12 sierpnia w Historii Kresów

1654 – hetman wielki litewski Janusz Radziwiłł pobił wielokrotnie liczniejsze wojska rosyjskie w bitwie pod Szkłowem. Walka trwała w czasie prawie całkowitego zaćmienia Słońca.

Słynna ta bitwa miała miejsce podczas wojny polsko-rosyjskiej z lat 1654-1667. Inwazyjna armia rosyjska pod wodzą kniazia Jakowa Czerkaskiego w liczbie 90 tys. żołnierzy zajęła Kopyś. Tymczasem siły polskie pod Szkłowem liczyły zaledwie 6 tys. żołnierzy, w tym 2 tys. jazdy. Janusz Radziwiłł postanowił kilkoma chorągwiami związać walką główne siły Rosjan i w tym samym czasie wykonać decydujące udarzenie na oddzielnie stojące rosyjskie wojska kniazia Jurija Boratyńskiego.

Aby zrekompensować miażdżącą przewagę liczebną wroga hetman Radziwiłł wybrał doskonały teren – prawą flankę jego wojsk chronił Dniepr, lewą – jeziora. Dzięki temu wszystkie wojska rosyjskie nie mogły zaatakować jednocześnie – poszczególne oddziały musiały wchodzić do walki po kolei. Krwawa bitwa trwała ponad 5 godzin. Niektóre litewskie chorągwie ruszały do szarży ponad 10 razy. Atmosferę grozy potęgowało prawie całkowite (90%) zaćmienie Słońca, które wtedy nastąpiło.

Pomimo bohaterstwa i świetnego wyszkolenia polskich żołnierzy na pole bitwy wkraczały wciąż nowe oddziały wroga i w pewnym momencie sytuacja wojsk Radziwiłła – z powodu wyczerpania walką – stała się krytyczna. Wtedy hetman ogłosił: odwrotu nie ma! Albo wszyscy poginiemy albo zwyciężymy. Wojska Rzeczypospolitej rzuciły się do desperackiego ataku, który przeważył szalę bitwy na ich stronę. Rosjanie wpadli w panikę, zostali całkowicie rozbici i zaczęli uciekać, wycofując się na lewy brzeg Dniepru, ścigani przez Polaków.

W bitwie zginęło 700 żołnierzy Rzeczypospolitej i aż 7 tys. Rosjan – była to jedna z najbardziej bohaterskich bitew w historii polskiego i litewskiego oręża.

1503 – zmarła Anna Jagiellonka, królewna polska, księżniczka litewska, księżna pomorska. Urodzona w 1476 r.

1794 – zmarł Michał Poniatowski – polski duchowny katolicki, arcybiskup gnieźnieński, ostatni prymas I Rzeczypospolitej. Urodzony w 1736 r.

1794 – Insurekcja Kościuszkowska: wojska rosyjskie zdobyły Wilno. Przeczytaj artykuł o Insurekcji Wileńskiej.

1831 – Henryk Dembiński został przywódcą Powstania Listopadowego.

1890 – w Mohylewie urodził się Janusz Dziewoński – polski aktor. W latach 1939-1941 występował w Teatrze Polskim w Wilnie. Zmarł w 1953 r.

1897 – urodziła się Łucja Charewiczowa – polska historyk. Docent na Uniwersytecie Lwowskim. Kustosz Muzeum Historycznego Miasta Lwowa, członek Towarzystwa Miłośników Miasta Lwowa. Była autorką wielu prac na temat przeszłości Lwowa. Działała w konspiracji w Warszawie. Zmarła na tyfus w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau w 1943 r. Przeczytaj artykuł o Łucji Charewiczowej.

1922 – we Lwowie urodził się Leopold Unger – polski dziennikarz, publicysta.

1941 – Służba Bezpieczeństwa Reichsführera SS (Sicherheitsdienst) z Łucka i ukraińscy schutzmani dokonali masakry 300 Żydów w Horochowie na Wołyniu.

1941 – prezydium Rady Najwyższej ZSRR wydało dekret o amnestii dla obywateli polskich w ZSRR. Przeczytaj artykuły o układzie Sikorski-Majski i o tworzeniu Armii Andersa w ZSRR.

1941 – w Hancewiczach na Polesiu został zamordowany przez Niemców Henryk Dembiński – polski działacz społeczny, publicysta. Studiował na Uniwersytecie Wileńskim. Członek Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”, prezes Stowarzyszenia Bratniej Pomocy na Uniwersytecie Wileńskim. W latach 1931–1932 publikował w miesięczniku „Żagary”. Po wybuchu wojny i wkroczeniu do Wilna wojsk sowieckich działał w oświacie sowieckiej na Wileńszczyźnie i Polesiu. Urodzony w 1908 r.

1944 – w Powstaniu Warszawskim poległa Stefania Kudelska – polska polityk, posłanka na Sejm II RP, senator RP, współzałożycielka Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Uczestniczka obrony Lwowa podczas Kampanii Wrześniowej. Urodzona w 1890 r.

1944 – został zamordowany przez gestapo Stanisław Rostworowski – polski dowódca, legionista, generał, pisarz. Brał udział m.in.w szarży pod Rokitną. Dowodził 27 Pułkiem Ułanów im. Króla Stefana Batorego w Nieświeżu. Działał w AK-owskiej konspiracji. Urodzony w 1888 r. Przeczytaj artykuł o generale Stanisławie Rostworowskim.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 12 sierpnia