6 października w Historii Kresów

1672 – Turcy w zamian za wielki okup zakończyli 17-dniowe oblężenie Lwowa. Wcześniej 1500-osobowa polska załoga odparła ataki 50-tysięcznej armii kozacko-tureckiej.

W czasie wojny polsko-tureckiej 1672-1676, po upadku Kamieńca Podolskiego, potężna armia złożona z Turków, Tatarów i Kozaków ruszyła w głąb Polski, pustosząc kraj. W dniu 20 września Kozacy pod wodzą Piotra Doroszenki i Turcy pod wodzą Kapudana-baszy oblegli Lwów. Skromnym garnizonem miasta – złożonym z 500 żołnierzy oraz 1000 mieszczan i chłopów – dowodził Eliasz Jan Łącki. Burmistrz Lwowa Bartłomiej Zimorowic zwrócił się do mieszczan, aby przysięli, że do końca nie opuszczą miasta.

Wkrótce najeźdźcy rozpoczęli ostrzał miasta z dział i podkopy minerskie, a następnie rzucili się do ataku. Pierwszy szturm został odparty, kolejne także. Wprawdzie 27 września napastnikom udało się zdobyć Wysoki Zamek, jednak już następnego dnia obrońcy go odzyskali. W końcu nieustanny ostrzał artyleryjski zrobił 29 września duży wyłom w murach twierdzy.

W tej sytuacji 30 września mieszkańcy Lwowa byli zmuszeni podjąć rokowania. Kapudan-basza zgodził się na okup w wysokości 80 tys. talarów. Niestety, miasto mogło jednorazowo wypłacić tylko 5 tys. Do czasu całkowitej spłaty okupu Turcy wzięli więc 10 zakładników. Całe miasto ze łzami wdzięczności odprowadzało zakładników idących do tureckiej niewoli. Wrócili oni do domu dopiero po 7 latach.

Po raz kolejny wojska tureckie i tatarskie ruszyły na Lwów w 1675 r. Na ratunek pospieszył wtedy król Jan III Sobieski. Królowa Marysieńka z całym dworem modliła się na kolanach w lwowskiej katedrze o ocalenie miasta. Modlitwy pomogły: Sobieski, mając do dyspozycji tylko 7 tys. żołnierzy pobił pod Lwowem 50-tysięczną armię wroga. Wyraźnie nie mieli w tym czasie Tatarzy szczęścia pod Lwowem – w 1695 r. hetman Stanisław Jabłonowski rozbił ich tu ponownie i tym razem ostatecznie – więcej się już pod murami miasta nie pojawili.

1667 – wojna z Kozakami i Tatarami: rozpoczęła się bitwa pod Podhajcami.

1745 – urodził się zmarł Franciszek Smuglewicz – polski malarz, rysownik. Mieszkał w Wilnie. Kierował powstałą w 1797 r. Katedrą Rysunku i Malarstwa na Uniwersytecie Wileńskim. Był to początek tzw. “szkoły wileńskiej” w malarstwie. W latach 1800-1801 na zaproszenie cara Pawła I przebywał w Sankt Petersburgu, gdzie wykonał dekorację malarską Zamku Michajłowskiego. Wspólnie z bratem Antonim namalował freski w pałacach w Dobrzycy, Śmiełowie i Lubostroniu, a także, w 1803 r. fresk w sali Biblioteki Uniwersytetu Wileńskiego, przedstawiający 12 postaci antycznych. Zmarł w 1807 r.

1768 – Konfederacja Barska: Turcja wypowiedziała wojnę Rosji, żądając wycofania wojsk rosyjskich z Rzeczypospolitej.

1788 – marszałkowie Stanisław Małachowski i Kazimierz Nestor Sapieha dokonali otwarcia Sejmu Czteroletniego.

1835 – urodził się Leonard Marconi – polski rzeźbiarz, architekt. Od 1873 r. mieszkał we Lwowie, gdzie został wykładowcą na Akademii Technicznej. Zajmował się głównie rzeźbą architektoniczną, nagrobną i portretową. Autor m.in. dekoracji fasady i wnętrz Sejmu Galicyjskiego we Lwowie (obecnie siedziba uniwersytetu), pomnika Aleksandra Fredry, przeniesionego po drugiej wojnie światowej do Wrocławia, rzeźby na fasadzie budynku Galicyjskiej Kasy Oszczędności we Lwowie, dekoracji Hotelu George’a we Lwowie oraz wystroju nieistniejącego już Pałacu Kronenberga w Warszawie. Zmarł w 1899 r. we Lwowie. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.

1852 – w Wiłkomierzu urodził się Bruno Abdank-Abakanowicz – polski matematyk, wynalazca. W Encyclopaedia Britannica wymieniany jako “matematyk litewski”. Związany z Akademią Techniczną we Lwowie. Zmarł w 1900 r.

1876 – w Ostaszynie pod Nowogródkiem urodził się Jan Bułhak – nestor polskiej fotografii, ojciec Janusza. Założyciel Fotoklubu Wileńskiego (1927), współzałożyciel Fotoklubu Polskiego. Od 1919 r. nauczał w Zakładzie Fotografii Artystycznej na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Wykonał fotograficzną dokumentację architektury Wilna, Warszawy, Krakowa, Grodna, Zamościa, Lublina, Kazimierza i innych miast. Łącznie w jego pracowni powstało 158 albumów poświęconych miastom i regionom II Rzeczypospolitej.

W lipcu 1944 r. w czasie walk o Wilno spłonęła jego pracownia, a w niej 50 tys. skatalogowanych negatywów dotyczących głównie Wilna i Wileńszczyzny, ale także wielu innych miast Polski oraz niektórych miast niemieckich. Niektóre z negatywów pochodziły z lat 1910-1915. Po II wojnie światowej wraz z synem dokumentował zniszczenia wielu miast Polski. Zaczął od Wilna, z którego zniszczeniem nie mógł się pogodzić. Zmarł w 1950 r.

1890 – w Berdyczowie urodziła się Halina Jankowska – polska lekarka, psychiatra. Ukończyła medycynę w Żeńskim Instytucie Medycznym w Petersburgu. W latach 1923-35 pracowała w Klinice Psychiatrii Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie. Zorganizowała opiekę rodzinną nad psychicznie chorymi na Wileńszczyźnie. Podczas Powstania Warszawskiego była lekarzem i chirurgiem w Szpitalu Św. Jana Bożego przy ul. Bonifraterskiej 12. Poległa w Powstaniu.

1909 – we Lwowie urodziła się Elżbieta Wieczorkowska – polska aktorka. Zmarła w 1980 r.

1929 – w Wilnie zmarł Czesław Jankowski – polski poeta, krytyk, publicysta, historyk. Od 1907 r. był redaktorem wileńskiego “Głosu Polskiego”. Współpracował z wileńskimi konserwatystami. Został pochowany na wileńskim Cmentarzu na Rossie. Urodzony w 1857 r. w Oszmianie. Przeczytaj artykuł “Czesław Jankowski – konserwatysta z Oszmiany”.

1941 – Niemcy rozstrzelali w Klecku około 4 tysięcy Żydów.

1990 – w Warszawie zmarł Henryk Vogelfänger, ps. “Tońko”, “Tońcio” – polski aktor, adwokat. Rodowity lwowianin z Łyczakowa, urodzony w 1904 r. Ukończył VI Gimnazjum im. Staszica we Lwowie. Studiował prawo na Uniwersytecie Jana Kazimierza, gdzie otrzymał tytuł doktora praw. W 1935 r. otworzył własną kancelarię adwokacką. W 1933 r. wraz z Kazimierzem Wajdą (“Szczepkiem”) zaczął występować w słuchowisku radiowym “Wesoła Lwowska Fala” w skeczach Wiktora Budzyńskiego, a następnie własnych.

Popularność przyniosły mu role lwowskich batiarów – kreowanego przez niego “Tońcia” w duecie ze “Szczepkiem”. Dzięki m.in. jego występom audycja w krótkim czasie z lokalnego programu stała się najpopularniejsza w przedwojennej Polsce i jedna z najpopularniejszych w całej historii Polskiego Radia (ponad 6 milionów stałych słuchaczy). Był żołnierzem 1 Dywizji Pancernej generała Maczka. Po wojnie przebywał na emigracji w Wielkiej Brytanii, przyjął nazwisko Henry Barker.

Przeczytaj więcej o “Wesołej Lwowskiej Fali” i Kazimierzu Wajdzie.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 6 października