18 lipca w Historii Kresów

1570 – w Wilnie otwarto Kolegium Jezuitów przekształcone przez króla Batorego w Akademię i Uniwersytet Wileński – jedyną przez lata wyższą szkołę Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Jezuici przybyli do Wilna na zaproszenie biskupa Waleriana Protasewicza. Organiztorem Kolegium był Stanisław Warszewicki, a budynki uczelni wzniesiono obok kościoła św. Jana, który król Zygmunt August przekazał jezuitom. W latach 1574–1579 rektorem kolegium był Piotr Skarga, któremu – przy wsparciu króla Stefana Batorego – zawdzięczamy przekształcenie Kolegium w uniwersytet.

W ten sposób powstała trzecia najstarsza uczelnia wyższa na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jedna z najstarszych w Europie Wschodniej, placówka niezwykle zasłużona dla rozwoju polskości i postępu na tych ziemiach. W jej murach przez ponad 350 lat kształcili się i wykładali najwybitniejsi Polacy. Wśród setek wielkich postaci związanych z tą uczelnią, oprócz wspomnianego Piotra Skargi, wymieńmy chociażby Jakuba Wujka, Franciszka Bohomolca, Adama Naruszewicza, Marcina Poczobutta-Odlanickiego, Jana i Jędrzeja Śniadeckich, Joachima Lelewela, ale przede wszystkim naszych dwóch największych poetów, którzy tu studiowali – Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego.

Przeczytaj o likwidacji polskiego uniwersytetu w Wilnie przez Litwinów w 1939 r. i późniejszych losach uczelni, a także o historii Seminarium Duchownego w Wilnie oraz o uruchomieniu nowego polskiego uniwersytetu w Wilnie.

1672 – wojna polsko-turecka: zwycięstwo polsko-kozackie w bitwie pod Ładyżynem.

1792 – polskie wojska pod dowództwem Tadeusza Kościuszki starły się pod Dubienką z 4-krotnie liczniejszymi siłami rosyjskimi. W bitwie Polacy stracili 900 żołnierzy, Rosjanie – 4 tys., należy więc ją uznać za zwycięską dla Polski. Choć polskie wojska musiały w końcu wycofać się pod naporem przeciwnika, uczyniły to w uporządkowanym szyku. Polacy zawdzięczali sukces fortyfikacjom polowym, które mistrzowsko wzniósł Kościuszko.

1898 – w Storożce koło Skolego w dawnym Obwodzie Lwowskim urodziła się Beata Obertyńska – polska poetka. Dzieciństwo i młodość spędziła we Lwowie, w rodzinnej willi „Zaświecie”, gdzie studiowała, publikowała i występowała na scenach teatrów. Aresztowana przez NKWD, więziona kolejno w Kijowie, Odessie, Charkowie, Starobielsku, wreszcie zesłana do łagru Loch-Workuta. Autorka wstrząsających wspomnień „W domu niewoli”. Zmarła w 1980 r.

1870 – w Kibartach urodził się Emil Młynarski – polski dyrygent, kompozytor, współzałożyciel i dyrektor Filharmonii Warszawskiej w latach 1901-1905. Występował jako solista m.in. w Petersburgu, Mińsku, Grodnie, Kownie, Wilnie, Kijowie, Odessie, Warszawie. Jego imieniem nazwano salę koncertową w Filharmonii Warszawskiej i znajdujący się przy niej plac oraz Salę Kameralną w Teatrze Wielkim, a także podstawową szkołę muzyczną przy ulicy Miodowej w Warszawie. Zmarł w 1935 r.

1900 – podpisano akt notarialny, na mocy którego społeczeństwo polskie podarowało Henrykowi Sienkiewiczowi dworek w Oblęgorku.

1901 – urodził się Stanisław Mikołajczyk – polski polityk, działacz ruchu ludowego, premier Polski na uchodźstwie, minister rolnictwa, wicepremier. Uczestnik wojny polsko – bolszewickiej i wojny obronnej 1939 r.

W kontekście Kresów Wschodnich przypomnijmy, że jako premier RP na uchodźstwie bezskutecznie usiłował uzyskać porozumienie z ZSRR dotyczące polskiej granicy wschodniej nie zdając sobie sprawy, że decyzje w sprawie granicy i tzw. rekompensaty terytorialnej zapadły już za plecami Polaków na spotkaniu tzw. Wielkiej Trójki podczas konferencji teherańskiej w 1943 r. Po odkryciu tego faktu pod koniec 1944 r. podał się do dymisji. Zmarł w 1966 r. Przeczytaj artykuł Stanisław Mikołajczyk i polska granica wschodnia.

1927 – w Podhajcach urodził się Tadeusz Łomnicki – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, pedagog oraz założyciel i pierwszy dyrektor warszawskiego Teatru Na Woli. Ogromny dorobek artystyczny Łomnickiego obejmuje 82 role sceniczne, 51 ról filmowych (w tym rola Michała Wołodyjowskiego), 26 ról w spektaklach teatru TV, 12 reżyserii teatralnych. Zmarł w 1992 r. Przeczytaj więcej o Tadeuszu Łomnickim.

1937 – w Złoczowie urodził się Roald Hoffmann – amerykański chemik pochodzenia polsko – żydowskiego, laureat Nagrody Nobla.

1940 – urodził się Alosza Awdiejew – polski piosenkarz, aktor, filolog pochodzenia rosyjskiego.

1942 – zmarł Zdzisław Ludkiewicz – polski ekonomista, profesor i rektor SGGW, minister reform rolnych w rządzie Władysława Grabskiego. Urodzony w 1883 r. w Poniewieżu.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 18 lipca