• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 24 Lut 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
Niepodległość

Szkoły międzywojennego Grodna, w których uczniowie nadal pobierają naukę

26 Lut 2020 Białoruś, Historia i Wspomnienia, Niepodległość, Polacy na Wschodzie 0 comments

W pierwszą niedzielę każdego miesiąca w kościele franciszkańskim w Grodnie odbywa się procesja. Mężczyźni w białych komżach niosą chorągwie, na jednej z nich można przeczytać napis: „Krucjata Eucharystyczna. Grodzieńskie ogólne szkoły Nr 7 i Nr 10. 1938 rok”.

Ta chorągiew jest jedynym przypomnieniem o przedwojennej historii wciąż istniejącego budynku szkoły w Grodnie, która i dziś pełni funkcje edukacyjne i jest szkołą nr 6.

W latach 20. ub. wieku Przedmieście Zaniemeńskie Grodna rosło w szybkim tempie. Zostało odbudowane ze zniszczeń po wojnie polsko-bolszewickiej, a mieszkańcy rozpoczęli szybko budować domy na dawnych ziemiach majątku Augustówek. Powstały wtedy ulice Migowska, Gdańska, Goniądzka, Tomasza Zana, Stanisława Moniuszki i wiele innych. Populacja zaniemeńskiej części Grodna szybko rosła, a miasto nie miało w tej dzielnicy żadnej szkoły. Dopiero w roku 1925 rozpoczęto budowę szkoły ogólnej imienia Stefana Żeromskiego pod numerem 7. Budowa szkoły, jak realizacja niemal każdego projektu publicznego, ciągnęła się bardzo długo. Konsekracja budynku szkoły odbyła się dopiero w dn. 7 lipca 1930 roku.

Pokryty czerwoną dachówką żółty ceglany budynek był prawdziwą ucztą dla oczu rodziców i uczniów. Szkoła posiadała ponad trzydzieści sal lekcyjnych, w tym pokoje dla malarstwa i rysunku, kaplicę, a kryta dachem sala gimnastyczna z dużymi łukowatymi oknami była rzadkością w tamtych czasach.

Szkoła mogła pomieścić tysiąc uczniów, mieszkania dla nauczycieli zostały ulokowane na poddaszu. Powstał naprawdę ciekawy budynek, który łączył tradycje architektury przedwojennej oraz poszukiwania polskich architektów w stworzeniu własnego stylu narodowego. Jednak i dalej Przedmieście Zaniemeńskie w szybkim tempie rosło i odpowiednio powiększała się liczba uczniów. W 1938 roku w stosunkowo niedużym budynku szkoły im. Żeromskiego naukę pobierało już 1280 dzieci, szkołę nawet podzielono na dwie placówki – szkołę nr 7 oraz szkołę nr 10. Obie placówki szkolne mieściły się w tym samym budynku, z czego byli niezadowoleni rodzice.


W październiku 1938 roku mieszkańcy lewobrzeżnego Grodna zaapelowali do władz miasta, aby te zbudowały kolejną szkołę na Zaniemniu. W memoriale do magistratu miasta zauważono, iż populacja Przedmieścia Zaniemeńskiego stanowi prawie 1/3 od całej liczby mieszkańców miasta, a szkoła istnieje tylko jedna. Dlatego ponad 500 dzieci z lewobrzeża musi codziennie chodzić do szkół na prawym brzegu Niemna.

W ciągu kilku dni, właściciel posiadłości Augustówek Maurycy O’Brien de Lacy przeznaczył na budowę nowej szkoły hektar gruntów przy ulicy Łososiańskiej. Szkołę tę planowano zbudować w latach 1939- 1940. Lecz historia potoczyła się inaczej… Nie mamy dokumentalnych potwierdzeń na to, czy w ogóle rozpoczęto budowę szkoły. Po wrześniu 1939 roku kolejną szkołę w zaniemeńskiej części miasta, już sowiecką, zbudowano w latach 1940-1941, lecz nie przy ulicy Łososiańskiej, a przy dawnej ulicy Lipowej (teraz Garnawych). Dziś w tym budynku mieści się centrum twórczości dziecięcej „Promyk”.


Po II wojnie światowej była szkoła imienia Stefana Żeromskiego funkcjonowała jako szkoła nr 6 z polskim językiem wykładowym, ale już pod koniec lat 40. ub.w. wszystkie szkoły w Grodnie z polskim językiem nauczania przekształcono na rosyjskie, w tym i nr 6. W ciągu siedmiu powojennych dekad przeszły przez szkołę tysiące dzieci z tak zwanej Palestyny, ulic Nikołajewa, Titowa i innych.

Dzisiaj to jest jedna z najmniejszych szkół w mieście. Zdarza się, że uczą się tu prawnukowie tych uczniów, którzy siedzieli w ławkach tych klas jesienią 1930 roku. W tym roku szkoła będzie obchodziła swoje 90-lecie.

Dawna szkoła nr 6 w Grodnie

Dawna szkoła nr 6 w Grodnie

Po I wojnie światowej Grodno się rozszerzało nie tylko na Zaniemniu, ale i na północ. Grodnianie lubili tu osiedlać się od połowy XIX wieku. Bo tutaj, na Zamiejskiej Słobodzie albo na Słobódce, niedaleko tak zwanych ogrodów bazyliańskich, powietrze było znacznie czystsze niż w centrum.

Od lat 20. XX wieku rozbudowywano ulicę Bazyliańską (obecnie Lermontowa), istniała dzielnica żydowska przy ulicach Garbarskiej i Rzeźniczej. Zwykli chłopi z okolic miasta zaczęli osiedlać się na zboczach Rowu Przesiółkowskiego. Ludzie próbowali tu zbudować dom w ciągu jednej nocy, ponieważ nawet jak nędzna chałupa była już przykryta jakimś dachem – policja nie miała prawa jej wyburzyć.

Ta część miasta była jedną z najnowszych w Grodnie i władze zdecydowały się wybudować szkołę pod numerem 8.

Dawna szkoła nr 8 w Grodnie

Duży drewniany budynek powstał na ulicy Bazyliańskiej w drugiej połowie lat 30. Większość uczniów ze szkoły byli chrześcijanami, pochodzili z niebogatych rodzin grodzieńskich (90% dzieci pochodzenia żydowskiego uczyło się we wspólnotowych szkołach podstawowych). Dziś żyje jeszcze kilka osób, które jako uczniowie uczęszczały do tej szkoły w latach przedwojennych. Wspominają one jak odmawiali modlitwę rano przed rozpoczęciem zajęć, codziennie uczniowie otrzymywali szklankę mleka, finansowanego ze środków miasta dla dzieci niezamożnych grodnian.

Byli uczniowie mają dobre wspomnienia o miłym dyrektorze szkoły Józefie Wiewiórskim, który wraz z rodziną mieszkał w drewnianym domu w pobliżu szkoły i nigdy nie karał uczniów, tylko najwyżej mógł postawić łobuza przy dużym zegarze na szkolnym korytarzu.

Sam był ojcem czwórki dzieci. Tutaj, na ulicach Żwirki i Wigury (obecnie Czkałowa i Asipienki), na tak zwanej Kolonii Nauczycielskiej wybudowano domy dla nauczycieli tej szkoły. Po niemieckiej okupacji Grodna latem 1941 roku Niemcy zakazali jakiegokolwiek nauczania w języku polskim i przekształcili szkołę w koszary żandarmerii.

Byli uczniowie szkoły zamiast uczyć się w szkole obierali ziemniaki dla kuchni wojskowej, a nauczyciele pozostali bez pracy w swoim zawodzie. Od jesieni 1942 roku hitlerowcy rozpoczęli aresztowania przedstawicieli inteligencji polskiej jako zakładników za zabitych żołnierzy niemieckich. Został więc aresztowany dyrektor szkoły Józef Wiewiórski.

Miał zostać rozstrzelany, ale na prośbę profesora Jana Kochanowskiego, twórcy ZOO w Grodnie, Wiewiórskiego zastąpiono Kochanowskim. Tak Jan Kochanowski ratując dyrektora szkoły, powtórzył czyn św. Maksymiliana Kolbego. Dyrektor Wiewiórski mieszkał przy ulicy Czwartackiej przez kolejny rok, aż znowu został aresztowany przez hitlerowców jako zakładnik i tym razem rozstrzelany przez nich na fortach w Naumowiczach.

Razem z nim rozstrzelano jeszcze kilku nauczycieli szkoły nr 8 i członków ich rodzin. Przedwojenna „ósemka” po wojnie przez dłuższy czas była szkołą przeznaczoną dla dzieci z opóźnionym rozwojem intelektualnym, nazywaną szkołą specjalną nr 4. Niestety kilka lat temu w budynku byłej szkoły wybuchł pożar, obecnie obiekt stoi pusty. Czy dawna placówka szkolna zostanie uratowana, czy zastąpi ją nowoczesny biurowiec – nie wiadomo…

Adam Łojkowicz/ Magazyn Polski na uchodźstwie nr 2/2020

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

Obchody 158. rocznicy wybuchu Powstania Styczniowego na Ziemi Brzeskiej Orzeł Biały – patronem szkoły przy ZPB w Borysowie! Listy z GUŁAG-u Bal maturalny w Brześciu – rok 1933 „Byliśmy patriotami” – wspomnienia Stefana Chocieja, młodocianego obrońcy Grodna w 1939 roku
Tagi: 1939 bazy Białoruś Czkałow dyrektor Gdańsk Grodno historia Hitler język Kochanowski nauczyciele Naumowicz Niemcy Nikołajew policja pożar profesor szkoła szkoły uczniowie władze wojsko wspomnienia wybuch zakaz Żeromski
  • Tags
  • 1939
  • bazy
  • Białoruś
  • Czkałow
  • dyrektor
  • Gdańsk
  • Grodno
  • historia
  • Hitler
  • język
  • Kochanowski
  • nauczyciele
  • Naumowicz
  • Niemcy
  • Nikołajew
  • policja
  • pożar
  • profesor
  • szkoła
  • szkoły
  • uczniowie
  • władze
  • wojsko
  • wspomnienia
  • wybuch
  • zakaz
  • Żeromski

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
Pieskow: Ukraina przestała być dla Rosji państwem przyjaznym

Pieskow: Ukraina przestała być dla Rosji państwem przyjaznym

Rosja grozi, że uderzy na NATO jako pierwsza

Rosja grozi, że uderzy na NATO jako pierwsza

Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami

Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami

Białoruskie MSZ sugeruje zachodnim dyplomatom możliwość wydalenia z Mińska

Białoruskie MSZ sugeruje zachodnim dyplomatom możliwość wydalenia z Mińska

Ukraina przejęła rurociąg „Samara-Zachód” – współwłasność Medwedczuka

Ukraina przejęła rurociąg „Samara-Zachód” – współwłasność Medwedczuka

Putin skomentował zablokowanie prorosyjskich kanałów telewizyjnych na Ukrainie

Putin skomentował zablokowanie prorosyjskich kanałów telewizyjnych na Ukrainie

Ukraiński wywiad: Rosja chce ukończyć Nord Stream 2 do 12 czerwca

Ukraiński wywiad: Rosja chce ukończyć Nord Stream 2 do 12 czerwca

Polacy z Białorusi kultywują zapomnianą w Polsce tradycję

Polacy z Białorusi kultywują zapomnianą w Polsce tradycję

370 km od Moskwy pojawiły się niebieskie psy

370 km od Moskwy pojawiły się niebieskie psy

Rosyjska agresja w Donbasie kosztuje ten region już ponad 50 mld dolarów

Rosyjska agresja w Donbasie kosztuje ten region już ponad 50 mld dolarów

Najnowsze
24 Lut
Białoruś

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

24 Lut
Rosja

Rosyjski ślad w ataku hakerskim na Solar Winds

24 Lut
Azja i Zakaukazie

“Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy”

24 Lut
Rosja

SBU umieściła na bilbordzie przed rosyjską ambasadą w Kijowie plakat z napisem „Krym to Ukraina”

24 Lut
Azja i Zakaukazie

Sondaż: 73 proc. Polaków nie przyjęłoby rosyjskiej szczepionki na koronawirusa

24 Lut
Ukraina

Niewielka draka w Radzie Miejskiej Charkowa: deputowani gwałtownie odebrali głos przedstawicielowi prorosyjskiej „Platformy” (WIDEO)

24 Lut
Białoruś

Nalot białoruskiego OMON-u na supermarket w Mińsku (WIDEO)

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja