Podpisanie układu, Londyn, 30 lipca 1941. Od lewej: Władysław Sikorski, Anthony Eden, Winston Churchill i Iwan Majski/ Domena publiczna/autor nieznany
1941 – w Londynie podpisano układ Sikorski-Majski przywracający stosunki dyplomatyczne RP z ZSRR. Otwierał on drogę do utworzenia w Sowietach polskiej armii.
Przypomnijmy, że stosunki dyplomatyczne między obu państwami zostały zerwane 17 września 1939 r. po agresji ZSRR na Polskę. Obecny układ podpisany przez premiera RP na uchodźstwie gen. Władysława Sikorskiego i ambasadora ZSRR w Londynie Iwana Majskiego uznawał traktaty radziecko-niemieckie z 1939 r. za nieważne, przewidywał wspólną walkę z III Rzeszą, a w dodatkowym protokole władze sowieckie zagwarantowały „amnestię” dla obywateli polskich: więźniów politycznych i zesłańców przebywających w obozach Gułagu. Mieli oni trafić do utworzonej z ZSRR armii polskiej pod polskim dowództwem.
Kontynuacją Układu Sikorski-Majski było podpisane w Moskwie 14 sierpnia 1941 r. porozumienie wojskowe, w wyniku którego powstał tzw. II Korpus Polski pod dowództwem gen. Władysława Andersa.
Układ Sikorski – Majski od początku budził kontrowersje wewnątrz polskich władz na uchodźstwie, gdyż jego zapisy nie potwierdzały jednoznacznie polsko-sowieckiej przedwojennej granicy wynikającej z Traktatu Ryskiego. Dlatego prawie połowa polskiego rządu opowiedziała się przeciwko układowi, co doprowadziło do kryzysu gabinetowego połączonego ze złożeniem dymisji przez ministra spraw zagranicznych Augusta Zaleskiego, ministra sprawiedliwości Mariana Seydy i ministra Kazimierza Sosnkowskiego.
Historycy zwracają uwagę, że Sikorski działał nie tylko pod presją Brytyjczyków, chcących dobrych relacji ze Stalinem, ale także pod psychologiczną presją wynikającą z chęci jak najszybszego uwolnienia tysięcy polskich więźniów ginących w łagrach sowieckich. Inni historycy podkreślają jednak, że negocjacje polsko-sowieckie toczyły się w chwili dla Stalina niezwykle trudnej, kiedy armia ZSRR cofała się pod naporem gwałtownej ofensywy niemieckiej. Czas grał więc na korzyść Polski i gdyby Sikorski przewlekał negocjacje mógłby wytargować od Sowietów znacznie korzystniejsze dla RP warunki.
1514 – upadek Smoleńska – kapitulacja wojewody smoleńskiego Jurija Sołłohuba przed wojskami moskiewskimi w czasie wojny litewsko – moskiewskiej 1512-1522.
1535 – wojna polsko-rosyjska: wojska polskie rozpoczęły oblężenie Staroduba.
1853 – w Tuligłowach koło Lwowa urodził się Julian Fałat – polski malarz, jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistów, przedstawiciel realizmu i impresjonistycznego pejzażu. Zmarł w 1929 r.
1880 – urodził się Wiktor Potrzebski, ps. „Corda” – polski duchowny katolicki, kapelan AK, uczestnik Powstania Warszawskiego. W latach 1908-1921 prowadził pracę duszpasterską w archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego. Nauczyciel w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Trokach, dyrektor gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Grodnie. Poległ w Powstaniu Warszawskim w 1944 r.
1889 – otwarcie linii kolejowej Lwów-Czerniowce długości 266 km należącej do Austriackich Kolei Państwowych.
1920 – Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski ogłosił Manifest do polskiego ludu roboczego miast i wsi, w którym zapowiedział utworzenie polskiej republiki radzieckiej.
1937 – Nikołaj Jeżow wydał rozkaz nr 00447 – na podstawie decyzji KC WKP(b) z 2 lipca 1937 r. z podpisem Stalina, w którym zarządzał masową likwidację „elementów antyradzieckich”. Na jego mocy od sierpnia 1937 r. do września 1938 r. wydano zaocznie ponad 700 tys. wyroków śmierci, w tym 111.091 wyroków na Polaków mieszkających w ówczesnym ZSRR, na dawnym terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Kolejnych 28.744 Polaków skazano na pobyt w łagrach. Łącznie deportowano ich ponad 100 tys.
Była to największa liczebnie oficjalna operacja NKWD dotycząca członków konkretnej narodowości, w tym wypadku polskiej. Akcja objęła wszystkich Polaków, bez względu na przynależność klasowo-społeczną. Bezpośredni rozkaz Jeżowa dot. likwidacji Polaków (przeprowadzenia tzw. Operacji Polskiej) miał numer 00485 i został wydany 11 sierpnia 1937 r.
1946 – w Moskwie rozwiązano Związek Patriotów Polskich – organizację polityczną stworzoną przez polskich komunistów w ZSRR – narzędzie polityki Stalina w kwestii polskiej. Związek był przygotowaniem do przejęcia władzy przez komunistów w powojennej Polsce.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 30 lipca
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!