15 stycznia w Historii Kresów

1944 – 27 Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej rozpoczęła Akcję “Burza” na Wołyniu przeciwko wojskom niemieckim.

W okresie od stycznia do czerwca 1944 r. w operacji tej wzięło udział 6,5 tys. żołnierzy AK. Dywizja stoczyła ponad 100 walk z Niemcami. Poległo ponad 600 polskich partyzantów. Straty wroga – oddziałów niemieckich i węgierskich – szacuje się na 750 zabitych i co najmniej 900 rannych.

1837 – w Mikołajowie koło Stryja urodził się Walery Łoziński – polski pisarz, publicysta. Pracował m.in. w “Gazecie Lwowskiej”. W swoich utworach poruszał problematykę narodową, sięgając do krwawych wydarzeń z okresu Rzezi Galicyjskiej 1846 r. i Wiosny Ludów w Galicji. Zyskał we Lwowie duże uznanie. Znany także z zamiłowania do awantur i pojedynków. Ranny w jednym z nich zmarł w 1861 r. i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której uczestniczyła cała polska inteligencja Lwowa.

1874 – we Lwowie urodził się Tadeusz Łopuszański – pedagog, twórca i dyrektor szkoły eksperymentalnej Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w latach 1919-1920. Zmarł w 1955 r.

1876 – w Zułowie urodził się Jan Piłsudski – polski prawnik, polityk, minister skarbu, brat Józefa Piłsudskiego. W 1918 r. należał do Tymczasowej Komisji Rządzącej w Wilnie. Był też sędzią wileńskiego Sądu Okręgowego. W 1922 r. został poseł na Sejm Litwy Środkowej. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. został aresztowany w Wilnie przez NKWD i wywieziony na moskiewską Łubiankę. Uwolniony na mocy układu Sikorski-Majski latem 1941 r., ewakuował się z ZSRR. Zmarł w 1950 r. w Londynie.

1885 – zmarł Antoni Edward Odyniec – polski poeta, pamiętnikarz, tłumacz.  Urodził się w 1804 r. w Giejstunach. Studiował prawo na Uniwersytecie Wileńskim. W 1824 r. napisał “Pieśń Filaretów”. W latach 1837-66 mieszkał w Wilnie, gdzie redagował “Encyklopedię Powszechną” Gluksberga, a następnie przez 20 lat współpracował z “Kurierem Wileńskim”. Jednocześnie tłumaczył, pisał publicystykę, wiersze i dramaty, m.in. “Felicyta” i “Barbara Radziwiłłówna”.

1885 – w Mińsku urodził się Czesław Michałowski – polski prawnik, minister sprawiedliwości i Naczelny Prokurator Rzeczypospolitej Polskiej. Aresztowany przez NKWD w Pińsku podczas agresji ZSRR na Polskę w 1939 r. został zamordowany w więzieniu w Mińsku w 1941 r.

1898 – zmarł Lucjan Malinowski – polski językoznawca, nazywany “ojcem polskiej dialektologii”. Współzałożyciel pierwszej na ziemiach polskich slawistycznej instytucji dydaktycznej – Seminarium Filologii Słowiańskiej. Wykładał gramatykę porównawczą języka rosyjskiego i małoruskiego (ukraińskiego), które zapoczątkowały dzieje krakowskiej ukrainistyki. Urodzony w 1839 r.

1910 – we Lwowie urodził się Tadeusz Krwawicz – wybitny polski okulista. Studiował medycynę a następnie pracował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Zmarł w 1988 r.

1918 – we Lwowie zmarł Wojciech Kętrzyński – polski historyk, od 1876 r. dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Urodzony w 1838 r.

1919 – zmarł tragicznie Andrzej Małkowski – polski instruktor i teoretyk harcerstwa, jeden z twórców polskiego skautingu.  Urodził się w 1888 r. Uczył się m.in. we Lwowie, studiował na Politechnice Lwowskiej i Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Należał do “Eleusis”, “Zarzewia”, “Sokoła”. Członek Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie. W październiku 1911 r. rozpoczął wydawanie “Skauta”. Walczył m.in. w Legionach Polskich i w wojsku kanadyjskim. Wysłany w misji wojskowej do polskich oddziałów w Odessie, zginął na morzu po zatonięciu statku, który wpłynął na minę.

1920 – w Wilnie urodził się Mieczysław Wołudzki – polski żołnierz Armii Krajowej, harcmistrz ZHP. Zmarł w 2008 r.

1920 – w Wilnie urodził się Fabian Kiebicz – polski aktor. Zmarł w 2008 r.

1928 – powstała rozgłośnia Polskiego Radia w Wilnie.

1930 – powstała rozgłośnia Polskiego Radia we Lwowie.

1944 – oddział UPA dokonał masakry 55 mieszkańców Markowej w powiecie podhajeckim.

1961 – zmarł Andrzej Pronaszko – polski malarz, scenograf, przedstawiciel awangardowej sztuki lat 20. i 30. XX wieku. Wystawiał m.in. w salonie Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków we Lwowie. Urodzony w 1888 r. w Debreczynie koło Jampola.

1979 – zmarła Olga Drahonowska-Małkowska – jedna z twórczyń polskiego skautingu. Urodzona w 1888 r., uczennica Konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie. Instruktorka wychowania fizycznego w “Sokole”, członek “Eleusis” i niepodległościowego “Zarzewia”. Drużynowa Pierwszej żeńskiej drużyny skautowej we Lwowie (III Lwowska Drużyna Skautek im. Emilii Plater). Przez większą część życia prowadziła ożywioną działalność wychowawczą.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 15 stycznia