2 lipca w Historii Kresów

1927 – w Wilnie prymas Aleksander Kakowski koronował obraz Matki Bożej Ostrobramskiej, zwanej Madonną Wileńską. W uroczystości uczestniczyli Józef Piłsudski i Ignacy Mościcki.

Do koronacji obrazu – po jego renowacji przez Jana Rutkowskiego – użyto nowych, wykonanych ze złota koron, ufundowanych przez społeczeństwo. Insygnia te zaginęły w czasie II wojny światowej.

Przypomnijmy pokrótce historię tego cudownego obrazu, który jest jednym z największych symboli chrześcijaństwa w Polsce i na Litwie. Namalowany został w XVII wieku przez nieznanego autora, niektórzy twierdzą, że był to artysta krakowski Łukasz. Według legendy, Matka Boska ma rysy Barbary Radziwiłłówny. W tym samym XVII stuleciu obraz został wystawiony w Ostrej Bramie w Wilnie.

Szczególny kult wizerunku zaczął się po najeździe rosyjskim na Wilno w 1655 r. W roku 1671 lub 1672 z inicjatywy księdza Franciszka Kielczewskiego zbudowano przy bramie drewnianą kaplicę. Spłonęła ona w 1711 r., ale już rok później odbudowano ją jako murowaną.

W czasie Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 r. przy Ostrej Bramie miała miejsce bitwa między atakującymi Wilno wojskami rosyjskimi a polskimi obrońcami miasta pod wodzą Jakuba Jasińskiego. W walkach tych kaplica i wizerunek ucierpiały, jednak w tym samym roku uszkodzenia naprawiono.

W okresie zaborów Ostra Brama i ulica pod nią były miejscem patriotycznych manifestacji. W ten sposób kult Matki Boskiej Ostrobramskiej połączył się z walką Polaków o niepodległość przeciwko rosyjskiemu zaborcy, szczególnie po słynnej inwokacji do „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza:

Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy

I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy

Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!

Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem, (…)

Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono. 

Wizerunek Ostrobramskiej Matki Bożej jest zasłonięty złoconą sukienką, widoczna jest tylko wyrazista twarz i skrzyżowane na piersiach dłonie. Charakterystyczną ozdobę stanowi wielki, odwrócony sierp srebrnego półksiężyca – wotum z 1849 r.

Wizerunku Pani Ostrobramskiej dopełniają dwie korony, nałożona jedna na drugą, ze złoconego srebra. Jednak z nich jest koroną Królowej Niebios, druga – Królowej Polski.  Wokół ołtarza znajdują się wota dziękczynne, a wśród nich tabliczka ofiarowana przez Józefa Piłsudskiego, z napisem: „Dzięki Ci Matko za Wilno”.

Wspomnienie Matki Bożej Ostrobramskiej jest obchodzone 16 listopada.

1822 – w Wilnie urodził się Bolesław Podczaszyński – polski architekt. Autor m.in. projektu dworu i zabudowań dworskich w Długoszyjach na Wołyniu i projektu przebudowy pałacu w Sieniawie. Zmarł w 1876 r.

1863 – Powstanie Styczniowe: stoczono bitwę pod Radziwiłłowem.

1891 – urodził się Bronisław Prugar-Ketling – polski generał. Ukończył Uniwersytet Lwowski. Jako dowódca batalionu 44 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych wziął udział w wojnie z bolszewikami. Zmarł w 1948 r.

1910 – w Tarnopolu urodził się Alfred Schütz – polski kompozytor, pianista, twórca piosenek, m.in. melodii do „Czerwonych maków na Monte Cassino”. Przed wojną związany z audycją Radia Lwów „Wesoła Lwowska Fala”. Zmarł w 1999 r.

1946 – w Wornianach w dawnym powiecie wileńsko-trockim urodził się Jan Ciechanowicz – polski pisarz, historyk, były działacz mniejszości polskiej na Litwie i deputowany do Rady Najwyższej ZSRR (1989–1991). W 1988 r. był członkiem-założycielem Związku Polaków na Litwie. Założyciel Fundacji Kultury Polskiej na Litwie oraz Uniwersytetu Polskiego w Wilnie.

1952 – urodził się Marek Karp – polski historyk, sowietolog, założyciel Ośrodka Studiów Wschodnich, pionier dialogu polsko – litewskiego i polsko – białoruskiego. Zginął tragicznie w 2004 r.

1966 – zmarł Jan Brzechwa – polski poeta, autor bajek dla dzieci, satyrycznych tekstów dla dorosłych, a także tłumacz literatury rosyjskiej. Młodość spędził na Kresach. Uczestnik wojny polsko – bolszewickiej. Urodzony w 1898 r. w Żmerynce na Podolu.

1992 – zmarł Antoni Szacki – polski oficer Narodowych Sił Zbrojnych. W wojnie polsko – bolszewickiej walczył w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich. Urodzony w 1902 r. w Wilnie.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 2 lipca