Fot: Mariusz Kubik, mariuszkubik.pl/commons.wikimedia.org/wiki/User:Kmarius
2000 – w Maisons-Laffitte pod Paryżem zmarł Jerzy Giedroyć – pochodzący z Kresów polski publicysta i działacz emigracyjny, legendarny redaktor paryskiej „Kultury”.
Urodził się w Mińsku w 1906 r. w książęcym rodzie herbu Hippocentaurus. Był synem farmaceuty Ignacego Giedroycia i Franciszki Starzyckiej. Studiował prawo i historię na Uniwersytecie Warszawskim. W dwudziestoleciu międzywojennym związany z młodymi konserwatystami. Był jednym z liderów Myśli Mocarstwowej i Związku Pracy Mocarstwowej, prezesem Związku Drużyn Ludowych Mocarstwowej Polski.
Po wybuchu II wojny Jerzy Giedroyć został ewakuowany do Rumunii, gdzie pracował w polskiej ambasadzie. Potem przez Turcję trafił do Palestyny i został żołnierzem polskiej Brygady Karpackiej, z którą walczył w Egipcie i w obronie Tobruku. W Armii Andersa poznał wielu swoich późniejszych współpracowników, m.in. Józefa Czapskiego. Przez pewien czas pracował w Ministerstwie Informacji Rządu RP na Uchodźstwie. W 1946 r. założył w Rzymie Instytut Literacki, w ramach którego – po przenosinach do Paryża – wydawał od 1947 r. słynny umiesięcznik „Kultura”.
W 1974 r. na łamach „Kultury” Jerzy Giedroyć i Juliusz Mieroszewski sformułowali koncepcję, że suwerenność Ukrainy, Litwy i Białorusi jest czynnikiem sprzyjającym niepodległości Rzeczypospolitej, natomiast zdominowanie tych krajów przez Rosję otwiera drogę do zniewolenia także Polski. Poglądy Giedroycia – tzw. „mit giedroyciowski” – są interpretowane przez historyków jako postulat poświęcenia przez Polskę pewnych zasad, a nawet prawdy historycznej i własnych interesów w zamian za rozszerzenie na Wschodzie zasad demokratycznych i utrzymanie dobrosąsiedzkich stosunków z naszymi wschodnimi sąsiadami.
Zdaniem wielu historyków i publicystów, po rozpadzie ZSRR idee Giedroycia przestały być aktualne, gdyż w miejsce sowieckiego zagrożenia pojawiły się nowe problemy w stosunkach Polski z Litwą, Ukrainą i Białorusią. Co więcej, wielu krytyków zarzuca koncepcjom Giedroycia, że w imię poprawnych relacji z tymi krajami prowadzą do przemilczeń i przekłamywania takich chociażby wydarzeń historycznych jak masowe mordy na Polakach na Wołyniu. M.in. prof. Czesław Partacz ocenił, że teza, iż bez niepodległej Ukrainy nie ma niepodległej Polski świadczy o nieznajomości historii i jest antypolska.
Jerzy Giedroyć był doktorem honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego i innych czołowych polskich uczelni. W 1994 r. odmówił przyjęcia Orderu Orła Białego, przyjął natomiast Honorowe Obywatelstwo Litwy.
1557 – zawarto układ w Pozwolu między Polską, Litwą a zakonem inflanckim Kawalerów Mieczowych przeciwko Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu.
1660 – wojna polsko-rosyjska: rozpoczęła się bitwa pod Lubarem.
1859 – w Skrzypczyńcach koło Humania urodził się Tadeusz Zieliński – polski historyk kultury, filolog klasyczny, profesor Uniwersytetu w Petersburgu i Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności i wielu towarzystw, m.in. Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Zmarł w 1944 r.
1862 – w Ryżowie na Żytomierszczyźnie urodziła się Zofia Stankiewicz – polska malarka, graficzka, działaczka społeczna, feministka. Zmarła w 1955 r.
1888 – urodził się Jan Samsonowicz – polski geolog i paleontolog, ochotnik V Pułku Legionów w wojnie polsko – bolszewickiej 1920 r., profesor uniwersytetów we Lwowie i Warszawie, wieloletni kierownik Katedry Geologii Historycznej Uniwersytetu Warszawskiego, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Podczas pracy we Lwowie w latach 1935-1938 prowadził badania geologiczne Wołynia finansowane przez Uniwersytet Lwowski oraz przez Wołyńskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Łucku. W tym czasie odkrył nadbużańskie zagłębie węglowe. Zmarł w 1959 r.
1959 – zmarła Maria Wojciechowska – żona prezydenta II RP Stanisława Wojciechowskiego, córka właściciela Łabiejek i Kupryszek koło Giedrojć w woj. wileńskim, urodzona w 1896 r., koleżanka z czasów szkolnych Józefa Piłsudskiego. Ukończyła Maryjski Instytut w Wilnie, oferujący najwyższe dostępne wtedy kobietom wykształcenie. Zaangażowana w pracę konspiratorską, była kurierką PPS.
1980 – odsłonięto Pomnik Katyński w Toronto.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 14 września
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!