Kościół św. Trójcy w Iwieńcu

 

                        

W 1587 r. (rozpoczęcie panowania króla Zygmunta III Wazy), rotmistrz i dworzanin J.K.Mości, właściciel Iwieńca Mikołaj Dowoyno Sołłohub, w ostatniej swojej woli „determinował ażeby ciało jego w kościele iwienieckim deponowane było”.[1]

„Kościół parafialny w Iwieńcu, w dobrach obywatelskich położonych, w guberni mińskiej w powiecie mińskim ufundowany został w roku 1606 przez króla polskiego Zygmunta III Wazę. W 139 lat później ówczesny dziedzic Iwieńca Jan Dowoyno Sołłohub, podskarbi W.Ks.Litewskiego – w 1745 r. dokonał znaczących napraw starych murów, ozdobił świątynię, a jej fundusz wyjaśnił i pomnożył”.[2]

W  opisie Parafii Trójcy  Przenajświętszej z Drohiczyna (założona w 1386 r.), znajdujemy stwierdzenie, że „dnia 23 XI 1492 r., Wielki Książę Litewski Aleksander Jagiellończyk (1492 – 1501) „nadał plebanowi drohickiemu księdzu Janowi z Iwieńca sześć rączek miodu ze swej daniny”.[3]

Sugerując się tym ostatnim faktem, należy stwierdzić, że w Iwieńcu  w XV wieku istniała katolicka parafia, i kościół parafialny – „ksiądz Jan z Iwieńca !”.

 W XVI wieku – 1553 r., w powiecie mińskim  istniały parafie katolickie: „Leżące na pograniczu oszmiańsko – mińskim: Naliboki, Wiszniew, Iwieniec, Pierszaje…, wyznaczały mniej więcej zasięg ludności katolickiej, a więc  litewskiej z języka lub pochodzenia. Litwini ulegali rutenizacji, ale wytrwali przy katolicyzmie”.[4]

Możemy przypuszczać, że po erygowaniu parafii katolickiej w Iwieńcu – najprawdopodobniej przez W.Ks.Litewskiego Aleksandra Jagiellończyka (nie jest wykluczone, że wcześniej, przez króla Władysława Jagiełłę 1386 – 1434), najpierw zbudowano kościół drewniany – farę modrzewiową, a dopiero w 1606 murowaną farę pw. św. Trójcy (fundacja króla Zygmunta III Wazy).

Iwieniecka Fara św. Trójcy znajdowała się w centrum miasteczka. Kościół liczył 45 łokci długości, 20 szerokości, 17 wysokości. Wzmocniony murowanym sklepieniem, wspartym na filarach, ozdobiony jest dwiema wieżami; na jednej z nich umieszczony jest zegar. Wewnątrz mieści pięć ołtarzy z obrazami: Trójcy Przenajświętszej, Ukrzyżowanego Chrystusa, Matki Boskiej Różańcowej, św. Michała Archanioła i Wincentego a Paulo… Zakrystia w dostatnie srebro i inne kościelne sprzęty jest bogato zaopatrzona. Proboszcz dopełnia swe obowiązki z pomocą dwóch wikariuszy, utrzymywanych jego nakładem. O pół wiorsty od kościoła, za miasteczkiem, usytuowany jest cmentarz, a na nim kaplica, wystawiona na podmurowaniu, zaopatrzona w potrzebne sprzęty liturgiczne; w jej jednym ołtarzu widnieje obraz Ukrzyżowanego Chrystusa. Szpital stanowi murowany dom; w nim w okresie sprawowania wizyty zamieszkiwało kilkanaście niedołężnych osób, utrzymujących się dzięki hojności proboszcza z jałmużny. W majętności Staczynki (prawidłowo Starzynki)… znajduje się filialny kościółek.[5]

W 1702 r., właścicielem Iwieńca został stolnik miński Teodor Wańkowicz, który osadził w mieście O.O.Franciszkanów, i uposażył ich ziemią na której wybudowano nowy – drugi kościół i klasztor pw. św. Michała, który stoi do dzisiaj.

W Iwieńcu były więc dwa kościoły:  farny pw. św. Trójcy, najstarszy – „pamiętający Jagiellonów i Wazów”), i Franciszkanów pw. św. Michała.

Stan taki na ziemi iwienieckiej istniał do  końca I Rzeczpospolitej  w 1793 ( II zabór rosyjski), i podczas zaborów do roku 1868 kiedy obydwa murowane kościoły najpierw zamknięto, a w latach 1880 – 1885  zamieniono na prawosławne cerkwie.

W tych trudnych latach ludność katolicka parafii iwienieckiej, modliła się i uczęszczała do katolickiego kościoła w Kamieniu (ok. 10 km od Iwieńca) który funkcjonował w okresie zaborów.

W 1888 r. w Iwieńcu wybuchł pożar, który zniszczył miasteczko i przerobioną na  cerkiew prawosławną farę – pw. św. Trójcy. Pożar wybuchł w dzień św. Trójcy (56 dni po Wielkanocy – połowa czerwca), w czym mieszkańcy widzieli „palec Boży”.

Najstarszy iwieniecki kościół, który służył wiernym przez prawie 300 lat przestał istnieć na zawsze !

Antenaci piszącego ten artykuł  (3 km od Iwieńca), na  pewno korzystali z sakramentów świętych oraz  uczestniczyli  w nabożeństwach i uroczystościach w  kościele farnym pw. św. Trójcy w Iwieńcu !

Pro memoria

Stanisław Karlik