30 września w Historii Kresów

30 września 2013

1854 – zmarł gen. Józef Chłopicki herbu Nieczuja, wódz Powstania Listopadowego. Walczył w wojnie 1792 r., Insurekcji Kościuszkowskiej, Legionach Dąbrowskiego, armii Napoleona.

Pochodził z Kresów – urodził się w 1771 r. w Kapustyniach na Wołyniu. W swoim życiu służył w tylu różnych armiach, brał udział w tylu bitwach, tyle razy był ranny i zgromadził tyle orderów, że w każdej z tych dziedzin jest niekwestionowanym rekordzistą w historii naszego kraju.

Zaczynał jako 14-latek w wojsku polskim, jednak w 1788 r. zmienił barwy i zaciągnął się do armii rosyjskiej walczącej z Turcją. Po powrocie do kraju ponownie wstąpił do polskiego wojska i walczył przeciwko Rosji w wojnie 1792 roku, m.in. w bitwie pod Zieleńcami. Po wybuchu Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 r. widzimy go w szeregach powstańczych, gdy wraz z dywizją Ponińskiego broni linii Wisły.

Po III rozbiorze Chłopicki wyjeżdża na emigrację. Tam w 1797 r. zaciąga się do Legionów Dąbrowskiego, uczestnicząc we wszystkich wielkich bitwach tej formacji, m.in. z Rosjanami i Austriakami we Włoszech i zostaje ranny nad Trebbią. W 1807 r. przechodzi do Legii Polsko-Włoskiej i wraz z nią zdobywa twierdze na Śląsku. Wkrótce obejmuje dowództwo nowej formacji – Legii Nadwiślańskiej, którą Napoleon przerzuca do walk w Hiszpanii. Tam bierze udział w dwóch oblężeniach Saragossy, oblężeniu Tortosy (tu ponownie zostaje ranny), Saguntu, Walencji, bitwie pod Epilą i Tudelą. Walczy tak dzielnie i błyskotliwie, że otrzymuje od Napoleona tytuł barona.

W roku 1812 r. wraca z Legią Nadwiślańską do Polski by ponownie wziąć udział w wojnie przeciwko Rosji. Służy w armii Księstwa Warszawskiego, a potem w czasie wyprawy Napoleona na Moskwę walczy pod Borodino, gdzie znów zostaje ciężko ranny. Po upadku Napoleona wstępuje w 1814 r. do Wojska Polskiego formowanego pod patronatem cara Aleksandra I. Wkrótce popada jednak w konflikt z księciem Konstantym i uniósłszy się honorem, z własnej woli spędza półtora roku w areszcie domowym, a w 1818 r. odchodzi z wojska.

W chwili wybuchu Powstania Listopadowego początkowo odmówił udziału w tym zrywie. Dopiero usilnie błagany przez mieszkańców Warszawy przyjął w końcu funkcję wodza naczelnego, a wkrótce ogłosił się dyktatorem powstania. Jednak w zwycięstwo nie wierzył od początku – opóźniał formowanie wojsk i usiłował bez powodzenia negocjować z carem Mikołajem I. W dniu 17 stycznia 1831 r. złożył rezygnację z dyktatury, pozostając doradcą naczelnego wodza Michała Radziwiłła.

Energia wróciła mu kiedy ponownie znalazł się w swoim żywiole – na polu bitwy. Walczył w bitwie pod Wawrem i został mianowany dowódcą wojsk pierwszej linii. Dowodził też w bitwie pod Olszynką Grochowską, gdzie powstrzymał przeważające siły Rosjan. Tam właśnie został ponownie ciężko ranny. Ostatnie lata życia spędził w Krakowie. Wśród wielu odznaczeń był m.in. kawalerem Virtuti Militari.

Przeczytaj także artykuły o Powstaniu Listopadowym, o Maurycym Mochnackim i obejrzyj filmy dokumentalne o tym powstaniu: Film1, Film2, Film3, Film4.

1632 – armia moskiewska wkroczyła w granice Rzeczypospolitej, rozpoczęła się Wojna Smoleńska. Przeczytaj artykuł o Wojnie Smoleńskiej, a także o jej zwycięscy – polskim królu Władysławie IV.

1773 – Sejm ratyfikował traktaty rozbiorowe. Przeczytaj artykuł o I rozbiorze Polski i o proteście Reytana przeciwko zatwierdzeniu rozbioru.

1849 – urodził się Michał Bobrzyński – polski historyk, polityk. W latach 1908-13 był namiestnikiem Galicji, w 1917 r. ministrem dla Galicji. W tym czasie czynił starania na rzecz reformy sejmowej i ugody z Ukraińcami. Położył też duże zasługi dla rozwoju oświaty w Galicji. Honorowy profesor historii prawa polskiego i niemieckiego na Uniwersytecie Lwowskim. Poseł do Sejmu Krajowego we Lwowie. Zmarł w 1935 r.

1877 – we Lwowie urodził się Adam Skałkowski – polski historyk. Studiował, a następnie pracował naukowo na Uniwersytecie Lwowskim. Obrońca Lwowa z 1918 r. Zmarł w 1951 r.

1939 – taktycznym zwycięstem wojsk polskich zakończyła się bitwa z Armią Czerwoną pod Szackiem na Wołyniu. Przeczytaj więcej o Bitwie pod Szackiem.

1975 – zmarł Franciszek Przysiężniak, „Ojciec Jan” – porucznik artylerii Wojska Polskiego, oficer Narodowej Organizacji Wojskowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, żołnierz podziemia niepodległościowego. Ukończył Wołyńską Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Uczestnik Kampanii Wrześniowej.

Dowódca oddziału partyzanckiego NOW-AK w Lasach Janowskich, znanego także z akcji przeciwko ludności ukraińskiej. 14 czerwca 1944 r. wraz z oddziałem wziął udział w największej bitwie partyzanckiej z Niemcami na ziemiach polskich na Porytowym Wzgórzu, zaś w maju 1945 r. stoczył jedną z największych bitew polskich przeciw sowietom rozbijając kolumnę oddziałów NKWD pod Kuryłówką i zabijając 57 enkawudzistów. Po wojnie dwukrotnie aresztowany. Zwolniony w 1954 r. Urodził się w 1909 r.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 30 września