4 września w Historii Kresów

4 września 2013

1809 – w Krzemieńcu urodził się Juliusz Słowacki herbu Leliwa – jeden z trzech najwybitniejszych polskich poetów romantycznych i Wieszczów Narodowych, dramaturg i filozof.

Był synem Euzebiusza Słowackiego, profesora literatury w Liceum Krzemienieckim i na Uniwersytecie Wileńskim. Matką poety była Salomea z Januszewskich. Po śmierci męża w 1814 r. sama wychowywała syna, a w 1818 r. poślubiła profesora medycyny Augusta Becu, wykładowcę Uniwersytetu Wileńskiego.

Matka Juliusza Słowackiego była wielką miłośniczką literatury klasycznej i prowadziła własny salon literacki. Dzięki temu przyszły Wieszcz już we wszesnej młodości miał kontakt z elitą intelektualną Uniwersytetu Wileńskiego. Poznał wtedy m.in. Adama Mickiewicza i Ludwikę Śniadecką – swoją pierwszą nieodwzajemnioną miłość.

Po studiach prawniczych w Wilnie w latach 1825–1828 Słowacki wyjechał do Krzemieńca, a w połowie lutego 1829 r. rozpoczął pracę w Warszawie. Późniejsze losy Słowackiego, który po 1831 r. znalazł się na emigracji, nie były już bezpośrednio związane z Kresami. Natomiast z całą pewnością kresowa młodość i ukształtowana wtedy poetycka wrażliwość odegrały decydującą rolę w jego twórczości, a także miały wpływ także na stworzoną przez niego filozofię genezyjską i mistykę.

Słowacki pozostawił po sobie 13 dramatów, 20 poematów, kilkaset wierszy, listów i jedną powieść. Był m.in. ulubionym poetą Józefa Piłsudskiego. Zmarł w 1849 r. i został pochowany w Paryżu. W 1927 r. jego prochy złożono obok Adama Mickiewicza w Krypcie Wieszczów Narodowych w Katedrze na Wawelu. W Krzemieńcu znajduje się „Dworek Juliusza Słowackiego”, chętnie odwiedzany przez polskich turystów.

1794 – Insurekcja Kościuszkowska: zwycięstwo Rosjan w bitwie pod Lubaniem na Mińszczyźnie. Zginęło 300 polskich żołnierzy, a 1100 dostało się do niewoli.

1860 – do Wilna wjechał pierwszy pociąg.

1886 – w Żytomierzu urodził się Sergiusz Zahorski – polski dowódca, uczestnik wojny polsko – bolszewickiej. Współtwórca polskiego jeździectwa sportowego. Zmarł w 1962 r.

1890 – we Lwowie urodził się Eugeniusz Geppert – polski malarz, przedstawiciel koloryzmu, organizator Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Zmarł w 1979 r.

1890 – urodził się Michał Rola-Żymierski, polski dowódca wojskowy, marszałek Polski, członek PKWN, minister obrony narodowej. Legionista, uczestnik wojny polsko – bolszewickiej.

Po skazaniu, uwięzieniu i degradacji do stopnia szeregowca za nadużycia finansowe w armii, nawiązał kontakty z komunistami, całkowicie zmieniając swoje poglądy i życie. Został szpiegiem NKWD. W latach 1944–47 jako Naczelny Dowódca WP m.in. zatwierdzał wyroki śmierci na żołnierzy AK wydawane przez sądy wojskowe – jego podpis widnieje na ok. 100 z nich. Zmarł w 1989 r.

1924 – we Lwowie urodziła się Barbara Bittnerówna – polska aktorka. Naukę tańca brała na prywatnych lekcjach u Stanisława Faliszewskiego we Lwowie. Jako „cudowne dziecko” już w wieku 11 lat występowała na deskach Teatru Wielkiego we Lwowie.

1937 – rektorzy szkół wyższych wprowadzili rozdział miejsc dla studentów Polaków i Żydów, tzw. getta ławkowe. Już wcześniej – w 1936 r. – getto ławkowe wprowadziła Politechnika Lwowska.

1944 – w Powstaniu Warszawskim poległ Wiktor Potrzebski, ps. „Corda” – polski duchowny katolicki, kapelan AK. W latach 1908-1921 prowadził pracę duszpasterską w Archidiecezji Lwowskiej obrządku łacińskiego. Nauczyciel w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Trokach, dyrektor Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Grodnie. Urodzony w 1880 r.

1952 – zmarł Józef Węgrzyn – polski aktor, do dziś uznawany za jedną z ważniejszych postaci przedwojennego polskiego teatru i kina. Debiutował w 1904 r. na deskach Teatru Miejskiego we Lwowie. W latach 1914–1939 grał w wielu polskich filmach, m.in. „Słodycz grzechu” (1914), „Uroda życia” (1921), „Trędowata” (1926), „Dzieje grzechu” (1933). Urodzony w 1884 r.

1962 – zmarł Witold Sławiński – polski botanik, mikrobiolog, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Ukończył także Politechnikę Lwowską. Urodzony w 1888 r. w Wilnie.

1972 – zmarł Stanisław Milski – polski aktor występujący na scenach m. in. Wilna i Lwowa. W 1945 r. razem z całym zespołem Teatru Wileńskiego przeniósł się do Torunia, gdzie był aktorem i reżyserem Teatru Ziemi Pomorskiej. Urodzony w 1897 r.

1984 – zmarł Henryk Łowmiański – polski historyk, mediewista, autor m.in. monumentalnych „Początków Polski”. Studiował w Kijowie i Wilnie. Był pierwszym doktorantem na odnowionym wileńskim Uniwersytecie im. Stefana Batorego.

Habilitował się pracą „Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego”. W 1933 r. objął na wileńskim uniwersytecie Katedrę Historii Europy Wschodniej, którą kierował do 1939 r. W czasie wojny pracował w wileńskim archiwum. Urodzony w 1898 r. w Daugadziach w Powiecie Oszmiańskim.

1993 – papież Jan Paweł II rozpoczął podróż apostolską na Litwę, Łotwę i do Estonii.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 4 września