25 sierpnia w Historii Kresów

2002 – zmarła hrabina Karolina Lanckorońska herbu Zadora – polska historyk sztuki związana z Kresami, działaczka polonijna niezwykle zasłużona dla polskiej kultury narodowej.

Urodziła się w 1898 r. Była córką hrabiego Karola Lanckorońskiego i jego trzeciej żony Małgorzaty von Lichnowsky. Studiowała w Wiedniu, habilitowała się na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Administrowała dobrami rodzinnymi w Małopolsce Wschodniej, m.in. w Komarnie i Rozdole. W 1934 r. zamieszkała we Lwowie przy ulicy Zimorowicza 19 i wykładała na lwowskim uniwersytecie historię sztuki włoskiej.

W 1942 r. organizowała filię Rady Głównej Opiekuńczej (tzw. Komitetu Polskiego) w dawnym Województwie Stanisławowskim. Miała stopień porucznika Armii Krajowej. W maju 1942 r. została w Stanisławowie aresztowana przez Gestapo. Przesłuchiwał ją Hauptsturmführer Hans Krüger znany z wymordowania polskiej inteligencji w Stanisławowie. Sądząc, że aresztowana wkrótce zginie, „pochwalił się” przed nią swoją rolą w tej zbrodni, a także w zamordowaniu profesorów lwowskich. Po wojnie jej zeznania, tzw. Raport Lanckorońskiej, były ważnymi dowodami przy wyjaśnianiu okoliczności tych wydarzeń.

Po uwolnieniu z niemieckiego obozu działała w II Korpusie Polskim generała Andersa jako oficer prasowy. Z jej inicjatywy powstał w 1945 r. Polski Instytut Historyczny w Rzymie, który wsparła także finansowo i którym kierowała. Zainicjowała również wydawanie czasopism upowszechniających wiedzę o historii Polski. Była współzałożycielką Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, a także Funduszu im. Karola Lanckorońskiego wspierającego polskie instytucje emigracyjne, także Bibliotekę Polską w Paryżu oraz biblioteki w kraju.

W 1994 r. Karolina Lanckorońska ofiarowała Polsce zachowaną część kolekcji dzieł sztuki zgromadzonej przez Lanckorońskich. M.in. 37 obrazów (w tym dwa Rembrandta) otrzymał Zamek Królewski w Warszawie, a ponad 500 zabytków, w tym 220 rysunków Jacka Malczewskiego – Zamek Królewski na Wawelu. Obdarowała też Bibliotekę Jagiellońską, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Narodowe i Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Polską Akademię Umiejętności.

1530 – urodził się Iwan IV Groźny – wielki książę moskiewski, car Rosji. Zmarł w 1584 r.

1920 – wojna polsko-bolszewicka: zwycięstwem wojsk polskich zakończyła się Bitwa Warszawska. Przeczytaj więcej na ten temat.

1920 – wojska litewskie zajęły Wilno.

1930 – powołano drugi rząd Józefa Piłsudskiego.

1971 – władze radzieckie podjęły decyzję o likwidacji Cmentarza Orląt Lwowskich.

1991 – Białoruska Rada Najwyższa proklamowała niepodległość Białorusi od ZSRR. Przeczytaj więcej na ten temat.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 25 sierpnia