11 sierpnia w Historii Kresów

Pierwsza strona kopii rozkazu nr 00485 otrzymanej przez oddział NKWD w Charkowie / Źródło: Wikimedia Commons/ Domena publiczna

1937 – szef NKWD Nikołaj Jeżow wydał rozkaz 00485 rozpoczęcia Operacji Polskiej – zgładzenia Polaków z Ukrainy i Białorusi sowieckiej. Zamordowano 111 tys., wywieziono 130 tys.

Operacja Polska NKWD była pierwszą w historii centralnie zaplanowaną zbrodnią ludobójczą w stosunku do jednego narodu. Wcześniejsze zbrodnie sowieckie miały bowiem motywację klasową, a nie narodowościową. Na podstawie rozkazu Jeżowa – według danych NKWD – w latach 1937-1938 zamordowano 111.091 Polaków mieszkających na terenach ZSRR, 28.744 skazano na pobyt w obozach koncentracyjnych GUŁAG-u, a 100 tys. deportowano. „Wyroki” śmierci – przeważnie strzałem w tył głowy – wykonywano natychmiast.

Z kolei Polacy deportowani z dawnych ziem I Rzeczypospolitej trafili m.in. do Kazachstanu, na Syberię, w rejon Charkowa i Dniepropietrowska. Zdaniem historyków, deportacje również miały cechy ludobójstwa, gdyż wywiezionych pozostawiano często na mrozie, bez dachu nad głową i bez żadnych możliwości zdobycia pożywienia.

Ofiarami tej ludobójczej zbrodni byli przede wszystkim Polacy mieszkający w polskich okręgach autonomicznych, czyli na tzw. Dzierżyńszczyźnie i Marchlewszczyźnie. Na terenie sowieckiej Białorusi wiele z pomordowanych Polaków spoczęło w zbiorowych mogiłach w Kuropatach, na sowieckiej Ukrainie – w Bykowni pod Kijowem, gdzie po 1939 r. sowieci pomordowali potem także polskich oficerów. Zasięg zbrodni był tak wielki, że np. w Berdyczowie zgładzono 60 proc. tamtejszych Polaków. Masowo mordowano także Polaków w Winnicy, Płoskirowie, Greczanach i wielu innych miejscowościach.

Historyk Uniwersytetu Harvardzkiego prof. Terry Martin obliczył, że w czasie tzw. Wielkiej Czystki Polak mieszkający w ZSRR miał 31 razy większą „szansę” być rozstrzelanym, niż wynosiła średnia dla innych grup narodowościowych. Polaków zabijano tylko dlatego, że byli Polakami, podobnie jak potem Niemcy zabijali Żydów. Przeczytaj także artykuł Rozkaz 00485: „Zlikwidować Polaków!”.

1579 – wojna polsko-rosyjska: król Stefan Batory rozpoczął oblężenie twierdzy połockiej.

1769 – Konfederacja Barska: wojska rosyjskie rozpoczęły oblężenie Zamku Lubomirskich w Rzeszowie, zdobywając go następnego dnia.

1807 – zmarł Szymon Bogumił Zug – polski architekt, reprezentant klasycyzmu. Autor m.in. pałacu w Międzyrzecu Koreckim na Wołyniu, pałacu ks. Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w Kocku, przebudowy układu urbanistycznego Kocka. Urodzony w 1733 r.

1847 – w Druskiennikach zmarł Jan Czeczot – polski poeta i etnograf, autor znanego utworu „Prząśniczka”. Tworzył po polsku oraz w mowie słowiano-krewickiej, która była zalążkiem literackiego języka białoruskiego. Był sekretarzem Towarzystwa Filomatów i przyjacielem Mickiewicza. Pierwszy zbiór pieśni wydał w Wilnie w 1837 r. Urodzony w 1796 r. w Maluszycach koło Nowogródka.

1869 – położono kamień węgielny pod Kopiec Unii Lubelskiej we Lwowie.

1875 – urodził się Ignacy Boerner – polski polityk, działacz niepodległościowy, członek PPS, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego, minister poczt i telegrafów w kilku rządach II RP. W latach 1906-1914 mieszkał we Lwowie gdzie działał w Związku Walki Czynnej. Legionista. Zmarł w 1933 r.

1892 – urodził się Władysław Anders – wybitny polski generał, polityk, naczelny wódz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Legendarny dowódca w bitwie pod Monte Casino. W czasie Kampanii Wrześniowej dostał się do niewoli sowieckiej w okolicach Sambora. Przetrzymywany we lwowskim więzieniu „Brygidki”, potem na Łubiance w Moskwie, wielokrotnie przesłuchiwany, nie zgodził się na wstąpienie do Armii Czerwonej.

Zwolniony na mocy układu Sikorski-Majski. Od 4 sierpnia 1941 r. twórca i dowódca Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR, a  latem 1942 r. – po ewakuacji  wojska i ponad 20 tys. cywilów uratowanych z więzień i łagrów do Iranu – dowódca Armii Polskiej na Wschodzie. Zmarł w 1970 r. Przeczytaj więcej o Armii Andersa i jej dowódcy.

1898 – urodziła się Karolina Lanckorońska – polska historyk sztuki. Habilitowała się na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie prowadziła wykłady jeszcze po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną w 1939 r. W 1942 r. organizowała filię Rady Głównej Opiekuńczej (tzw. Komitetu Polskiego) w województwie stanisławowskim.

W maju 1942 r. została w Stanisławowie aresztowana przez Gestapo. Przesłuchiwał ją tamtejszy szef Gestapo, Hauptsturmführer Hans Krüger, znany z akcji wymordowania polskiej inteligencji w tym mieście. Przekonany, że aresztowana wkrótce zginie, „pochwalił się” przed nią swoją decydującą rolą także w zamordowaniu profesorów lwowskich w nocy z 3 na 4 lipca 1941 r. Już po wojnie zeznania Lanckorońskiej oraz przekazany byłemu rektorowi Uniwersytetu Lwowskiego Stanisławowi Kulczyńskiemu tzw. Raport Karoliny Lanckorońskiej (opublikowany w 1977 r.) były ważnymi dowodami przy próbie wyjaśnienia okoliczności zbrodni lwowskiej. Karolina Lanckorońska zmarła w 2002 r. w Rzymie.

1957 – zmarł Rudolf Weigl – polski biolog, profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Wynalazca pierwszej skutecznej szczepionki przeciw tyfusowi plamistemu, prekursor zastosowania owadów, głównie wszy do hodowli zarazka tyfusu. W czasie II wojny – kierując Instytutem Badań nad Tyfusem Plamistym i Wirusami na potrzeby armii niemieckiej – pomógł przetrwać ok. 5 tys. lwowskich intelektualistów i uczonych. Przeczytaj więcej o profesorze Rudolfie Weiglu.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 11 sierpnia

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

20 września w Historii Kresów 14 sierpnia w Historii Kresów 4 lipca w Historii Kresów 13 czerwca w Historii Kresów 25 maja w Historii Kresów