13 lipca w Historii Kresów

13 lipca 2013

1943 – początek niemieckiej akcji pacyfikacyjnej „Hermann” w rejonie Puszczy Nalibockiej. Spalono Pohorełkę i Zalesie, a przez 25 kolejnych dni – 100 wiosek. Ludność wywieziono.

Przeprowadzona w okresie 13 lipca – 8 sierpnia 1943 r. w Puszczy Nalibockiej operacja niemiecka była skierowana przeciwko polskiej i sowieckiej partyzantce. Równocześnie Niemcy dokonali pacyfikacji wiosek i osiedli wokół Puszczy, a ludność – mężczyzn, kobiety i dzieci – wywieźli na przymusowe roboty do Niemiec i pobliskiego Mińska.

Bezpośrednim powodem podjęcia tej operacji było tzw. Powstanie Iwienieckie z 19 czerwca 1943 r., kiedy to Armia Krajowa – aby powstrzymać reprersje przeciwko ludności polskiej – rozbiła niemiecki garnizon w Iwieńcu i zajęła miasto. (Zobacz artykuły „Powstańcy iwienieccy” i „Powstanie Iwienieckie 19 czerwca 1943”).

W ostatnim dniu Operacji „Hermann” Niemcy rozstrzelali m.in. w Nalibokach trzech księży – Józefa Bajko, ks. Boradyna i ks. Żołnierskiego, spalili domy i budynki gospodarcze, a ćzęść mieszkańców wywieźli wgłąb Rzeszy na roboty.

Zobacz także artykuł „Naliboki – echo tragicznych wydarzeń” o zbrodni na mieszkańcach Naliboków dokonanych przez partyzantkę sowiecko-żydowską oraz artykuł

Operacja „Hermann” nie zdołała jednak rozbić polskiej partyzantki w Puszczy Nalibockiej, choć zadała Armii Krajowej straty. W Terebejnie zginęła m.in. słynna miejscowa łączniczka AK Halina Drucka – Podbereska „Księżniczka”. W momencie śmierci krzyknęła: „Jeszcze Polska nie zginęła!”.

Wkrótce do AK w Puszczy Nalibockiej zaczęli jednak napływać nowi ochotnicy, w tym wiele osób, które zbiegły przed wywózkami na roboty do Niemiec. W rejonie działały m.in. Polski Oddział Partyzancki im. Tadeusza Kościuszki, I batalion 78 Pułku Piechoty Armii Krajowej, 27 Pułk Ułanów AK i 77 Lidzki Pułk Piechoty AK.

1410 – wojska króla Władysława Jagiełły zmierzające pod Grunwald zdobyły i spaliły Dąbrówno.

1508 – wojna litewsko-moskiewska: została stoczona bitwa pod Orszą. Celem armii polsko-litewskiej było uwolnienie Smoleńska od oblegającej twierdzę armii moskiewskiej pod wodzą wielkiego księcia moskiewskiego Wasyla III Rurykowicza.

Nie było to bitwa tak wielka jak ta pod Orszą z 1514 r. jednak i ona zakończyła się zwycięstwem wojsk polsko – litewskich. Wojska rosyjskie wycofały się spod Smoleńska. W obu bitwach pod Orszą wojskami polsko – litewskimi dowodził hetman Konstanty Ostrogski.

1660 – regimentarz Michał Pac na czele wojsk litewskich przystąpił do oblężenia zajętego przez Rosjan Wilna. Oblężenie trwało 17 miesięcy. Rosjanami dowodził słynący z okrucieństwa Daniło Myszacki, który w zamkach wileńskich zgromadził ogromne łupy. Miasto zdobyto 2 grudnia 1661 r. a Myszackiego stracono za zbrodnie wojenne.

1656 – Potop szwedzki: wygrana wojsk szwedzko – brandenburskich w bitwie pod Tykocinem.

1769 – Konfederacja Barska: zwycięstwo Rosjan w bitwie pod Białymstokiem.

1769 – na Litwie wybuchło Powstanie Szawelskie. Był to bunt chłopów w należącej do dóbr królewskich ekonomii w Szawlach. Przyczyną wybuchu powstania było przywracanie przez podkanclerzego Antoniego Tyzenhauza pańszczyzny, którą zniósł w ekonomii król Jan III Sobieski, a także zakładanie manufaktur opartych na nieodpłatnej pracy chłopów. Powstanie stłumiły wojska polskie i rosyjskie.

1794 – Insurekcja Kościuszkowska: wojska rosyjsko – pruskie rozpoczęły oblężenie Warszawy.

1831 – zastrzelony przez podwładnego zmarł Antoni Giełgud – polski generał, uczestnik Powstania Listopadowego, dowódca wyprawy na Wilno. Urodzony w 1792 r.

1893 – zmarł Franciszek Henryk Duchiński – polski etnograf, historyk, działacz emigracyjny. Twórca kontrowersyjnej teorii o niesłowiańskim, a „turańskim” (mongolskim) pochodzeniu narodu rosyjskiego.

Uważał, że kolebką Słowiańszczyzny są tereny między Wisłą a Dnieprem. Jego zdaniem, prawdziwymi Słowianami są jedynie Polacy, Białorusini i Ukraińcy, Rosjanie zaś nie są nawet ludem aryjskim. Jako zwolennik odbudowy Rusi Kijowskiej pragnął zawiązania unii polsko – litewsko – ruskiej. Urodzony w 1816 r.

1923 – we Lwowie urodził się Kazimierz Orzechowski – polski polityk, prawnik, historyk prawa i państwa, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, poseł na Sejm PRL. Zmarł w 2009 r.

1944 – operacja „Ostra Brama”: oddziały AK Aleksandra Krzyżanowskiego w ramach akcji „Burza” razem z Armią Czerwoną zdobyły Wilno.

2000 – zmarł Jan Karski – polski emisariusz rządowy, kurier Polskiego Państwa Podziemnego, świadek Holokaustu. Ukończył wydział prawa i dyplomację na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w 1935 r. oraz Szkołę Podchorążych Artylerii Konnej we Włodzimierzu Wołyńskim. Urodzony w 1914 r.

2008 – zmarł Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski – polski wojskowy, żołnierz podziemia urodzony w Haliczu. W czasie II wojny światowej był zaangażowany w działalność Związku Walki Zbrojnej we Lwowie, walczył na terenie Małopolski. Urodzony w 1907 r.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 13 lipca