8 października w Historii Kresów

2007 – zmarł ksiądz Zdzisław Peszkowski – kapelan Jana Pawła II, Rodzin Katyńskich i pomordowanych na Wschodzie. Był w grupie jeńców, którzy uniknęli śmierci w Katyniu.

Urodził się w 1918 r. w Sanoku. W Kampanii Wrześniowej dowodził plutonem 20 Pułku Ułanów. Po ataku ZSRR na Polskę jego szwadron został 23 września otoczony i wzięty do niewoli przez wojska sowieckie w Pomorzanach, skąd trafił do obozu w Kozielsku. 12 maja 1940 r. znalazł się w ostatnim kierowanym przez NKWD na egzekucję transporcie 232 polskich jeńców. Transport ten nie trafił jednak do Katynia, tylko do Griazowca i Zdzisław Peszkowski ocalał.

Po wyzwoleniu z sowieckiej niewoli na mocy układu Sikorski-Majski i utworzeniu w ZSRR Armii Andersa Zdzisław Peszkowski, jako rotmistrz, dowodził kompanią w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich II Korpusu. Potem jego emigracyjna droga wiodła przez Irak, Iran, Indie, Egipt, Liban, Syrię, Liban, Włochy i Wielką Brytanię. W kwietniu 1944 r. został skierowany do działalności harcerskiej, zajmując się kształceniem i wychowaniem polskiej młodzieży, którą udało się ocalić z ZSRR. Jako harcmistrz działał m.in. w „polskim” miasteczku Valivade w Indiach, organizując szkoły, drużyny i hufce harcerskie.

Po wojnie Peszkowski studiował na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Oksfordzie oraz w Polskim Seminarium Duchownym w USA, uzyskując tytuły magistra teologii i doktora filozofii. Święcenia kapłańskie przyjął w 1954 r. W 1983 r. został Naczelnym Kapelanem ZHP.

Swoje życie ksiądz Zdzisław Peszkowski poświęcił wyjaśnieniu i upamiętnieniu Zbrodni Katyńskiej. Udało mu się wydobyć od Rosjan dwa bardzo ważne dokumenty potwierdzające dokonanie ludobójstwa. Pierwszy z nich to notatka szefa NKWD ZSRR Ławrientija Berii z marca 1940 r., która jest poleceniem wymordowania bez sądu i bez przesłuchań 22 tysięcy Polaków wziętych do niewoli, drugi dokument to notatka szefa KGB ZSRR Aleksandra Szelepina dla Nikity Chruszczowa z 9 marca 1959 r., w której potwierdza on, że dokonano mordu na polskich oficerach.

Podczas ekshumacji polskich oficerów w latach 90. każdą czaszkę osobiście brał w dłonie i błogosławił różańcem otrzymanym i poświęconym przez Jana Pawła II. Z jego inicjatywy rok 1995 został ogłoszony Rokiem Katyńskim. W styczniu 2006 Sejm RP przez aklamację poparł jego kandydaturę do pokojowej Nagrody Nobla. Ksiądz Zdzisław Peszkowski spoczął w Panteonie Wielkich Polaków w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie.

1473 – zmarł Jan Gruszczyński – polski duchowny katolicki, arcybiskup gnieźnieński, prymas Polski i Litwy. Urodzony w 1405 r.

1660 – taktyczne zwycięstwo wojsk polsko-litewskich Krzysztofa Sapiehy i Stefana Czarnieckiego nad nacierającymi wojskami rosyjskimi Jurija Dołgorukiego nad rzeką Basią koło Mohylewa. Rosjan zepchnięto za Berezynę i nad górny Dniepr.

1672 – wojna polsko-turecka: zwycięstwo hetmana Jana Sobieskiego w bitwie pod Niemirowem.

1834 – urodził się Bronisław Antoni Szwarce – polski działacz niepodległościowy, członek Komitetu Centralnego Narodowego. Mieszkał i zmarł we Lwowie, zmarł tam w 1904 r. Został pochowany na Górce Powstańców Styczniowych na Cmentarzu Łyczakowskim.

1909 – w Nieświeżu urodził się Piotr Jaroszewicz – polski generał, polityk, wicepremier, minister górnictwa, premier PRL w latach 1970-80. Zamordowany w niejasnych okolicznościach w 1992 r.

1910 – we Lwowie zmarła Maria Konopnicka – polska pisarka, publicystka. Autorka m.in.słynnej pieśni patriotycznej „Rota”. Pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie w Panteonie Wielkich Lwowian. Jej pogrzeb stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której udział wzięło blisko 50 tys. osób. Popiersie nagrobne zniszczone w czasie wojny zostało po wojnie odtworzone. Urodzona w 1842 r. w Suwałkach.

1922 – w Oryniu na Podolu urodziła się Stefania Woytowicz – jedna z najwybitniejszych polskich śpiewaczek sopranowych. Zmarła w 2005 r.

1923 – w Buczaczu urodził się Jan Adamski – polski aktor teatralny (min. w „Weselu”, „Ogniem i mieczem”) oraz filmowy (m.in. serial „Polskie drogi”), a także pisarz. Zmarł w 2010 r.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 8 października