Ignacy Domeyko/ fot: mabpz.org
1889 – zmarł Ignacy Domeyko herbu Dangiel – polski geolog i mineralog światowej sławy. Badacz Ameryki Południowej. Pierwowzór Żegoty z III części „Dziadów” Adama Mickiewicza.
To zdumiewające, że postać tego wielkiego Polaka i uczonego jest o wiele lepiej znana w odległym Chile niż we własnej ojczyźnie. Urodził się w 1802 r. w Niedźwiadce Wielkiej (obecnie Białoruś) w rodzinie Hipolita Domeyki – prezesa sądu ziemskiego i Karoliny z Ancutów – ciotki znanej skądinąd Maryli Wereszczakówny. Po wczesnej śmierci ojca opiekę nad rodziną przejął stryj Ignacy mieszkający w Zyburtowszczyźnie koło Lidy.
Przyszły uczony rozpoczynał edukację w powiatowej szkole pijarów w Szczuczynie Lidzkim. W latach 1816-1822 Domeyko studiował na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Uniwersytetu Wileńskiego chłonąc m.in. wykłady Jędrzeja Śniadeckiego. Mimo bardzo młodego wieku zostaje w 1819 r. przyjęty do Towarzystwa Filomatów. Po studiach zaczyna gospodarzyć w majątku Zapole.
Carskie śledztwo w sprawie filomatów dotyka także jego – zdążył wprawdzie przed rewizją spalić dokumenty organizacji, ale i tak został aresztowany wraz 200 innymi działaczami i osadzony w budynku klasztoru bazylianów w Wilnie. Zesłania uniknął, jednak został na zawsze odsunięty od służby państwowej (gdyby carskie władze wiedziały co w ten sposób tracą!) i oddany pod dozór policyjny.
Gdy tylko usłyszał o wybuchu Powstania Listopadowego – stawił się natychmiast z kupioną u Żydów strzelbą i pałaszem. Ale dopiero w 1831 r. dostał rozkaz udania się do generała Skrzyneckiego z meldunkiem, że Litwa gotowa jest do powstania. Podczas przekradania się przez Puszczę Augustowską został jednak uznany za szpiega i dosłownie uciekł sprzed plutonu egzekucyjnego z pomocą pewnego księdza, który miał go przed śmiercią wyspowiadać. Potem służył w korpusie generała Dezyderego Chłapowskiego, gdzie spotkał m.in. Emilię Plater. Po klęsce polskich wojsk ich niedobitki, a wśród nich i Domeyko schroniło się w Prusach Wschodnich.
Tak zaczęło się życie Domeyki – emigranta, które zawiodło go potem przez Niemcy i Francję aż do Chile, gdzie dostał propozycję objęcia stanowiska wykładowcy chemii i mineralogii. Jego działalność w tym odległym kraju jest dobrze opisana, przypomnijmy więc tylko, że to dzięki jego odkryciom geologicznym rozwinęło się tam górnictwo, które w krótkim czasie zmieniło ubogie Chile w dość zamożne i niezależne państwo. Wielkie były też zasługi Domeyki dla rozwoju chilijskiej oświaty i życia intelektualnego. Nic więc dziwnego, że uważany jest w tym kraju za bohatera narodowego.
U schyłku życia w 1884 r. uczony odwiedził kraj – przez Kraków i Warszawę przybył na Litwę. Jego przyjazd był okazją do patriotycznych manifestacji. Na Litwie mieszkał u córki i zięcia w Zyburtowszczyźnie. Podróże nadszarpnęły jednak jego zdrowie. Zmarł w Santiago de Chile w 1889 roku.
1793 – Rosja i Prusy dokonały II rozbioru Polski. Austria tym razem nie wzięła w rozbiorze udziału, zadowalając się perspektywą objęcia w posiadanie Bawarii.
1858 – w Chodorowie urodził się Oswald Balzer – polski historyk prawa i ustroju Polski. W latach 1887-1933 był profesorem na Uniwersytecie Lwowskim. Dyrektor Archiwum Krajowego Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie. W 1902 r. reprezentował rząd Galicji w słynnym wygranym sporze między Galicją a Węgrami o Morskie Oko w Tatrach.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zabierał głos między innymi w sprawie godła Polski, nazwy dla polskiej waluty – był zwolennikiem nazwy „złoty” – i bronił określenia Rzeczpospolita Polska. Jako pierwszy przedstawiciel nauki odznaczony Orderem Orła Białego. Zmarł w 1933 r. i został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
1873 – urodził się Karol Irzykowski – polski pisarz, krytyk literacki, filmowy i teatralny. Mieszkał i uczył się w Brzeżanach i Złoczowie. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu we Lwowie. Zmarł w 1944 r.
1885 – we Lwowie urodził się Bolesław Wallek-Walewski – polski kompozytor i dyrygent, wykładowca i dyrektor Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. Naukę rozpoczynał u Stanisława Niewiadomskiego w lwowskim konserwatorium. Zmarł w 1944 r.
1928 – we Lwowie urodził się Tadeusz Śliwiak – polski poeta, autor tekstów piosenek, związany z Piwnicą Pod Baranami. Zmarł w 1994 r.
1937 – zmarł Mieczysław Rybczyński – polski inżynier hydrotechnik. Wybitnie zasłużony dla regulacji rzek południowej Polski – Dniestru, Wisły, Stryja, Świcy, Bystrzycy Nadwórniańskiej i Bystrzycy Sołotwińskiej, Łomnicy. Minister robót publicznych w II RP. Ukończył Politechnikę Lwowską. Pracował we Lwowie. W 1918 r. brał udział w obronie Lwowa jako członek straży obywatelskiej w służbie kwatermistrzowskiej, za co został odznaczony Medalem Orląt. Urodzony w 1873 r. w Stanisławowie.
1942 – w wileńskim getcie powstała Zjednoczona Organizacja Partyzancka.
2007 – zmarł Ryszard Kapuściński – polski dziennikarz, reportażysta, pisarz, podróżnik, poeta i fotograf. Zwany „cesarzem reportażu”. Urodził się w 1932 r. w Pińsku.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 23 stycznia
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!