23 września w Historii Kresów

1648 – Powstanie Chmielnickiego: pod Piławcami rozpoczęła się 3-dniowa bitwa z Kozakami – jedna z największych klęsk w dziejach oręża polskiego, zakończona ucieczką Polaków.

25 tysięcy Kozaków założyło dwa ufortyfikowane obozy – na prawym i lewym brzegu rzeki Ikwy, na granicy Wołynia i Podola. 30-tysięcznymi wojskami polskimi dowodzili regimentarze – Dominik Ostrogski, Mikołaj Ostroróg i Aleksander Koniecpolski, gdyż polscy hetmani Mikołaj Potocki i Marcin Kalinowski zostali wcześniej wzięci do niewoli przez Kozaków po klęsce pod Korsuniem.

Na skutek kłótni między regimentarzami Polakom nie udało się przeprowadzić pod Piławcami decydującego uderzenia – miały miejsce jedynie potyczki poszczególnych oddziałów. W końcu w polskich szeregach rozeszła się paniczna pogłoska o przybyciu na pomoc Chmielnickiemu potężnych sił tatarskich. W rzeczywistości Tatarów  pod wodzą Islam Gireja przybyło tylko 4 tys.

W końcu Chmielnicki przeszedł do kontrataku. Polska obrona była pasywna, a wkrótce rozeszła się nowa paniczna pogłoska – o ucieczce regimentarzy z pola boju. Porzucając tabory i broń polskie wojska zaczęły w panice wycofywać się z pola walki. Jedynie piechota pod wodzą Samuela Osińskiego starała się w sposób zorganizowany osłaniać odwrót, ponosząc jednak duże straty. Wkrótce Kozacy zajęli polski obóz, zagarniając tabory i aż 100 dział.

Skutki klęski pod Piławcami były dla Polski opłakane – połączone wojska Chmielnickiego i Islam Gireja ruszyły w głąb Rzeczypospolitej docierając bez przeszkód pod Lwów i Zamość. Polska utraciła na kilka lat kontrolę nad znacznymi obszarami Podola i Wołynia.

1492 – odbyła się koronacja Jana Olbrachta na króla Polski. Za jego panowania doszło do wielkiej klęski wojsk polskich z siłami mołdawsko-tureckimi pod Koźminem. Przeczytaj artykuł o Janie Olbrachcie.

1771 – Konfederacja Barska: zwycięstwo Rosjan w bitwie pod Stołowiczami.

1930 – zmarł Antoni Prochaska – historyk zajmujący się dziejami polsko – litewskimi w XIV-XV w. oraz historią Rusi Czerwonej. W latach 1878-1929 pracował jako archiwista w Archiwum Akt Grodzkich i Ziemskich we Lwowie. Urodzony w 1852 r.

1943 – rozpoczęła się likwidacja przez Niemców getta w Wilnie. Przeczytaj artykuł o Getcie w Wilnie i zagładzie wileńskich Żydów.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 23 września