9 czerwca w Historii Kresów

9 czerwca 2013

1595 – urodził się Władysław IV Waza – król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki, smoleński, siewierski, czernihowski. Wybrany carem Rosji.

Dodajmy, że Władysław IV – syn Zygmunta III Wazy – był także dziedzicznym królem Szwecji, Gotów i Wandalów. I chociaż carskiego tronu nie udało mu się objąć to niewątpliwie był to jeden z najwybitniejszych polskich władców, o wielkich zasługach dla Rzeczypospolitej, kochany i poważany przez szlachtę, władca światowego formatu.

Rosyjscy bojarowie – niezadowoleni z rządów cara Wasyla Szujskiego – ofiarowali Władysławowi carską koronę na początku 1610 roku, kiedy był on jeszcze tylko polskim królewiczem. Ta koronacja miała przypieczętować unię Rzeczypospolitej z Rosją.

W Moskwie zaczęto już nawet bić monety z wizerunkiem nowego cara. Wszystko pokrzyżował jego ojciec – Zygmunt III – zdecydowanie przeciwny przejściu syna na prawosławie, co Rosjanie stawiali jako warunek objęcia tronu.

Rozpoczęta w 1609 r. wojna polsko-rosyjska, w trakcie której Polacy zdobyli Moskwę i panowali w niej przez prawie dwa lata, trwała aż do roku 1918. Jeszcze dwukrotnie – w 1612 i 1617 roku – Władysław IV podejmował zbrojne wyprawy na Rosję i chociaż tronu carskiego nie zdobył to na mocy rozejmu w Dywilinie z 1618 r. zdobył dla Rzeczypospolitej Smoleńszczyznę, Czernihowszczyznę i Siewierszczyznę (Zobacz artykuł „Rozejm w Dywilinie – Polska największa w swojej historii”).

Na tym jednak zmagania Władysława IV z Rosją się nie skończyły. Jeszcze przed wygaśnięciem rozejmu w Dywilinie armia rosyjska uderzyła na wschodnie pogranicze Rzeczypospolitej w 1632 r. – rozpoczęła się tzw. Wojna Smoleńska. Rosjanie zajęli Połock, Orszę i oblegli Smoleńsk.

I choć polska załoga broniła twierdzy długo i heroicznie to pewnie w końcu Smoleńsk by padł, gdyby król nie przybył z odsieczą i – co ważne – z doskonałym planem pokonania Rosjan, który opracował mimo, że był w tym czasie ciężko chory. Zdążył również skompletować i wyszkolić świetnie uzbrojoną armię złożoną z chłopów i mieszczan, na czele której jechała jednak budząca wśród wrogów postrach ciężka husaria.

Geniusz taktyczny króla pozwolił na błyskotliwe zwycięstwo. Smoleńsk został obroniony, a niedobitki rosyjskie wzięte do niewoli. (Przeczytaj o kapitulacji Rosjan pod Smoleńskiem). W 1634 r. Władysław IV zawarł z carem Michałem I Romanowem pokój w Polanowie pod Wiaźmą, na mocy którego Rosja ostatecznie zrzekła się na rzecz Polski ziemi smoleńskiej, siewierskiej i czernihowskiej, a polski król zrezygnował w końcu z praw do carskiej korony.  Przeczytaj więcej o Obronie Smoleńska i o warunkach Pokoju w Polanowie.

Również na południowej flance Władysław IV zdołał skutecznie poskromić zapędy turecko-tatarskie. Kiedy po klęsce Polaków pod Cecorą w 1620 r. sytuacja wyglądała groźnie, królewicz – pod sztandarem z białym orłem z krzyżem na piersi – sam poprowadził armię, która pokonała wroga pod Chocimiem. Potem jeszcze raz – w 1633 r. – zdołał odeprzeć Turków, zmusić do uznania polskich granic i powstrzymania najazdów tatarskich.

Był to jednak nie tylko wielki wódz, ale i wspaniały mecenas kultury i sztuki. Na jego dworze dosłownie roiło się od zagranicznych artystów i malarzy. W Warszawie mamy dzięki niemu Kolumnę Zygmunta i murowaną zabudowę Krakowskiego Przedmieścia, a w Wilnie Kaplicę św. Kazimierza w katedrze.

Na jego rozkaz udekorowano komnaty Zamku Królewskiego obrazami sławiącymi zwycięstwa polskiego oręża. Doprowadził też do wystawienia pierwszego w Koronie, Wielkim Księstwie Litewskim i w ogóle – na północ od Alp – spektaklu operowego. Opera władysławowska w Warszawie była pierwszą stale działającą sceną tego typu w Europie.

Wielki Polski Król zmarł w 1648 r. w Mereczu na Litwie.

1803 – w Nieświeżu urodził się Adolf Januszkiewicz – polski pisarz, podróżnik. Na Uniwersytecie Wileńskim był blisko kręgu filaretów, miłośnik Mickiewicza, propagował jego twórczość na Podolu. Publikował w periodykach wileńskich. Uczestnik Powstania Listopadowego, zesłany potem na Syberię. Wrócił chory na gruźlicę. Zmarł w swoim majątku Dziahylnia w 1857 r.

1863 – Powstanie Styczniowe: personel Banku Polskiego na placu Bankowym w Warszawie przekazał powstańcom dowodzonym przez Aleksandra Waszkowskiego depozyty Kasy Głównej Królestwa w wysokości 3,6 miliona złotych, 500 tysięcy rubli i w postaci wielu listów zastawnych.

1867 – w Sidorowie na Podolu urodził się Władysław Stesłowicz – polski prawnik, polityk, minister poczt i telegrafów, poseł na Sejm. Ukończył Uniwersytet we Lwowie. Aresztowany przez NKWD zmarł w nieznanych okolicznościach na terenie ZSRR w 1940 r.

1881 – urodził się Iwan Łuckiewicz – białoruski działacz ruchu narodowego, inicjator białoruskiego ruchu narodowego, publicysta, archeolog, krajoznawca. Syn Jana Bolesława Łuckiewicza herbu Nowina – naczelnika w Powstaniu Styczniowym 1863 r., który walczył o Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

W 1991 r. prochy Iwana Łuckiewicza przewieziono z Zakopanego, gdzie zmarł w 1919 r., na Litwę i pochowano na wileńskiej Rossie.

1885 – urodził się Felicjan Sławoj Składkowski – polski generał, polityk, minister spraw wewnętrznych, premier Polski, uczestnik wojny polsko – bolszewickiej. Zmarł w 1962 r.

1920 – ustąpił rząd Leopolda Skulskiego – gabinet utworzony 13 grudnia 1919 r. przez Józefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Ignacego Jana Paderewskiego.

1926 – w Paryżu zmarł Władysław Mickiewicz – polski księgarz, bibliotekarz, publicysta – najstarszy syn Adama Mickiewicza, urodzony w 1838 r.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 9 czerwca