17 stycznia w Historii Kresów

1874 – żołnierze rosyjscy zastrzelili 13 unitów w Drelowie na Podlasiu i ciężko zranili 200 wiernych, którzy nie chcieli przejść na prawosławie i oddać kluczy do świątyni.

Kolejnych 10 ofiar zmarło w wyniku pobicia przez carskich Kozaków. Przebieg wydarzeń przed świątynią tak opisywał świadek:

Lud odrzekł, że nie może oddać kluczy do swojej cerkwi i nie odstąpi od swojej świątyni w obronie przed jej widocznym sprofanowaniem. Naczelnik zakomenderował nahajki, a kozactwo piesze i konne wpadło na cmentarz cerkiewny i poczęło rozbijać głowy ludu i jego twarze, raniąc grubymi batogami. Katowanie wywołało ogólny płacz pomiędzy ludem. Piechota z kozakami uszykowała się za parkanem cmentarza i o godzinie 12 w południe otworzyła ogień do bezbronnych wiernych. To morderstwo osiągnęło skutek wprost przeciwny temu, jaki chciano wywołać. Religijny śpiew „Święty Boże”, „Kto się w opiekę” rozlegał się żałośnie, a lud, padając na kolana, otwierał wojsku swoją pierś do strzału, jakby zazdroszcząc szczęścia męczeństwa poległym sąsiadom i braciom”.

Wszyscy unici pozostali na miejscu. Przez całą noc pilnowało ich wojsko. Następnego dnia naczelnik rozkazał siłą wywlec sprzed świątyni zmarzniętych i pobitych unitów i dokończyć krwawą akcję. Po wywleczeniu biednego ludu za cmentarz, przywieziono dwie fury rózeg i zaczęto kłaść na ziemi i smagać wszystkich bez wyjątku. Kobiety i dzieci dostawały od 25 do 100 uderzeń, mężczyźni od 100 do 200 razów. Gdy żołnierze trzymali lud z dala od cerkwi, naczelnik sprowadził popa i posprzątał zabitych. Rannych na furmankach odwieziono do domów, potem kazał Kotow rozpędzić nahajkami kobiety i dzieci po wsiach. Mężczyzn kazał powiązać, młodszych z nich odesłał do więzienia jako buntowników, starszych rozpędził do domów.

Do podobnych wydarzeń doszło 24 stycznia 1874 r. w pobliskim Pratulinie, gdzie 13 miejscowych unitów zostało przez Rosjan rozstrzelanych w pozycji klęczącej w czasie modlitwy przed świątynią.

Po tych wydarzeniach świątynia unicka w Drelowie została zamieniona na cerkiew prawosławną. Podobnie stało się z wszystkimi świątyniami unickimi w diecezji chełmskiej po zlikwidowaniu administracyjnym Kościoła unickiego w 1875 roku. Pozbawieni świątyń i kapłanów unici, mimo prześladowań i represji, znajdowali pomoc i opiekę duszpasterską w Kościele rzymskokatolickim, tak na Podlasiu jak i w Galicji.

1510 – we Lwowie podpisano pokój polsko-mołdawski kończący wojnę o Pokucie.

1626 – wojna polsko-szwedzka: w bitwie pod Walmojzą (obecnie Łotwa) Szwedzi odnieśli pierwsze w dziejach zwycięstwo nad wojskami Rzeczypospolitej.

1649 – w Katedrze Wawelskiej miała miejsce koronacja Jana Kazimierza.

1732 – w Wołczynie urodził się Stanisław August Poniatowski – ostatni władca Rzeczypospolitej Obojga Narodów, król Polski i wielki książę litewski, przedtem stolnik wielki litewski od 1755 r., starosta przemyski od 1753 r. Od 1777 r. należał do masonerii. Zmarł w 1798 r.

1831 – Józef Chłopicki zrezygnował z funkcji dyktatora Powstania Listopadowego.

1835 – w Oniksztach urodził się Antoni Baranowski (Antanas Baranauskas) – litewski poeta, duchowny katolicki, biskup sejneński. Wielbiciel twórczości Mickiewicza, autor poematu napisanego w języku litewskim nawiązującego do „Pana Tadeusza”.

Krytycznie oceniał nawoływania do wypierania polskości z Litwy. Uznawał trwały charakter kulturalnych i politycznych związków polsko – litewskich, manifestował przywiązanie do tradycji. Był jednym z litewskich polonofilów, którzy nawiązywali do pięciowiekowej unii Polski z Litwą. Był zdania, że świadomość litewska nie koliduje z poczuciem przynależności do szerzej rozumianej wspólnoty z Polakami.

Podczas ingresu na biskupa przemówił do wiernych po polsku i po litewsku. Zrobiło to ogromne wrażenie, gdyż w diecezji – choć mieszanej językowo – od wielu lat zarządzeniem władz kościelnych nie używano języka litewskiego do kazań i pieśni. Nowy biskup zalecał posługiwanie się obydwoma językami, w zależności od potrzeb i woli parafian. Osobiście tworzył cykl pieśni religijnych w języku litewskim, rozpoczął tłumaczenie na ten język także Pisma Świętego uznając, że wierni powinni poznawać zasady wiary we własnej mowie. Starał się łagodzić napięcia między Polakami i Litwinami. Zmarł w 1902 r. Litwini zbojkotowali jego pogrzeb.

1840 – w Terechowej (obecnie Ukraina) urodził się Stefan Bobrowski – polski polityk, działacz niepodległościowy, uczestnik Powstania Styczniowego. Był członkiem Związku Trojnickiego, który dążył do rozwiązania kwestii włościańskiej i odbudowy Polski przedrozbiorowej. Współorganizował nielegalną drukarnię w klasztorze w Ławrze Peczerskiej, gdzie wydano „Odrodzenie” i „Wielkorusa”. Zginął w honorowym pojedynku w 1863 r.

1879 – we Lwowie urodził się Kazimierz Sichulski – malarz, rysownik i grafik. W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich. W latach 1920-30 był profesorem Państwowej Szkoły Przemysłowej we Lwowie, a następnie profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Zmarł w 1942 r. we Lwowie.

1881 – we Lwowie urodził się Antoni Łomnicki – polski matematyk, profesor Politechniki Lwowskiej, współtwórca lwowskiej szkoły matematycznej. Rozstrzelany przez Niemców po zajęciu Lwowa w nocy z 3 na 4 lipca 1941 r. na Wzgórzach Wuleckich wraz z grupą 25 polskich profesorów wyższych uczelni lwowskich.

1883 – w Poniewieżu urodził się Zdzisław Ludkiewicz – polski ekonomista, profesor i rektor SGGW, minister reform rolnych w rządzie Władysława Grabskiego. Zmarł w 1942 r.

1886 – w Petersburgu urodził się Juliusz Poniatowski – polski ekonomista, polityk, minister rolnictwa, piłsudczyk związany z PSL „Wyzwolenie”. Wychował się w Wilnie. Zmarł w 1975 r.

1914 – zmarł Ludwik Maria Staff – polski pisarz, brat Leopolda. Studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim oraz w Akademii Handlowej we Lwowie. Urodził się w 1890 r. we Lwowie.

1921 – w Wiedniu założono Wolny Uniwersytet Ukraiński, przeniesiony niedługo potem do Pragi. Ukraińcy chcieli utworzyć uniwersytet we Lwowie już przed I wojną światową, gdy na Uniwersytecie Lwowskim istniały katedry w języku ukraińskim i wykładali ukraińscy profesorowie. Od roku 1919 do 1925 działał we Lwowie nielegalny Tajny Uniwersytet Ukraiński. Rząd polski nie wywiązał się przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego z zobowiązania utworzenia do końca roku 1924 r. uniwersytetu ukraińskiego na terenie RP, zawartego w ustawie z 26 września 1922 r.

1921 – we Lwowie urodził się Wacław Biliński – polski pisarz. Zmarł w 1999 r.

1921 – we Lwowie urodził się Jan Gerhard – polski pisarz, publicysta, pułkownik Ludowego Wojska Polskiego. Dowódca 34 Pułku Piechoty biorącego udział w Akcji „Wisła” w Bieszczadach. Według świadków, zlecił m.in. wykonanie publicznej egzekucji ciężko rannego UPA-owca ujawnionego w czasie akcji przesiedleńczej na wozie ewakuowanej rodziny ukraińskiej. Z jego rozkazu zlikwidowano też na miejscu bez sądu innych ujętych członków UPA. Zmarł w 1971 r.

1934 – w Baranowiczach urodziła się Lidia Korsakówna – polska aktorka.

2009 – zmarła Krystyna Zbijewska – polska dziennikarka, publicystka kulturalna. Urodzona w 1920 r. w Złoczowie.

2011 – zmarł Lech Izbicki – polski lekarz, ortopeda. Żołnierz III brygady Wileńskiej Armii Krajowej. W 1944 r. został zesłany przez sowietów na Syberię. Urodzony w 1927 r. w Wilnie.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 17 stycznia