10 sierpnia w Historii Kresów

10 sierpnia 2013

1898 – w Okuniewie na Witebszczyźnie urodził się Tadeusz Dołęga-Mostowicz – polski pisarz, prozaik, scenarzysta. Autor powieści, m.in. „Kariera Nikodema Dyzmy”, „Znachor”.

Urodził się w 1898 r. w Okuniewie na Witebszczyźnie. W 1915 r. ukończył gimnazjum w Wilnie i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Kijowie. Należał do konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1917 r. przerwał studia i wyjechał do Warszawy, gdzie zaciągnął się ochotniczo do wojska. Walczył w wojnie polsko – bolszewickiej i w Kampanii Wrześniowej.

Zginął 20 września 1939 r. w miejscowości Kuty na Pokuciu w walce z czołgami sowieckimi. W 1978 r. jego sprowadzono z Ukrainy i pochowano w katakumbach na Powązkach. Rodzice pisarza są pochowani w Głębokiem na obecnej Białorusi.

Dołęga-Mostowicz napisał kilkanaście powieści, z których najsłynniejsza to zekranizowana po wojnie jako serial „Kariera Nikodema Dyzmy” ze wspaniałą rolą Romana Wilhelmiego i – również zekranizowany – „Znachor” z Jerzym Bińczyckim w roli głównej. Utwory Dołęgi-Mostowicza masowo ekranizowano zresztą już przed wojną. Na podstawie jego powieści powstały wtedy m.in. filmy „Prokurator Alicja Horn” pierwsza filmowa wersja „Znachora”, „Profesor Wilczur”, „Ostatnia brygada”, „Doktor Murek”, „Trzy serca”, „Złota maska”, „Testament profesora Wilczura”.

Po wojnie nakręcono natomiast „Nikodema Dyzmę”, „Pamiętnik pani Hanki”, ponownie „Znachora” i dwa seriale telewizyjne – wspomnianą już „Karierę Nikodema Dyzmy” i „Doktora Murka”.

1530 – zmarł Konstanty Ostrogski – hetman wielki litewski. Urodzony ok. 1460 r. Przeczytaj więcej o tym wielkim wodzu Rzeczypospolitej.

1889 – urodziła się Zofia Kossak-Szczucka – polska powieściopisarka, uczestniczka ruchu oporu, współzałożycielka Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Była wnuczką słynnego malarza Juliusza Kossaka. Dzieciństwo i młodość spędziła na Lubelszczyźnie i na Wołyniu. Po zamążpójściu w 1915 r. mieszkała w Nowosielicy na Wołyniu, tu przeżyła okres krwawych wystąpień chłopskich oraz najazd bolszewicki. Uczestniczka Powstania Warszawskiego. Zmarła w 1968 r.

1925 – zmarł Piotr Bieńkowski – polski archeolog, pierwszy polski uczony specjalizujący się w archeologii śródziemnomorskiej, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, z którym był związany przez całe naukowe życie. Urodzony w 1865 r.

1928 – w Czortkowie urodził się Jerzy Janicki – polski pisarz, dziennikarz, scenarzysta filmowy i radiowy przez całe życie związany blisko ze Lwowem i Kresami. Autor wielu filmów o tematyce lwowskiej oraz świetnego cyklu wywiadów ze sławnymi członkami lwowskiego środowiska pt. „Salon lwowski”, przekształconego następnie w „Salon kresowy”, obejmujący również Wołyń i Wileńszczyznę. Przeczytaj więcej o Jerzym Janickim.

1943 – we Lwowie urodziła się Irena Karel – polska aktorka teatralna i filmowa, artystka kabaretowa.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 10 sierpnia