23 lipca w Historii Kresów

1829 – zmarł Wojciech Bogusławski – aktor, dramaturg, dyrektor Teatru Narodowego. Organizował występy Grodnie, Wilnie, Dubnie i Lwowie. Autor pierwszej opery narodowej.

 Ten wybitny twórca polskiej sceny urodził się w 1757 r. w Poznańskiem. Ale jego twórczość była przez lata związana z Kresami. Odnotujmy też, że wśród kresowych epizodów Bogusławskiego były nie tylko teatralne, bowiem w 1775 r. wstąpił jako kadet pułkowy do gwardii pieszej litewskiej. Na szczęście, nie dostał awansu i w stopniu podchorążego porzucił wojsko dla teatru trzy lata później.

Debiutował w Warszawie, jednak w 1781 r. był także związany z teatrem lwowskim. W 1784 r. zorganizował występy teatralne podczas sejmu w Grodnie. W 1785 r. przeniósł się do Wilna, skąd organizował stałe wyjazdy do Grodna, Dubna i Lwowa. W 1795 r. rozpoczął trwającą 4 lata działalność teatralną we Lwowie. Wystawił tam wielokrotnie swoją słynną operę „Krakowiacy i Górale”. Utwór cieszył się ogromną popularnością, był nieustannie aktualizowany, przerabiany i wystawiany pod różnymi tytułami. W 1797 r. Bogusławski wystawił również we Lwowie – po raz pierwszy w Polsce – „Hamleta”, którego sam przełożył na podstawie adaptacji niemieckiej.

1422 – Władysław Jagiełło nadał szlachcie Przywilej Czerwiński w zamian za udział w wojnie z Krzyżakami. Przywilej gwarantował szlachcie nietykalność majątkową bez wyroku sądu, uzależniał bicie monety przez króla od zgody rady królewskiej i opierał sądownictwo na prawie pisanym.

1792 – król Stanisław August Poniatowski przystąpił do Konfederacji Targowickiej.

1792 – wojna polsko-rosyjska: porażka wojsk litewskich w bitwie pod Brześciem.

1848 – urodził się Apolinary Wnukowski – polski duchowny katolicki, biskup płocki, arcybiskup mohylewski w latach 1908-1909 (metropolita wszystkich kościołów katolickich w Rosji). Kształcił się w Kamieńcu Podolskim, Żytomierzu i Petersburgu. Profesor, a następnie rektor seminarium w Żytomierzu. Pochowany na tamtejszym cmentarzu w 1909 r.

1896 – zmarł Emeryk Hutten-Czapski – uczony, polityk, numizmatyk, gubernator Nowogrodu Wielkiego. Dziadek Józefa Czapskiego. Był potomkiem najzamożniejszej linii Czapskich, która odziedziczyła część dóbr radziwiłłowskich na Białorusi i Wołyniu i przeniosła się tam z byłych Prus Królewskich. W swoim majątku Stańków zgromadził kolekcję monet ruskich i polskich, medali i orderów, banknotów, grafik rosyjskich i polskich, militariów, szkła, tkanin, obrazów i starodruków. Urodzony w 1828 r. koło Mińska Litewskiego.

1920 – wojna polsko-bolszewicka: bolszewicy w czasie ofensywy przeciw Polsce utworzyli w Smoleńsku – Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski – zaczątek władz komunistycznych na terenach Polski zajętych przez Armię Czerwoną w trakcie ofensywy letniej 1920 roku. Na czele Komitetu stanęli m.in. Julian Marchlewski i Feliks Dzierżyński.

1939 – zmarł Tomasz Janiszewski – polski lekarz, pracownik naukowy UJ, minister. W 1908 r. założył we Lwowie pierwszą poradnię przeciwgruźliczą, a także pierwsze placówki badawcze, które później powołały Państwowy Instytut Higieny. Pierwowzór Tomasza Judyma – głównego bohatera „Ludzi bezdomnych” Stefana Żeromskiego. Urodzony w 1867 r.

1951 – zmarł książę Adam Stefan Sapieha – kardynał, biskup i arcybiskup krakowski. Uznawany za jedną z czołowych postaci w dziejach Kościoła polskiego I połowy XX wieku. Nazywany Księciem Niezłomnym. Ukończył gimnazjum we Lwowie, studiował w seminarium archidiecezji lwowskiej, następnie był jego wicedyrektorem. Niezwykle zaangażowany w sprawy polityczne i społeczne Polski w czasie I i II wojny światowej oraz w powojennym okresie komunistycznym. M.in. 27 marca 1944 r. ogłosił odezwę przeciwko masowym mordom na Polakach dokonywanym przez Ukraińską Powstańczą Armię w porozumieniu z Niemcami. Urodzony w 1867 r.

1978 – zmarł Jerzy Duszyński – polski aktor. W latach 1939-41 występował w Teatrze na Pohulance w Wilnie. Po wkroczeniu wojsk sowieckich do miasta występował w Wileńskim Polskim Teatrze Dramatycznym. Jego ostatnią wielką rolą filmową była postać Józefa Piłsudskiego w filmie z 1978 r. „Śmierć prezydenta” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza. Urodzony w 1917 r.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 23 lipca