21 grudnia w Historii Kresów

1939 – na terenach RP zajętych przez ZSRR wycofano z obiegu polskiego złotego bez możliwości wymiany na nowo wprowadzonego rubla. Miliony Polaków straciły oszczędności.

1574 – urodził się Piotr Mohyła – prawosławny metropolita kijowski uznany za świętego.

1686 – król Jan III Sobieski zaprzysiągł we Lwowie traktat pokojowy kończący wojnę polsko-rosyjską.

1796 – w Miasocie koło Mołodeczna urodził się Tomasz Zan – polski poeta, współzałożyciel Towarzystwa Filomatów, w 1820 r. założyciel Związku Promienistych, w latach 1820-23 prezes Zgromadzenia Filaretów, członek Towarzystwa Szubrawców. W maju 1821 r. na zaproszenie Jana Chodźko został przyjęty do wileńskiej loży “Szkoła Sokratesa”. Pochowany w Smolanach niedaleko Orszy. Zmarł w 1855 r. w Kochaczynie pod Orszą. Przeczytaj artykuł o Tomaszu Zanie.

1798 – w Wilnie zmarł Wawrzyniec Gucewicz – polski architekt, przedstawiciel klasycyzmu, profesor Uniwersytetu Wileńskiego. Zaprojektował m.in. ratusz w Wilnie, katedrę w Wilnie, pałac biskupi w Wilnie (Pałac Napoleona), niektóre budynki zespołu pałacowego w Werkach, ratusz w Widzach, katedrę w Mejszagole, kościół-rotundę w Suderwie, kościół w Janowie pod Kownem, dom Karpiów przy ul. Trockiej w Wilnie. (Urodzony 1753 r. w Migańcach na Wileńszczyźnie).

1801 – w Ilińcach na Kijowszyźnie urodził się Tomasz Padurra – polski i ukraiński poeta. Potomek patriotycznej rodziny szlacheckiej herbu Sas. Zwolennik wspólnej walki o niepodległość Polaków i Rusinów. Uczestniczył w Powstaniu Listopadowym – walczył w oddziale Wacława Rzewuskiego. Był nazywany “śpiewakiem kozacczyzny” – popularyzował ukraiński folklor poprzez muzykę. Tłumaczył na język ruski poezję Adama Mickiewicza, m.in. poemat “Konrad Wallenrod”. Autor licznych dumek ukraińskich, m.in. “Hej sokoły”. Zmarł w 1871 r.

1867 – cesarz Austrii przyjął Konstytucję Grudniową przekształcającą Cesarstwo w Monarchię Austro-Węgierską i przyznającą Galicji ograniczoną autonomię.

1874 – urodził się Tadeusz Boy-Żeleński – polski pisarz, satyryk, krytyk literacki i tłumacz. Przed wojną działał w lwowskim oddziale Związku Literatów Polskich, a potem także – niestety – był członkiem kolegium redakcyjnego pisma Związku Pisarzy Sowieckich “Nowe Widnokręgi”. Publikował w “Czerwonym Sztandarze” i uczestniczył w imprezach propagandowych. 19 listopada 1939 r. podpisał oświadczenie pisarzy polskich witające przyłączenie “Zachodniej Ukrainy” do Ukrainy Radzieckiej. Zamordowany przez Niemców w 1941 r. na Wzgórzach Wuleckich we Lwowie w grupie polskich profesorów lwowskich uczelni.

1878 – we Lwowie urodził się Jan Łukasiewicz – polski matematyk, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Profesor uniwersytetów we Lwowie, Warszawie a po wojnie w Dublinie. Jeden z twórców polskiej szkoły matematycznej, tzw. szkoły lwowsko-warszawskiej. W czasie wojny uczestniczył w nauczaniu podziemnym. Zmarł w 1956 r.

1889 – urodził się Jan Konstanty Dąbrowski – polski historyk, członek Polskiej Akademii Nauk, profesor Uniwersytetu Wileńskiego i Jagiellońskiego. Zmarł w 1965 r.

1910 – w Wilnie urodził się Michał Szwejlich – polski aktor żydowskiego pochodzenia. Zmarł w 1995 r.

1950 – zmarł Jan Piłsudski – polski prawnik, polityk, minister skarbu, brat Józefa Piłsudskiego. W 1918 r. należał do Tymczasowej Komisji Rządzącej w Wilnie, był tu także sędzią Sądu Okręgowego. W 1922 r. został posłem na Sejm Litwy Środkowej. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. został aresztowany w Wilnie przez NKWD i wywieziony na Łubiankę w Moskwie. Zwolniony na mocy układu Sikorski-Majski w lecie 1941 r.  Ewakuowany z ZSRR. (Urodził się w 1876 r. w Zułowie).

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 21 grudnia