„Walka o sztandar turecki” – fragment obrazu Józefa Brandta
1676 – rozpoczęła się 20-dniowa bitwa pod Żurawnem, ostatnie starcie wielkiej wojny polsko-tureckiej z lat 1672-76, zakończone polskim zwycięstwem i rozejmem 14 października.
20-tysięcznymi polskimi siłami dowodził król Jan III Sobieski, a 50-tysięcznymi siłami turecko-tatarskimi – Selim I Girej oraz Ibrahim Szejtan. Polski król postanowił powstrzymać wroga, który wkroczył na Pokucie i kierował się na Stanisławów. Do pierwszych starć doszło pod Wojniłowem i Dołhą, po czym polskie wojsko założyło obóz warowny w Żurawnie, w widłach Dniestru i Krechówki. Turcy bezskutecznie próbowali wywabić Polaków z szańców, a w końcu przystąpili do prac oblężniczych, ostrzeliwując polski obóz z ciężkich dział. Nasze wojsko znalazło się w trudnej sytuacji, bombardowane ogniem artylerii i odcięte od dowozu żywności i paszy.
Mimo to Polacy skutecznie odpierali kolejne ataki, zadając przeciwnikowi duże straty. Nie wiadomo jednak, jakby się ta bitwa skończyła, gdyby nie sprytnie rozpowszechniona na polecenie Sobieskiego pogłoska, że nadciąga wielka polska odsiecz. Dowódca polskiej artylerii Marcin Kątski kazał przyciągnąć z pobliskiego zamku stary moździerz z kilkoma granatami i ostrzelał z niego Turków. To utwierdziło ich w przekonaniu, że odsiecz dla Polaków nadeszła, gdyż wiedzieli, iż wcześniej polskie wojsko takiej broni nie miało. Dowództwo turecko-tatarskie wolało więc podjąć rokowania.
W dniu 14 października podpisano rozejm, a 17 października – traktat pokojowy przyznający Polsce jedną trzecią Ukrainy. Turcja ostatecznie zrezygnowała z płacenia przez Rzeczpospolitą upokarzającego dla nas haraczu. Przeczytaj artykuły o innych wielkich bitwach tej wojny: obronie Kamieńca Podolskiego, oblężeniu Lwowa, bohaterskiej obronie Trembowli i polskim zwycięstwie pod Chocimiem.
1648 – po dwudniowej bitwie z Kozakami w czasie Powstania Chmielnickiego polskie wojsko poniosło pod Piławcami jedną z najbardziej dotkliwych klęsk w swej historii. Przeczytaj więcej o Bitwie pod Piławcami.
1655 – wojna polsko-rosyjska: rozpoczęło się oblężenie Lwowa przez Kozaków Bohdana Chmielnickiego wspomaganych przez oddziały rosyjskie Wasyla Buturlina. Po zapłaceniu okupu przez miasto najeźdźcy odstąpili od oblężenia 8 listopada. Kilka miesięcy później – 1 kwietnia 1656 r. król Jan II Kazimierz złożył we lwowskiej katedrze śluby obierając Matkę Bożą za patronkę i Królową Polski i zapowiedział walkę z najazdem szwedzkim aż do zwycięstwa. Przeczytaj więcej o Ślubach Lwowskich.
1793 – II rozbiór Polski: w trakcie obrad ostatniego polskiego Sejmu w Grodnie, pod naciskiem wojsk i dyplomacji rosyjskiej, podpisano traktat cesyjny z Prusami, w którym otrzymały one 58 tys. km. kw. powierzchni Polski. Wcześniej podobny traktat podpisano z Rosją. Przeczytaj więcej o obradach Sejmu w Grodnie, w wyniku których Rzeczpospolita utraciła suwerenność.
1804 – w Złotyjowie na Wołyniu urodził się Michał Grabowski – polski pisarz, publicysta i krytyk literacki. W szkole bazyliańskiej w Humaniu wraz z Zaleskim i Goszczyńskim powołali do życia tak zwaną szkołę ukraińską polskiego romantyzmu. Zmarł w 1863 r.
1887 – we Lwowie urodził się Stanisław Śliwiński – polski prawnik. Ukończył Uniwersytet Lwowski. Pracował jako sędzia w Kałuszu w Województwie Stanisławowskim. Zmarł w 1959 r.
1921 – nieudany zamach na Józefa Piłsudskiego we Lwowie dokonany przez ukraińskiego nacjonalistę Stepana Fedaka. W zamachu ranny został wojewoda lwowski Kazimierz Grabowski. Fedaka skazano na 6 lat więzienia (wyszedł przed terminem na mocy amnestii i wyjechał do Niemiec). Wraz z nim sądzono dużą grupę ukraińskich terrorystów ze Lwowa. Czterech skazano na 2,5 roku więzienia, jednego na półtora roku, szereg pozostałych – uniewinniono.
1933 – w Wilnie urodził się Tomasz Niewodniczański – polski fizyk jądrowy, przedsiębiorca, kolekcjoner, bibliofil, twórca jednych z największych na świecie kolekcji kartograficznych. Zmarł w 2010 r. w Bitburgu.
1967 – zmarł Stanisław Sosabowski – polski generał, dowódca 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Znany przede wszystkim z największej w II wojnie światowej operacji powietrzno – desantowej sprzymierzonych z udziałem polskich komandosów pod Arnhem. Po wojnie i demobilizacji pracował w Wielkiej Brytanii jako magazynier. Urodzony w 1892 r. w Stanisławowie.
2008 – arcybiskup Tadeusz Kondrusiewicz otrzymał tytuł doktora honoris causa KUL.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 25 września
Dodaj komentarz