• ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Kresy24.pl – Wschodnia Gazeta Codzienna
  • 02 Mar 2021
  • Ukraina
  • Białoruś
  • Rosja
  • Litwa
  • Azja i Zakaukazie
  • Region Bałtyku
  • Trójmorze
  • русский
  • yкраїнська
Kresy24.pl - Wschodnia Gazeta Codzienna
  • ARCHIWUM KRESOWE
  • PODRÓŻE PO KRESACH
  • BIBLIOTEKA KRESOWA
  • KUCHNIA KRESOWA
  • Niepodległość
  • KALENDARIUM
    • Styczeń w Historii Kresów
    • Luty w Historii Kresów
    • Marzec w Historii Kresów
    • Kwiecień w Historii Kresów
    • Maj w Historii Kresów
    • Czerwiec w Historii Kresów
    • Lipiec w Historii Kresów
    • Sierpień w Historii Kresów
    • Wrzesień w Historii Kresów
    • Październik w Historii Kresów
    • Listopad w Historii Kresów
    • Grudzień w Historii Kresów
  • POLACY NA WSCHODZIE
  • HISTORIA I WSPOMNIENIA
  • WYSZUKIWARKA KRESOWA
  • GAZETY KRESOWE
    • Archiwum “Magazynu Polskiego”
    • Archiwum “Głosu znad Niemna”
    • Archiwum “Echa Polesia”
    • Archiwum “Polaka na Łotwie”
    • Archiwum “Kuriera Galicyjskiego”
    • Archiwum “Słowa Polskiego”
    • Archiwum “Monitora Wołyńskiego”
    • Archiwum “Głosu Polonii”
    • Archiwum “Polonii Charkowa”
    • Archiwum “Dziennika Kijowskiego”
    • Archiwum “Krynicy”
    • Archiwum “Gazety Polskiej Bukowiny”
    • Archiwum “Wołanie z Wołynia”
    • Archiwum “Naszych Dróg”
    • Archiwum “Tęczy Żytomierszczyzny”
    • Archiwum “Lwowskich Spotkań”
    • Archiwum “Polaków Donbasu”
    • Archiwum “Mozaiki Berdyczowskiej”
    • Archiwum “Słowa Życia”
  • TV Kresy24.pl
Home
Archiwum Kresowe
Inne Miasta Kresowe

Kleck… 1921/42

17 Paź 2013 Archiwum Kresowe, Inne Miasta Kresowe 5 comments

Miasteczko Kleck  już w XI wieku było stolicą słowiańskiego plemienia Drehowiczan, od XV wieku  stanowiło własność Jagiellonów, którzy darowali je Radziwiłłom.

W czasach I RP znajdowało się w zachodniej stronie powiatu słuckiego, nad rzeką  Łanią, przy trakcie pocztowym z Nieświeża do Pińska i o prawie 9 mil od Słucka – „w znakomitej pod względem urodzajności glebie, lecz w zupełnie płaskiej miejscowości położone”.[1]

Kleck 1

Pole bitwy pod Kleckiem, fot. Tadeusz  Łopalewski

Znane jest w historii z odniesionego w 1506 r., zwycięstwa wojsk polsko – litewskich nad Tatarami. W rzece Cepra, od krwi  tatarskiej zaczerwieniła się woda –  miejscowe jeziorko ludność do dzisiaj nazywa „Krasnym Stawem”.

Po Traktacie Ryskim 1921 r.,  znalazło się w granicach II RP. Linia kolejowa Baranowicze – Stołpce, stacja w Pogorzelcach.  W zwartej zabudowie w miasteczku  znajdowało się 675 przeważnie drewnianych budynków mieszkalnych. Ludność : – 5671 mieszkańców (2796 mężczyzn, 2875 kobiet), wg wyznania: katolicy – 324, prawosławni – 937, ewangelicy – 1, mojżeszowego – 4190, mahometańskiego – 219. Narodowość polską podawało:-  448, białoruską – 1098, żydowską – 4101, tatarską – 24.[2]

Kleck 2

Kościół w Klecku, fot. Tadeusz Łopalewski

Do ważniejszych instytucji należały: Magistrat, Urząd Gminy, 1 kościół katolicki, 2 cerkwie prawosławne, 1 meczet, 1 synagoga,  prywatne białoruskie gimnazjum, szpital, garbarnie, kilka młynów parowych i jeden motorowy, 7 wiatraków – młynów, elektrownia Kapłana M i G., 2 banki –  Spółdzielczy Ludowy Chrześcijański i  Ludowy Żydowski, 3 hotele, księgarnia, farbiarnia, fabryka grzebieni Kama, firma komunikacji samochodowej…

Ludność zajmowała się szeroko rozumianym handlem , rzemieślnictwem i usługami.[3]

Kuroczycki

Kleck, 1937 r., najprawdopodobniej pożegnanie emerytalne płk. Jana

                          Kuroczyckiego. W jasnym garniturze siedzi  p. Szarkowski. Fot. ze

                          zbiorów Zbigniewa  Wołocznika.     

Burmistrzami Klecka byli:  Leon Bernowicz (1927),który posiadał majątek ziemski w Zubkach gm. Kleck. Zarządcą majątku był Włodzimierz Wołocznik.  Żona burmistrza Maria została zamordowana przez Niemców 13 lipca 1942 r., w Baranowiczach – Kołdyczewie. Rodzina posiadała dom w Klecku przy ulicy Pińskiej. Płk   Jan Kuroczycki (odszedł na emeryturę w lutym 1937) – pochodził z drobnej szlachty zagrodowej herbu Samson, z zaścianka Kuroczyce. Za odmowę przejścia na prawosławie, car pozbawił rodzinę szlachectwa i ziemi. Prawdopodobnie wcześniej – 1929 r., był zastępcą starosty w Stołpcach.  Ppłk  rez. Witold Chmielewski.[4]Chmielewski

Ppłk rez. Witold Chmielewski s. Franciszka ur. 4VIII1892 w Piekuszach na Wileńszczyźnie. Absolwent Szkoły Handlowej w Wilnie (1914) i Pawłowskiej Szkoły Wojskowej w Petersburgu. Służył w armii rosyjskiej, I Korpusie Polskim w Rosji – komendant m. Berezyna, od 1918 w W.P., w wojnie 1920 r., dca komp. 77 pp. W 1932 r., przeniesiony do rezerwy. Odznaczony: VM 5 kl., trzykrotnie KW, MN. Zamordowany w 1940 r., w Katyniu.

W 1927 r., odbyły się  wybory do Rady  Miasta, w wyniku których na 24 radnych przeszło 3 Polaków (I. Sławiński – kierownik banku, M. Muszkat – lekarz, J. Czubiński – organista), 1 Tatar (Ch. Jakubowski – rolnik, b. urzędnik), 4 Białorusinów (Jakubionek – dyrektor gimnazjum, i trzech  drobnych rolników), 16 Żydów ( Długacz – lekarz, 8 kupców, 4 rzemieślników, 2 przemysłowców, 1 fotograf).[5]

Okręgowy Związek Kółek Rolniczych, przy poparciu sejmiku i Wojewódzkiego Związku Kółek Rolniczych zorganizował w dniach 28/30 sierpnia 1927 r.,  pierwszą po wojnie Wystawę Rolniczą w Klecku. Na wystawie prezentowano: przemysł ludowy, hodowlę, ogrodnictwo, pszczelarstwo, wyroby cementowe… Wystawę wizytował Wojewoda  Zygmunt Beczkowicz przy udziale  przedstawicieli instytucji  i społeczeństwa – powitany został przez Prezesa Związku Kółek Rolniczych O. Jeleńskiego. Poświęcenia wystawy dokonał ks.proboszcz Franciszek Perekszlis. Niemały udział w organizacji  miał 9 Baon Korpusu Ochrony Pogranicza, który udekorował  pawilony kwiatami i warzywami. Podczas zwiedzania  śpiewano białoruskie pieśni,  w remizie zorganizowano zabawę taneczną oraz wyświetlano filmy o tematyce rolniczej. Stosowny artykuł  w Życiu Nowogródzkim napisał M. Białkowski[6]

 

Zdając sobie sprawę z zagrożenia pożarowego, lokalne władze administracyjne, zorganizowały w dniach 24/28 X 1927 r., pięciodniowy kurs pożarnictwa w Klecku.

Kurs ukończyło 11 słuchaczy: z wynikiem dobrym; M. Bliźniak, M. Zienijczyk, M. Zabunowicz, M. Wasilewski, J. Szklarzyk, P. Kowalczyk, z dostatecznym; K. Jakubowski, l. Mokrzecki, T. Iwanowski, P. Breczko, M. Wasilewski. W skład komisji egzaminacyjnej wchodzili:  Bernowicz – burmistrz Klecka, M. Muszkat – lekarz, prezes S.P. Kleck, Dunikowski – naczelnik Straży Pożarnej Kleck, Piotrowski – sierżant P.W. i W.F., J. Mazan – aspirant pożarnictwa, kierownik kursu.[7]

 

W czasie swojej podróży po Kresach, w dniu 24 września 1929 r.,  Kleck odwiedził Prezydent RP Ignacy Mościcki.  Towarzyszyli mu Wojewoda Nowogródzki  Zygmunt Beczkowicz, gen. Trojanowski, gen. Tessaro Zosik, Naczelnik Wydziału Bezpieczenstwa Pałasz, Komendant Wojewódzki Policji Państwowej insp. Raszkowski, Naczelnik Wydziały Śledczego Radziejewski. Wszyscy odwiedzili szkołę tresury psów meldunkowo – śledczych i przyglądali się ich tresurze.[8]

Kleck 4

Kleck 6

W dniu 17 czerwca 1937 r., wybuchł w Klecku  pożar, w wyniku którego spłonęło ok. 200 domów mieszkalnych, a  ok. 500 rodzin zostało bez dachu nad głową. Większość spalonych domów należała do ludności żydowskiej – spaliły się  m.in., stara bożnica, mikwa i jeszybot.

Pożar spowodowała  13 letnia uczennica szkoły „Tarbut” Liba Mahler, która zamierzając wyprasować kostium, przez nieuwagę przewróciła stojące na maszynce spirytusowej żelazko, w wyniku czego stanęła w płomieniach.

Pomimo udzielenia  pomocy, na skutek doznanych poparzeń, dziewczynka zmarła.[9]

Swego rodzaju sensację wzbudzało zdarzenie związane  z drewnianym krzyżem, który  znajdując się w ogniu palącego się kościoła i domów mieszkalnych ocalał. Zdarzeniu temu wielu mieszkańców nadało osobliwe znaczenie.  Nawet z odległego o 20 km Nieświeża, oraz kilku innych miejscowości powiatu nieświeskiego ruszyły pielgrzymki wiernych do krzyża w Klecku.[10]

Po  tych nieodwracalnych zniszczeniach, Wydział Powiatowy w Nieświeżu, powziął szereg uchwał dotyczących odbudowy  miasteczka Kleck. Postanowiono:

– sporządzić plan zabudowania  miasta,

– oszacować  zaistniałe straty,

– w oparciu o opinię Rady Miejskiej wytyczyć nowe dzielnice,

– zwrócić się o kredyt do instytucji kredytowych państwa,

– uzyskać pomoc techniczną od Urzędy Wojewódzkiego w Nowogródku[11]

II wojna światowa, zaczęła się dla Klecka tragicznie:

„Kiedy  17 września 1939 r., wkroczyli do Klecka Sowieci, jeden z dowódców stanął na czołgu w rynku, i ogłosił, że Armia Czerwona uwolniła mieszkańców  od pańskiego ucisku. Gdy skończył, zapytał  zebranych – wielu  Białorusinów i Żydów – „gdzie gałowa”(burmistrz). Zebrani przyprowadzili emerytowanego płk. Wojska Polskiego Jana Kuroczyckiego, którego pozbawiono  życia po zarzuceniu liny na szyję,  ciągnąc ciało czołgiem  po bruku. Znalezione przy cmentarzu prawosławnym  sponiewierane ciało pułkownika, ludność pochowała na cmentarzu”.[12]

Podczas  okupacji niemieckiej – 21/22 lipca 1942 r., Niemcy wymordowali ludność żydowską w  kleckim gettcie. W miasteczku uległo spaleniu wiele budynków mieszkalnych – rodzina Włodzimierza Wołocznika utraciła  dom przy ul. Zawalnej 62.

Po II wojnie światowej  Kleck w  Obwodzie Mińskim na terenie  Republiki  Białoruś – liczy 10.800 mieszkańców.

 

Artykuł opracowano przy współpracy Zbigniewa Wołocznika

 

Stanisław Karlik



[1]  Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, T.4, s.122

[2]  Narodowy Spis Powszechny z 1921 r., T.VII, cz.I., Nakładem GUS, Warszawa 1923 r.

[3]  Księga Adresowa Polski i Wolnego Miasta Gdańska z 1930 r., s. 1034. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa.

[4] Życie Nowogródzkie nr 11 z 1927 r., i z 1937 r.

[5] Życie Nowogródzkie nr 16 z 1927 r. Biblioteka Narodowa – Czytelnia Mikrofilmów, Warszawa 4.05.2012 r.

[6] Życie Nowogrodzkie nr 17 z 1927 r.

[7] Życie Nowogródzkie  nr 27 z 1927 r.

[8]  Życie Nowogródzkie z 25 września 1929 r., BN – Czytelnia Mikrofilmów.

[9]  Nowy Dziennik, nr 167 a, Kraków 18VI 1936, dokument udostępniony przez Zbigniewa Wołocznika

[10]  Życie Nowogródzkie nr 31 z dnia 1VIII 1937 r. BN – Czytelnia Mikrofilmów.

[11] ibidem nr 62

[12]  „Wspomnienia Nieświeskie” – relacja udostępniona przez Zbigniewa Wołocznika

 

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

19 stycznia w Historii Kresów 20 września w Historii Kresów
Tagi: Baranowicze Beczkowicz Bliźniak Cerkiew prawosławna Chmielewski Czubiński historia Kresów Wschodnich Iwanowski Jakubowski Katyń Kleck Kołdyczew Kościół katolicki Kowalczyk Kresy Wschodnie Mazan Mińsk Mokrzecki Mościcki Nieśwież Pałasz Petersburg Pińsk Piotrowski Polacy na Białorusi Polacy na Kresach Radziejewski Radziwiłł Sławiński Słuck Stołpce Trojanowski Wasilewski Wileńszczyzna Wilno Wołocznik Zbrodnia Katyńska zbrodnie sowieckie Zosik Żydzi
  • Tags
  • Baranowicze
  • Beczkowicz
  • Bliźniak
  • Cerkiew prawosławna
  • Chmielewski
  • Czubiński
  • historia Kresów Wschodnich
  • Iwanowski
  • Jakubowski
  • Katyń
  • Kleck
  • Kołdyczew
  • Kościół katolicki
  • Kowalczyk
  • Kresy Wschodnie
  • Mazan
  • Mińsk
  • Mokrzecki
  • Mościcki
  • Nieśwież
  • Pałasz
  • Petersburg
  • Pińsk
  • Piotrowski
  • Polacy na Białorusi
  • Polacy na Kresach
  • Radziejewski
  • Radziwiłł
  • Sławiński
  • Słuck
  • Stołpce
  • Trojanowski
  • Wasilewski
  • Wileńszczyzna
  • Wilno
  • Wołocznik
  • Zbrodnia Katyńska
  • zbrodnie sowieckie
  • Zosik
  • Żydzi

5 komentarzy

  1. L Szarkowska
    11 maja 2016 o 11:27 Odpowiedz ↓

    na zdjenciu numer 3 pan Adam Szarkowski stoi drugi z prawej strony

  2. Z.Wołocznik
    11 maja 2018 o 12:55 Odpowiedz ↓

    Szanowna pani L.Szarkowska – jeżeli możliwe jest proszę kontakt mailowy w sprawie Klecka [email protected]

  3. Karski Monika
    7 sierpnia 2018 o 23:59 Odpowiedz ↓

    Szanowny Panie Wołocznik, Moja babcia mieszkała w Klecku i była przyjaciółką Pani Ludwiki, żony burmistrza. Babcia napisała wspomnienia z lat 1939-1946. Bardzo chętnie podzielę się szczegółami.

  4. Z.Wołocznik
    20 maja 2019 o 21:11 Odpowiedz ↓

    Szanowna pani Monika Karski moja rodzina też mieszkała w Klecku do 1945 r proszę o przesłanie na maila: [email protected] “Wspomnień pani babci z Klecka 1939 – 1946. Podaję maila do kontaktu [email protected]

  5. Piotr
    25 stycznia 2020 o 05:09 Odpowiedz ↓

    Witam,
    moja mama Zofia z domu Czerniawska mieszkala do 1945 roku w wsi Smolicze niedaleko Klecka. Tej wsi nie moge juz znalezc na mapie. Pragne w przyszlosci udac sie na Bialorus i poznac te rejony. Bede wdzieczny za kazdy kontakt z osobami pochodzacymi z tych okolic. Moze sa jeszcze polacy mieszkajacy tam. Bede wdzieczny za kazdy kontakt na moj adres mailowy: [email protected]
    Pozdrawiam
    Piotr

Dodaj komentarz Anuluj

Najczęściej czytane
"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

"Kijów wyczerpał zdolności do przesuwania się na Zachód w oparciu o Niemcy"

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Bestialskie tortury w rosyjskiej kolonii karnej. Wyciekły nagrania

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Białoruska TV: Niemiecki terror z II wojny światowej doskonałym wzorcem dla utrzymania porządku w kraju (WIDEO)

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Łukaszenka podzielił się władzą z 45- letnim synem

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Gerard Depardieu podejrzany o gwałt

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Prezydent Litwy: Ostatnie wydarzenia w Gruzji budzą duże zaniepokojenie

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Пшемислав Журавський вель Граєвський: Чи поняття «Креси» сьогодні потребує уточнення і дискусії? (II)

Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami

Zapomniane polskie państwo między Rosją i Chinami

Sekretarz generalna Amnesty International podziękowała publicznie za rozmowę bliskiemu współpracownikowi Nawalnego. Ale on z nią nie rozmawiał i jej nie zna

Sekretarz generalna Amnesty International podziękowała publicznie za rozmowę bliskiemu współpracownikowi Nawalnego. Ale on z nią nie rozmawiał i jej nie zna

Zełenski ostrzegł Dudę, że Nord Stream 2 to pułapka dla całej Europy

Zełenski ostrzegł Dudę, że Nord Stream 2 to pułapka dla całej Europy

Najnowsze
02 Mar
Białoruś

Białoruska dziennikarka skazana, bo przyczyniła się do „wytworzenie atmosfery nieufności do organów państwowych”

02 Mar
Białoruś

Na Białorusi rośni autorytet Kościoła katolickiego, ale nie papieża Franciszka

02 Mar
Ukraina

Zełenski zaszczepił się przeciwko koronawirusowi

02 Mar
Historia i Wspomnienia

100 lat temu we Lwowie urodził się Kazimierz Górski. „Nic nie może przekreślić miłości do twego rodzinnego miasta”

02 Mar
Azja i Zakaukazie

Szef Rady Europejskiej: Należy pilnie rozwiązać kryzys polityczny w Gruzji

02 Mar
Rosja

Unia Europejska wprowadziła sankcje wobec Rosji za sprawę Nawalnego

02 Mar
Rosja

Pierwsza dostawa rosyjskiej szczepionki na koronawirusa do Słowacji

Publikacje wyrażają jedynie poglądy autora/ów i nie mogą być utożsamiane z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

© Kresy24.pl 2018. Wszelkie Prawa Zastrzeżone.  Kontakt | Polityka prywatności
Produkcja: Fundacja Wolność i Demokracja