Generał Władysław Anders wśród żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, 1945 r. (fot. Wikimedia Commons)
1941 – gen. Władysław Anders objął dowództwo Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR nazywanych Armią Andersa. Dzięki niej z sowieckich łagrów uratowano 115 tys. polskich obywateli.
Przypomnijmy, że utworzenie armii polskiej w ZSRR stało się możliwe po zawarciu przez polskie władze na uchodźstwie z sowietami tzw. układu Sikorski – Majski oraz późniejszej umowy wojskowej i amnestii, na mocy której sowieci zaczęli wypuszczać Polaków z więzień i łagrów. Sam Władysław Anders jeszcze na tydzień przed objęciem dowództwa przebywał w sowieckim więzieniu NKWD na Łubiance.
Nowa polska armia tworzona w rejonie Buzułuku była podporządkowana emigracyjnemu Rządowi RP. W pierwszym okresie składała się z formowanej w Tatiszczewie 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty pod dowództwem gen. Mieczysława Boruty-Spiechowicza i formowanej w Tockoje 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty dowodzonej przez gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. Szefem sztabu armii został płk Leopold Okulicki. Wkrótce zaczęły powstawać kolejne dywizje, a przy armii masowo gromadzili się także polscy cywile uratowani z sowieckich łagrów.
Zgoda na powstanie polskiej armii była przejściowym ustępstwem Stalina wymuszonym katastrofalną sytuację militarną ZSRR latem 1941 r. Wkrótce strona sowiecka zaczęła wycofywać się z tych uzgodnień i blokować rekrutację do polskiej armii. W okresie ofensywy niemieckiej na Kaukaz i bitwy o Stalingrad generał Anders uzyskał zgodę Stalina na ewakuację oddziałów do Iranu. ZSRR opuściło łącznie 41 tysięcy wojskowych i 74 tysiące cywili – obywateli polskich – bez względu na narodowość (Polaków, Żydów, Ukraińców i Białorusinów). Był to największy w całym okresie stalinizmu exodus byłych więźniów sowieckich łagrów.
Po rekonstrukcji i rekonwalescencji żołnierzy Armia Andersa została przeniesiona do Iraku, a następnie – po przejściu do Palestyny – walczyła jako II Korpus Polski, m.in. pod Monte Cassino.
Przypomnijmy, że Władysław Anders rozpoczynał swoją karierę wojskową w armii carskiej, a także studiował na Politechnice w Rydze. W czasie I wojny brał udział w formowaniu I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora – Muśnickiego. W 1919 r. był szefem sztabu w Powstaniu Wielkopolskim, w wojnie polsko-bolszewickiej dowodził 15 Pułkiem Ułanów Poznańskich i był ranny podczas walk nad Berezyną. W latach 1928–1939 był dowódcą Kresowej, a następnie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii oraz Garnizonu Baranowicze.
W Kampanii Wrześniowej dowodził Nowogródzką Brygadą Kawalerii w bitwie pod Mławą. W czasie próby przedarcia się na Węgry został postrzelony przez Ukraińców w okolicach Sambora i dostał się do niewoli sowieckiej, w której przebywał najpierw w więzieniu Brygidki we Lwowie, a potem trafił na Łubiankę.
1655 – Potop szwedzki: Janusz i Bogusław Radziwiłłowie poddali Wielkie Księstwo Litewskie królowi szwedzkiemu Karolowi X Gustawowi.
1672 – wojna polsko-turecka: rozpoczęło się oblężenie Kamieńca Podolskiego.
1856 – urodził się Jan Gall – polski kompozytor, dyrygent. Mieszkał we Lwowie. Zmarł w 1912 r. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.
1881 – Henryk Sienkiewicz poślubił Marię Szetkiewiczównę.
1882 – urodził się Stanisław Stroński – polski filolog, polityk związany z ruchem narodowym, wicepremier, minister informacji i dokumentacji, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Członek ZET-u, poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie. Autor artykułu będącego początkiem kampanii przeciwko prezydentowi Narutowiczowi. Po zabójstwie prezydenta opublikował tekst “Ciszej nad tą trumną”, a swoje wcześniejsze działanie przeciwko zabitemu prezydentowi uznał za najcięższy błąd swojego życia. Zmarł w 1955 r. Przeczytaj więcej o zamachu na prezydenta Narutowicza.
1900 – urodziła się Julia Rapiej – błogosławiona, polska zakonnica, nazaretanka, męczennica z Nowogródka, zamordowana przez Niemców w 1943 r.
1921 – w Borysławiu urodził się Zdzisław Żygulski – polski historyk, teoretyk sztuki. W 1989 r. w magazynie Muzeum Historycznego we Lwowie odnalazł obraz “Bitwa pod Grunwaldem” autorstwa Tadeusza Popiela i Zygmunta Rozwadowskiego.
1932 – zmarła Michalina Mościcka, z domu Czyżewska – polska działaczka społeczna, żona prezydenta Ignacego Mościckiego. Radna Lwowa. Urodzona w 1871 r.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 18 sierpnia
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!