX w. Hancewicze były niedużą wsią w słuckim powiecie guberni mińskiej. Należały do ziemianina S.Czapskiego. W związku z budową kolei wieś szybko zmieniła swój status na miasteczko. Rozwijał się też przemysł szklarski (produkowano szkło bohemskie). W okresie międzywojennym miejscowość znajdowała się w powiecie łuninieckim województwa poleskiego. Do 17 września 1939 r. stanowiła garnizon macierzysty szwadronu kawalerii KOP „Hancewicze”. W 1973 r. Hancewicze otrzymały status miasta. W pobliżu znajduje się stacja radarowa (52°51’27″N 26°28’55″E) stanowiąca część rosyjskiego systemu wczesnego ostrzegania. W mieście jest kościół rzymsko-katolicki pw. Zwiastowania NMP i cerkiew prawosławna pw. Św. Tichona.

Wieś Sowiejki

Wieś stanowiła własność rodu Benigsennów, później Czapskich, Niezabytowskich, Rdułtowskich. W Sowiejkach zachował się parkowo-pałacowy kompleks w stylu barokowo-klasycystycznym i budynek gorzelni z czerwonego i szarego kamienia, rzeźbionego w kształcie płyt.

Wieś Gruszówka

Majątek Gruszówka jest znany od XVI w. jako własność Radziwiłłów. W XVII w. król Jan III Sobieski podarował te ziemie Michałowi Kazimierzowi Rejtanowi, który bohatersko się wyróżnił w walce z Turkami i Tatarami pod Wiedniem. Ród Rejtanów miał niemieckie korzenie, był znany w Rzeczypospolitej od 1600 roku. Częściowo członkowie rodu osiedlili się na terenach dzisiejszej Białorusi. Klasycystyczny zespół pałacowo-parkowy założył w Gruszówce Józef Rejtan w XIX wieku. Siedziba zachowała się do dziś, jednak jej stan obecny wymaga pilnej renowacji. Niedaleko siedziby, na skraju lasu, stoi neogotycka kaplica.

Wieś Nacz

Był to dawny majątek Święcickich, a później Czarnockich. Jako posag siedzibę przekazano Rejtanom z Gruszówki. W 1910 r., po śmierci Józefa Rejtana, Nacz wraz z innym majątkiem odeszła do Henryka Grabowskiego, syna Aleksandra i Marii Magdaleny Rejtan. Do dnia dzisiejszego zachowała się typowa szlachecka siedziba. Dom właścicieli pobudowano z drewna pod wielkim dachem, wejście główne ozdobiono kolumnami. W parku znajduje się kaplica, częściowo zachowały się zabudowania gospodarcze i sztuczne oczka wodne.

Miasto Lachowicze

Lachowicze z 11,6 tys. mieszkańców to centrum rejonowe w Obwodzie Brzeskim, nad rzeką Wiedźma. Przez miasto biegnie trasa kolejowa Baranowicze – Łuniniec i droga Brześć – Rusinowicze. Nazwa pochodzi od Lachów – staroruskiej nazwy Polaków. W źródłach historycznych po raz pierwszy Lachowicze wspomniane są w XV w. W XVI w. miejscowość stanowiła własność Zygmunta I Augusta. W 1572 r. miasteczko należało do zamożnego rodu Chodkiewiczów, którzy wybudowali w Lachowiczach potężny zamek. W 1595 r. podczas powstania Nalewajki miasto bezskutecznie oblegali kozacy. W czasie wojny z Rosją w 1655 r. przeniesiono tu obraz Matki Boskiej z Białynicz. W 1660 r. twierdza dowodzona przez Mikołaja Judyckiego wytrzymała cztery ataki Rosjan podczas trzymiesięcznego oblężenia, co współcześni przypisywali interewencji Maryi i z tego powodu została nazwana „litewską Jasną Górą”. Forteca ta jako jedyna na Litwie pozostała niezdobyta aż do końca wojny. Natomiast w czasie Wojny Północnej (1700-1721) zamek został całkowicie zniszczony. W 1760 r. miasteczko przeszło na własność Massalskich. Dzięki budowie kolei rozpoczął się dynamiczny rozwój miasta. Handlowało tu 30 sklepikarzy, działała gorzelnia, trzy razy w roku odbywał się kiermasz, otworzono szpital. W 1900 r. zbudowano w miasteczku pocztę, znacznie zwiększyła się liczba drobnych przedsiębiorstw handlowych, usługowych i produkcyjnych.

 

Trasa X: Baranowicze – Nowa Mysz –Paulinowo – Jastrzębl – Kroszyn – Swojatycze

Długość trasy: 50 km

Polecamy Państwu zwiedzanie miasta Baranowicze, głównego ośrodka rejonu baranowickiego w Obwodzie Brzeskim oraz okolic. Zainteresowani historią miasta powinni wstąpić do miejscowych muzeów, zaś amatorom wieczornych spacerów proponujemy odwiedzenie miejskiego parku. Po pobycie w Baranowiczach zapraszamy w stronę wsi Nowa Mysz, gdzie można podziwiać bogato zdobiony barokowy kościół z zabytkowymi ołtarzami. Dla miłośników zespołów pałacowo-parkowych ciekawe będą wizyty w Paulinowie i Jastrzęblu.

Miasto Baranowicze

Baranowicze są miastem rejonowym, mają 170 tys. mieszkańców. Biegną przez nie główne republikańskie arterie komunikacyjne: drogowa i kolejowa. Swoją historią Baranowicze sięgają 1667 roku. Właścicielem majątku baranowickiego był słynny ród Rozwadowskich. W 1871 r. rozpoczęto w Baranowiczach budowę stacji kolejowej przy trasie z Warszawy do Moskwy. To w znacznej mierze przyczyniło się do rozwoju miasta. Status miasteczka Baranowicze nabyły pod koniec XIX w. W 1912 r. mieszkało tu 30 tys. osób, większość stanowili Żydzi. Status miasta Baranowicze otrzymały w 1919 r.

W czasach II Rzeczypospolitej miasto nadal intensywnie się rozwijało. Powstawały nowe budynki administracyjne, urzędnicze, oświatowe, mieszkalne, odnowiono dużą część infrastruktury komunalnej, powstawały nowe zakłady produkcyjne i handlowe i obiekty sakralne.

W latach 1938-39 działała tu regionalna rozgłośnia Polskiego Radia. Po wojnie nadajnik radiowy z Baranowicz przeniesiono do Radiostacji Centralnej w Raszynie. W czasie okupacji w latach 1941-1944 Niemcy utworzyli w mieście getto, w którym przetrzymywali 15 tys. Żydów.

Wśród zabytków miasta jest m.in. drewniany kościół Podwyższenia Krzyża Św. z 1925 r. Świątynię zbudowano w stylu eklektycznym. Wewnątrz można podziwiać XVIII-wieczne obrazy „Św. Józef z Dzieciątkiem”, „Matka Boża”. Wejście na teren przykościelny zdobi neogotycka brama.

Warto też zobaczyć neoklasycystyczny sobór prawosławny Św. Pokrowa z lat 1924-1931. Ściany świątyni są ozdobione obrazami i mozaiką przewiezioną ze zburzonego warszawskiego soboru Św. Aleksandra Newskiego w roku 1927. Na obrazach przedstawiono Matkę Bożą z Aniołami, Matkę Bożą z dzieciątkiem, portret Symeona Połockiego. W apsydzie soboru umieszczono piękny drewniany ikonostas w neoruskim stylu, zdobiony XIX-wiecznymi obrazami. W soborze znajduje się Cudowny Obraz Matki Bożej Żyrowickiej z 1847 r. w srebrnej szacie, bardzo czczony przez wiernych.

W Baranowiczach podziwiać można także nowoczesne budownictwo sakralne. Od lat 90. XX w. powstało kilka nowych parafii i świątyń rzymsko–katolickich. Pojawiło się także pięć nowoczesnych protestanckich kirch. Warto zajrzeć do miejscowych muzeów krajoznawczego i kolejowego.

Wieś Nowa Mysz

Wieś leży kilka kilometrów od Baranowicz nad rzeką Myszanką.

Po raz pierwszy wspomniana w źródłach historycznych w XVI w. W 1728 r. wybudowano tu drewnianą siedzibę w stylu renesansowym, w 1825 r. – rzymsko-katolicki, a w 1859 r. naprzeciwko parafii katolickiej powstała cerkiew prawosławna. Świątynie do dziś stoją koło siebie.

 

Katolicki kościół Przemienienia Pańskiego w stylu klasycyzmu powstał dzięki hojności Sapiehów.

Przyciąga wzrok bogate wyposażenie świątyni, XVII–wieczne ołtarze, rokokowa ambona zdobiona rzeźbami czterech ewangelistów i stare organy przywiezione z nieświeskiego kościoła benedyktynek.

W prawym ołtarzu kościoła jest Cudowny Obraz Matki Bożej Białynickiej.

Z kolei drewnianą cerkiew Przemienienia Pańskiego zbudowano w stylu rusko–bizantyjskim. W apsydzie znajduje się zabytkowy pozłacany ikonostas z obrazami z XVIII-XIX wieku.

 

Wieś Paulinowo

Posiadłość należała kiedyś do rodu Nowickich, którzy w 1897 r. sprzedali ją Janowi Ottonowi Bochwicowi. W 1909 r. właściciel założył tu zespół pałacowo-parkowy, któremu nadał nazwę Paulinowo w dowód pamięci o swojej matce Paulinie z domu Majewskich. Ostatnim właścicielem majątku był Florian Bochwic (1875-1939). Do Paulinowa często przyjeżdżała i długo gościła znana pisarka Eliza Orzeszkowa. Wybudowany w stylu neogotyckim zespół pałacowy stanowi do dziś piękny pomnik architektury.

Wieś Jastrzębl

Miejscowość po raz pierwszy wspominana jest w źródłach historycznych w XVI wieku, kiedy należała do Piotra Dorogostajskiego. Później, kiedy posiadłość przeszła do Rdułtowskich, wybudowano tu ich siedzibę. W 1851 r. majątek kupił Michał Kotłubaj. W XIX w. w Jastrzęblu zbudowano pałac otoczony wodnymi kanałami, założono park. Ostatnim właścicielem pałacu był prawnik Zygmunt Kotłubaj (1885-1940) absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W miejscowości polecamy uwadze drewnianą cerkiew Św. Mikołaja z 1840 r.

Wieś Kroszyn

Kroszyn leży na prawym brzegu rzeki Szczara. Wzmiankowany w XV wieku, kiedy należał do książąt Kroszyńskich. Z biegiem czasu właściciele się zmieniali. Ostatnimi gospodarzami majątku byli przedstawiciele zamożnego rodu Świętopełk–Zawadzkich. Po Powstaniu Styczniowym kroszyński kościół był zamknięty, lecz potem go zwrócono. Słynny uczony Ignacy Domeyko, przebywając w 1884 r. w pobliskich Saczywkach, w domu rodzinnym jego matki, był 14 sierpnia na mszy w kroszyńskim kościele, a po niej wraz z E.Odyńcem posadził tu „dwie latorośle dębowe”. W Kroszynie, w rodzinie kowala Józefa i Marii z domu Stochonowskiej, urodził się Paweł Bagrym (1812-1891) znany poeta. Oprócz zdolności literackich Bagrym był dobrym kowalem. Na zamówienie Piotra Świętopełka–Zawadzkiego wykuł żyrandol, który zawieszono w kroszyńskim pałacu. Z biegiem czasu żyrandol znalazł się w miejscowym kościele, gdzie jest do dziś. Kościół Bożego Ciała powstał w Kroszynie w 1920 roku.

Wieś Swojatycze

Historia Swojatycz sięga roku 1506, kiedy te ziemie należały do Pietkiewiczów. Później przechodziły na własność Fursów, Czapskich i Rdułtowskich. We wsi można zobaczyć kościół rzymsko-katolicki Św. Jerzego z 1844 r. w stylu klasycystycznym. W krypcie zachowały się groby ostatnich właścicieli majątku. W świątyni jest dwanaście XIX-wiecznych obrazów.

 

Trasa XI: Stołowicze – Zaosie – Wolno – Iszkołdź – Połoneczka – Horodyszcze – Wielka Sworotwa

Długość trasy: 70 km

Za Baranowiczami w kierunku Mińska na turystów czeka miasteczko Stołowicze, kiedyś siedziba Zakonu Kawalerów Maltańskich. Budynek miejscowego kościoła z 1746 roku jest owiany mnóstwem legend i historycznych wydarzeń. Kolejny punkt trasy stanowi znana i bardzo lubiana przez Polaków miejscowość Zaosie, rodzinne strony poety Adama Mickiewicza. W Iszkołdzi zwiedzający mogą zobaczyć najstarszy na Białorusi XV-wieczny kościół rzymsko-katolicki Św. Trójcy, a w miejscowości Połoneczka – wstąpić do rezydencji Radziwiłłów.

Wieś Stołowicze

Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z XIV wieku, kiedy stanowiła własność Radziwiłłów. Od XVII wieku stała się siedzibą Zakonu Kawalerów Maltańskich. W 1746 r. zbudowano w Stołowiczach barokowy kościół pw. Jana Chrzciciela ufundowany przez Wielkiego Mistrza Zakonu Maltańskiego M.Dąbrowskiego. Po upadku Powstania Styczniowego 1863 r. władze carskie zamieniły kościół na cerkiew. W czasie remontu świątyni częściowo przebudowano fasadę. Wewnątrz zachował się trójkondygnacyjny ołtarz, w centrum którego umieszczono obraz „Gloria”. Boczne barokowe ołtarze ozdobiono podwójnymi kolumnami. Przy budynku byłego kościoła stoi kamień z napisem na znak pamięci o bitwie 1771 r. stoczonej przez wojska hetmana Ogińskiego z armią Suworowa. W Stołowiczach zachował się także kościół pw. Najświętszego Serca Jezusa. Jest to neogotycka świątynia z 1911 r. Wewnątrz znajdują się neogotyckie drewniane ołtarze, w centralnym umieszczono figurę Jezusa Chrystusa. Ściany są ozdobione obrazami z XVIII-XIX w., m.in. „Matka Boża Loretańska”, „Św. Florian”, „Św. Antoni”.

Wieś Zaosie

Bardzo mała miejscowość z 26 mieszkańcami. W związku z jubileuszem poety Adama Mickiewicza w 1998 r. w jego rodzinnym Zaosiu odbudowano jego dworek i urządzono w nim muzeum.

Przypomnijmy, że poeta urodził się tu w 1798 r. w szlacheckiej rodzinie komornika mińskiego, adwokata sądu nowogródzkiego Mikołaja Mickiewicza i Barbary Majewskiej. W 1806 r. rodzina Mickiewiczów przeniosła się do Nowogródka.

Zaosie stanowi obecnie początek trasy „Śladami Mickiewicza”, która prowadzi przez miłe jego sercu miejscowości z dzieciństwa i wczesnej młodości, opiewane w wierszach, poematach i balladach. Odbudowano dom szlachecki z gankiem, oborę, lamus, studnię z żurawiem. Można tu zobaczyć pokoje ze starymi meblami i rzeczami z epoki Mickiewicza, portrety, wydania jego utworów, pójść do jadalni, zajrzeć do salonu, zapoznać się z drzewem genealogicznym rodu. Niedaleko dworu rośnie stara lipa, która pamięta dawnych właścicieli.

 

Wieś Wolno

Źródła historyczne wskazują, że początki tej miejscowości sięgają XVI wieku jako posiadłości rodu Chodkiewiczów. Od 1571 r. Wolno przeszło na własność Wałowiczów, a od 1632 r. do rodu Kamińskich. Ostatnimi właścicielami posiadłości byli zamożni przedstawiciele rodu Śliźniów. Jedną z wybitnych postaci tego rodu był Rafał Ślizień (1804-1881), znany architekt i rzeźbiarz. Autor m.in. pomników Adama Mickiewicza, Ignacego Domeyki i Tomasza Zana. Na pagórku w starym parku założonym przez Śliźniów zachowała się dawna unicka cerkiew Św. Trójcy z 1768 r. Świątynię zbudowano przy bazyliańskim klasztorze z 1632 r. w stylu wileńskiego baroku. Wewnątrz zachowały się barokowe ołtarze, ambona z rzeźbą Mesjasza. Pomnik architektury dotrwał do naszych dni. We wsi Wolno zachęcamy do odwiedzenia muzeum krajoznawczego przy miejscowej szkole.

Wieś Iszkołdź

Iszkołdź leży 3 km od magistrali Brześć–Mińsk, ma tylko 264 mieszkańców.

Miejscowość należała do Niemirów, później Iljiniczów i Radziwiłłów. Swoich fundatorów pomięta zabytkowy kościół Św. Trójcy wzniesiony w XV w. stylu gotyckim. Przetrwał czas wojen, reformacji i ateizmu. W XVI w. Mikołaj Radziwiłł „Czarny” zorganizował tu kalwińską kirchę. Przez pewien czas mieściła się w budynku kościoła prawosławna parafia, później został przywrócony do kościoła rzymsko–katolickiego. Obecnie świątynia jest uznawana za jedną z najstarszych katolickich budowli na Białorusi.

Wieś Połoneczka

Leży tuż nad rzeką Zmiejką. W dokumentach wspominana jest w 1428 r., kiedy należała do Uljany Holszańskiej, żony Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda. Od XVII w. przeszła na własność Radziwiłłów.

W Połoneczce mieszkał znany poeta, kompozytor i działacz polityczny Maciej Radziwiłł (1749-1800). Z niegdyś bogatej rezydencji zachował się zabytkowy pałac. Budynek zaprojektował w XVIII w. nieznany włoski architekt na wzór pałaców we Włoszech. Obok właściciele założyli piękny park, najpierw w stylu francuskim, później angielskim. Niedaleko dworu Radziwiłłów wznosi się kościół Św. Jerzego, pomnik architektury neogotyckiej. Wewnątrz świątyni znajdują się obrazy z XVIII-XIX wieku. W centralnym ołtarzu umieszczono obraz Matki Bożej czczony przez mieszkańców Połoneczki. Można tu też zobaczyć ornaty tkane w stylu słuckich pasów. W kościele zachowały się groby ostatnich właścicieli pałacu.

 

Miasteczko Horodyszcze

Leży nad rzeką Serwacz. Źródła historyczne wskazują, że w 1413 r. miejscowość wchodziła w skład Wielkiego Księstwa Litewskiego. Wojewoda Jan Kamiński w 1640 r. zamówił i sfinansował wzniesienie w miasteczku unickiego kościoła pw. NMP. Jest to zachowany do dziś pomnik architektury baroku. W 1797 r. Horodyszcze stanowiło rezydencję zamożnego rodu Paców. Piękny pałac z parkiem został po Powstaniu Listopadowym zasekwestrowany i uległ zniszczeniu. W miasteczku warto odwiedzić drewnianą cerkiewkę Podwyższenia Św. Krzyża z 1764 r. ufundowanej przez starostę wileńskiego hrabiego Paca. Jest to zabytek architektury ludowej.

Wieś Wielka Sworotwa

W XV w. Wielka Sworotwa należała do Chrebtowiczów, później do Niezabytowskich. W czasach Jakuba Niezabitowskiego w XIX wieku zaczęto budowę siedziby. Dom postawiono nad rzeką Mołczadź w parku z lipami, brzozami, dębami i klonami. Jednym z zabytków miasteczka jest cerkiew Św. Trójcy zbudowana w 1823 r. o unikalnych formach architektonicznych. Ufundowali ją Niezabytowscy na miejscu zniszczonej przez pożar drewnianej cerkwi, dokładnie na jej wzór. Świątynia ma formę trójkąta, jest nakryta dachem z wzniesioną wieżyczką. Jest to unikalny pomnik sakralnej architektury w Europie.

Kresy24.pl/dr Igor Demjaniuk, dr Paulina Demjaniuk