13 czerwca w Historii Kresów

1915 – 2 szwadron ułanów II Brygady Legionów brawurową szarżą przełamał trzy linie rosyjskiej obrony pod wsią Rokitna. Poległ dowódca – rotmistrz Zbigniew Dunin-Wąsowicz.

Atak miał na celu zdobycie pozycji w okolicy wsi Rokitna, zaciekle bronionych przez Rosjan. Rotmistrz Dunin-Wąsowicz osobiście poprowadził swoich ułanów do walki. Po przekroczeniu bagnistych brzegów Rokitnianki 3 szwadron pozostał w rezerwie, a 2 szwadron ruszył do ataku.

W ciągu zaledwie 15 minut ułani przedarli się aż przez 3 linie wroga. Z atakujących 64 ułanów wróciło tylko 6. Poległ również rotmistrz Dunin-Wąsowicz. Niestety, ta bohaterska szarża nie została wykorzystana militarnie – austriacka piechota zbyt słabo wsparła polskich ułanów. W szarży pod Rokitną brał udział – w stopniu wachmistrza – późniejszy generał Stanisław Rostworowski.

15 czerwca 1915 r. w Rarańczy odbył się pogrzeb ułanów. Trumnę Zbigniewa Dunin-Wąsowicza, który pochodził z kresowych Brzeżan, przykryto czerwonym suknem z wyszytym na nim polskim orłem i ułożono na niej ułańskie czako i złamaną szablę. Odśpiewano Boże coś Polskę. Po zakończeniu I wojny mogiłami ułanów, które znalazły się na terytorium Rumunii, opiekowali się huzarzy rumuńscy.

W 1923 r. szczątki sprowadzono do kraju i uroczyście pochowano na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. W pogrzebie uczestniczyli Józef Piłsudski, biskup Adam Stefan Sapieha i generał Stanisław Szeptycki.

Szarżę pod Rokitną upamiętniono na  Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Stała się też inspiracją dla pieśni legionowych i ułańskich, jest wspominana w drugiej zwrotce pieśni „Czerwone maki na Monte Cassino”.

1611 – wojna polsko-rosyjska: po 20-miesięcznym oblężeniu wojska polskie zdobyły Smoleńsk. Przeczytaj artykuł o zdobyciu Smoleńska, a także o innych wielkich wydarzeniach tej wojny: o Bitwie pod Kłuszynem, zajęciu Kremla przez Polaków, Hołdzie Ruskim. Polecamy też artykuł „Pokonaliśmy Rosję, zajęliśmy Kreml”.

1638 – rozpoczęła się bitwa pod Żowninem w czasie powstania kozackiego Ostranicy, stłumionego przez Polaków.

1702 – w Ołyce na Wołyniu urodził się książę Michał Kazimierz Radziwiłł – wojewoda wileński i hetman wielki litewski, kasztelan wileński, wojewoda trocki, marszałek nadworny litewski. Zmarł w 1762 r. w Wilnie.

1775 – w Wilnie urodził się książę Antoni Henryk Radziwiłł – polski polityk, namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego, kompozytor. Zmarł w 1833 r.

1849 – urodził się Antoni Osuchowski – polski działacz narodowy, prawnik, publicysta. W listopadzie 1918 r. z jego inicjatywy i pod jego przewodnictwem powstał Warszawski Komitet Obrony Lwowa, który oprócz niesienia pomocy materialnej, wydawanymi odezwami nawoływał do zorganizowania odsieczy Lwowa.

Był współtwórcą i prezesem Macierzy Szkolnej w Warszawie. Założył też Towarzystwo Opieki Kulturalnej nad Polakami za Granicą im. Adama Mickiewicza. Zmarł w 1928 r.

1859 – w Lidzie urodził się Konstanty Gorski – polski kompozytor, skrzypek-wirtuoz, pedagog, dyrygent, działacz społeczny, autor pieśni, dwóch oper i wielu utworów instrumentalnych. Kształcił się w Grodnie, Wilnie oraz w konserwatoriach w Warszawie i Petersburgu.

W latach 1890–1917 mieszkał i pracował w Charkowie. Był jednym z założycieli Towarzystwa Kulturalnego „Dom Polski” w Charkowie oraz dyrygentem orkiestry symfonicznej i założonego przez siebie Chóru Polskiego i Kościelnego. Wielkim szacunkiem jako skrzypka darzył go Piotr Czajkowski. Zmarł w 1924 r.

1860 – urodził się Jan Bystroń – polski językoznawca zajmujący się historią języka polskiego, etnografią, lituanistyką. W latach 1889-91 uczył języka niemieckiego i języków klasycznych w gimnazjum w Stryju. Zmarł w 1902 r.

1864 – zmarł Henryk Dembiński – polski generał, uczestnik Powstania Listopadowego, podczas którego wyróżnił się zwłaszcza w wyprawie na Litwę. Urodzony w 1791 r.

1872 – w Rudnikach koło Mościsk urodził się Jan Szczepanik – wynalazca zwany „polskim Edisonem” i „galicyjskim geniuszem”. Opisany w dwóch artykułach przez Marka Twaina. Zmarł w 1926 r.

1884 – urodził się Leon Chwistek – polski pisarz, filozof, malarz, matematyk, logik, teoretyk sztuki. Wykładał m.in. na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Zmarł w 1944 r.

1890 – urodził się Aleksander Dębski, prawnik, polityk związany z obozem Narodowej Demokracji, działacz państwowy II Rzeczypospolitej, poseł na Sejm II kadencji. W latach 1925–1926 był wojewodą wołyńskim. Rozstrzelany przez Niemców w 1942 r.

1919 – we Lwowie zmarł Adam Krechowiecki – polski pisarz, krytyk i dramaturg urodzony w 1850 r. Pochodził z rodziny ziemiańskiej z Wołynia, po Powstaniu Styczniowym osiadłej we Lwowie. Studiował prawo na uniwersytetach w Kijowie i Lwowie. W latach 1883-1918 był redaktorem naczelnym „Gazety Lwowskiej”.

Od 1901 r. prezes Towarzystwa Dziennikarzy Polskich we Lwowie. Przyjaźnił się z Henrykiem Sienkiewiczem. Znany z konserwatywnych poglądów. Był inicjatorem budowy we Lwowie pomnika Adama Mickiewicza. Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim.

1931 – we wsi Ugarsthal koło Stanisławowa urodził się Tadeusz Chudy – polski poeta, autor utworów dla dzieci.

1950 – zmarł Franciszek Ksawery Pruszyński – polski reporter, publicysta, literat, dyplomata, przedstawiciel literatury faktu. Urodzony w 1907 r. w Wolicy Kierekieszynej na Wołyniu.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 13 czerwca