20 stycznia w Historii Kresów

1616 – urodził się Jerzy Sebastian Lubomirski – marszałek wielki koronny, hetman polny koronny. Wielki wódz, który uratował Polskę przed Potopem szwedzkim.

Postać wybitna i warta przypomnienia z wielu względów. Przede wszystkim jako jedyny polski arystokrata nie złożył hołdu szwedzkiemu królowi Karolowi Gustawowi w czasie Potopu i wsparł króla Jana Kazimierza. Ponadto był magnatem wykształconym – parał się literaturą i tłumaczył z języków obcych, człowiekiem bywałym w świecie i niezwykle „demokratycznym” – w swoich dobrach nadawał szerokie uprawnienia mieszczanom i Żydom, a na sejmach i sejmikach bronił wolności szlacheckich. Był również wybitnym dyplomatą – negocjował w imieniu Rzeczypospolitej z nuncjuszem papieskim, chanem tureckim, posłami moskiewskimi i Bohdanem Chmielnickim. Ponadto można powiedzieć, że był pionierem polskiego wywiadu – utrzymywał siatkę szpiegów we wszystkich sąsiednich krajach.

Przede wszystkim jednak Jerzy Sebastian Lubomirski był dzielnym żołnierzem i błyskotliwym dowódcą – wyróżnił się m.in. podczas kampanii beresteckiej i jako uczestnik bitwy pod Piławcami z Chmielnickim w 1648 r., podczas wyprawy zborowskiej w roku 1649 i już jako główny dowódca w bitwie pod Suczawą w 1653 r.

Największe zasługi miał jednak dla odparcia Potopu szwedzkiego. Niestety, w powieści Henryka Sienkiewicza, cały splendor z tego tytuł spłynął na Stefana Czarnieckiego, którego zasługi w tym akurat dziele były znacznie mniejsze. To Lubomirski bowiem rozbił Szwedów w widłach Wisły i Sanu, odbił Sandomierz, zwyciężył pod Warką i walczył podczas oblężenia Warszawy. To również on zmobilizował szlachtę do walki z najeźdźcą, uratował z Krakowa tajne archiwum państwowe oraz trzy korony: polską, szwedzką i rosyjską. Zmiótł z terenu Rzeczypospolitej sprzymierzone ze Szwedami wojska Jerzego II Rakoczego, księcia Siedmiogrodu, kierował oblężeniem Krakowa, Grudziądza i Torunia w 1658 r., walczył w Prusach. W 1660 r. podręcznikowo wręcz pokonał Rosjan i Kozaków pod Cudnowem.

Niestety, po zatargu z królem i po krwawym buncie – tzw. Rokoszu Lubomirskiego w 1665 r. musiał udać się na wygnanie, gdzie zmarł w roku 1667 r. i dopiero dwa lata później został pośmiertnie zrehabilitowany.

1661 – król Jan Kazimierz nadał Kolegium Jezuickiemu we Lwowie rangę Akademii Lwowskiej. Jednak zgodnie z prawem, do utworzenia Akademii niezbędna była jeszcze uchwała Sejmu i aprobata papieża. Takiej zgody nie było, gdyż jej wydanie blokowała przez lata Akademia Krakowska i Zamojska. Faktycznie więc Akademia Lwowska została otwarta dopiero w 1759 r.

1793 – w Kalinówce (obecnie Ukraina) urodził się Karol Sienkiewicz – polski poeta, historyk, działacz społeczno-polityczny. Kształcił się początkowo u księży bazylianów w Humaniu, a następnie w Winnicy i Krzemieńcu. Prywatny sekretarz księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Zmarł w 1860 r.

1831 – Michał Gedeon Radziwiłł został przywódcą Powstania Listopadowego.

1882 – w Poniewieżu urodził się Seweryn Ludkiewicz – polski polityk, minister rolnictwa i dóbr państwowych, kierownik resortu reform rolnych w rządzie Aleksandra Prystora. Zmarł w 1964 r.

1926 – utworzono Województwo Wileńskie.

1926 – w Wilnie urodziła się Zofia Melechówna – polska aktorka.

1971 – zmarł Marian Promiński – polski pisarz, tłumacz. Studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Był jednym z założycieli lwowskiego miesięcznika „Sygnały” i jego współpracownikiem oraz prelegentem w Radio Lwów. W czasie wojny był administratorem domów we Lwowie. Urodzony w 1908 r. w miejscowości Tur nad Stryjem.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 20 stycznia