Śmierć hetmana Stanisława Żółkiewskiego pod Cecorą, obraz Walerego Eljasza Radzikowskiego/ Fot: Domena Publiczna/Wikipedia
1620 – podczas odwrotu po bitwie pod Cecorą zginął pod Mohylowem hetman Stanisław Żółkiewski – wybitny wódz w wojnach przeciwko Rosji, Szwecji, Turkom i Tatarom, pisarz.
Trudno zliczyć wszystkie kampanie i bitwy, które stoczył ten Wielki Polak. Był pierwszym Europejczykiem, który zdobył Moskwę i jedynym, który okupował stolicę Rosji. Napisał na ten temat dzieło „Początek i progres wojny moskiewskiej”.
Urodził się w 1547 r. w Turynce pod Lwowem jako syn wojewody ruskiego Stanisława i Zofii Lipskiej z Goraja. Karierę wojskową zaczynał u boku kanclerza Jana Zamoyskiego, odznaczając się w bitwie pod Lubiszewem w czasie wojny z Gdańskiem (1577) i w wyprawie Stefana Batorego na Rosję, gdzie walczył wraz z ojcem i bratem Mikołajem pod Zawołoczem. W wojnie domowej po stronie Zygmunta III Wazy został ciężko ranny pod Byczyną (1588). W 1595 r. brał udział w wyprawie do Mołdawii w celu osadzenia na tronie polskiego lennika Jeremiego Mohyły i walczył w pierwszej – zwycięskiej – bitwie pod Cecorą. Przeczytaj o pierwszej bitwie pod Cecorą.
W 1596 r. stłumił kozackie powstanie Semena Nalewajki.
W 1597 r. na miejscu wsi Winniki założył miasto Żółkiew, które stało się siedzibą rodu Żółkiewskich.
W 1600 r. w czasie wyprawy na Wołoszczyznę przyczynił się do zwycięstwa pod Bukowem. W 1602 r. wraz z Zamoyskim dowodził w wojnie ze Szwedami w Estonii i odniósł wiele zwycięstw, m.in. pod Rewlem, zdobył Wolmar i przyczynił się do kapitulacji Szwedów w Białym Kamieniu. Przeczytaj artykuł Zamoyski odbiera Szwedom twierdzę Wolmar.
W 1607 r. stłumił rokosz Zebrzydowskiego w bitwie pod Guzowem, za co został mianowany wojewodą kijowskim.
Jednak największe triumfy Żółkiewskiego to okres wojny polsko-rosyjskiej z lat 1609-1618. Oblegał Smoleńsk, a 4 lipca 1610 r. odniósł swoje największe zwycięstwo w bitwie pod Kłuszynem, gdzie na czele 7-tysięcznego oddziału pokonał 30-tysięczną armię rosyjską oraz 5-tysięczny korpus szwedzki i na dwa lata zajął Moskwę. Podpisał też z bojarami układ, na mocy którego polski królewicz – późniejszy król Władysław IV Waza został ogłoszony carem Rosji. Żółkiewski wziął do niewoli rosyjskiego cara Wasyla Szujskiego i jego dwóch braci, przyprowadził przed oblicze polskiego króla Zygmunta III Wazy i 29 października 1611 r. zmusił do złożenia tzw. Hołdu Ruskiego. Był to największy w historii triumf Rzeczypospolitej nad Rosją. Przeczytaj artykuł o Hołdzie Ruskim.
W polityce zagranicznej Żółkiewski opowiadał się za działaniami zaczepnymi przeciwko Rosji, utrzymaniem neutralności Turcji i przekupieniem Tatarów. Z Tatarami radził sobie zresztą znacznie gorzej niż z Moskwą – obwiniano go m.in. o porażkę w bitwie pod Oryniem w 1618 r. W 1620 r. poprowadził źle przygotowaną wyprawę na Mołdawię, która zakończyła się dotkliwą klęską w drugiej bitwie z Turkami i Tatarmi pod Cecorą. Podczas odwrotu hetman poległ. Jego głowę nadziano na pikę i odesłano sułtanowi, u którego dwa lata wisiała nad wejściem do pałacu. Do niewoli tureckiej dostał się syn hetmana – Jan. Wykupiono go wraz z bezgłowym ciałem ojca. Żółkiewski został pochowany w farze w Żółkwi.
Oprócz licznych listów i wspomnień dzielny hetman – pisarz pozostawił też po sobie słynne powiedzenie: „Pięknie i słodko jest umrzeć za Ojczyznę”. Jego prawnukiem był Jan III Sobieski. Legenda głosi, że małego Sobieskiego położono na kamiennej trumnie Żółkiewskiego, wtedy trumna pękła i hetman Żółkiewski powiedział: „Z naszych kości powstał mściciel”. Proroctwo to spełniło się: Sobieski stał się największym w historii pogromcą Turków. Przeczytaj artykuł o Janie III Sobieskim.
1660 – wojna polsko-rosyjska: zwycięstwo Polaków i Tatarów w bitwie pod Słobodyszczami.
1672 – wojna polsko-turecka: rozpoczęła się bitwa pod Niemirowem.
1765 – urodził się Michał Kleofas Ogiński – książę, polski kompozytor, podskarbi wielki litewski, miecznik wielki litewski. Zmarł w 1833 r. Przeczytaj artykuły o Michale Kleofasie Ogińskim i o jego wuju – Michale Kazimierzu Ogińskim.
1897 – Wilno: został założony Bund – międzynarodowy żydowski związek robotniczy.
1918 – Rada Regencyjna ogłosiła niepodległość Polski.
1920 – w Suwałkach została zawarta polsko-litewska umowa wojskowa dotycząca porozumienia w sprawie zawieszenia broni i ustalenia linii demarkacyjnej na Suwalszczyźnie. Przeczytaj artykuł o Powstaniu Sejneńskim.
1920 – w Wilnie urodził się Henryk Baranowski – polski bibliotekarz, bibliograf. Zmarł w 2011 r.
2001 – zmarł Zygmunt Albert – polski lekarz, profesor i rektor Akademii Medycznej we Wrocławiu. Ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Był jednym z naocznych świadków mordu na 23 profesorach lwowskich i członkach ich rodzin na Wzgórzach Wuleckich w nocy z 3 na 4 lipca 1941 r. dokonanego przez Niemców. Dzięki zebranym przez niego dokumentom (w tym relacjom innych naocznych świadków, członków rodzin zamordowanych, żydowskich uczestników ekshumacji zwłok) powstało na ten temat szereg artykułów i publikacji jego autorstwa. Urodzony w 1908 r. w Turce nad Stryjem.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 7 października
1 komentarz
Efendi
7 października 2021 o 12:33Tu jest błąd. Nie Rosja lecz Moskowija. Do Rosji jeszcze lat 300