26 września w Historii Kresów

1908 – na stacji Bezdany na Wileńszczyźnie Józef Piłsudski z 17-osobową grupą bojowców z PPS dokonał napadu na rosyjski pociąg pocztowy wiozący pieniądze do Sankt Petersburga.

Zamachowcy rzucili dwie bomby na wagon pocztowy, obezwładnili obsługę stacji, telefonu i telegrafu. Zabito i raniono kilku rosyjskich żołnierzy i pracowników pocztowych. Bojowcy nie ponieśli strat. W ich ręce wpadło ponad 200 tys. rubli, za które stworzono potem w Galicji polskie podziemne organizacje wojskowe i strzeleckie. Pieniądze wykorzystano też na wsparcie uwięzionych towarzyszy i ich rodzin.

Wśród bojowców oprócz Piłsudskiego byli m.in. Walery Sławek, Aleksander Prystor, Tomasz Arciszewski, Jerzy Sawa-Sawicki, Edward Gibalski i Aleksandra Szczerbińska, przyszła żona Piłsudskiego. Wkrótce po akcji władze carskie schwytały czterech bojowców PPS, których skazano na śmierć, a następnie zamieniono im tę karę na katorgę. Akcja pod Bezdanami to jedna z najbardziej zuchwałych i efektownych akcji organizacji bojowej PPS. Z uwagi na skład jej uczestników bywa nazywana „akcją czterech premierów” (zostali nimi potem kolejno w II RP).

Warto dodać, że napad w Bezdanach udał się dopiero za drugim podejściem. Pierwsza próba miała miejsce 19 września i zakończyła się zupełną klapą. Grupa bojowców z Warszawy spóźniła się, a grupa z Wilna zabłądziła w lesie. W końcu bojowcy z Warszawy dotarli, ale pomylili stacje i dwukrotnie byli już o włos od rozpoczęcia błędnego ataku. Tylko szczęście i brak rosyjskiej czujności uratował ich wtedy przed „wsypą”.

1867 – w majątku Poznajów koło Witebska urodził się Józef Leśniewski – polski wojskowy, generał, minister spraw wojskowych. Organizator Korpusu Polskiego na Ukrainie w 1918 r., od grudnia 1918 r. do lutego 1919 r. dowodził Grupą Operacyjną w walkach o Lwów. Zmarł w 1921 r.

1920 – wojna polsko-bolszewicka: polskim zwycięstwem zakończyła się Bitwa nad Niemnem. Przeczytaj więcej o tej decydującej bitwie wojny 1920 roku.

1930 – w Stanisławowie urodziła się Karolina Kaczorowska (z domu Mariampolska) – polska nauczycielka, działaczka emigracyjna, żona ś.p. Prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego. U boku męża aktywnie uczestniczyła w życiu społecznym polskiej emigracji, zaangażowana była m.in. w działalność charytatywną Zjednoczenia Polek w Wielkiej Brytanii.

1936 – Nikołaj Jeżow został szefem NKWD. Przeczytaj artykuł o zbrodniach Jeżowa na narodzie polskim i artykuł „Rozkaz 00485: Zlikwidować Polaków!”

1939 – pod Morańcami w rejonie lwowskim miała miejsce ostatnia polska szarża w czasie Kampanii Wrześniowej. Została ona wykonana przez 27 Pułk Ułanów z Nowogródzkiej Brygady Kawalerii.

1944 – w czasie Powstania Warszawskiego został rozstrzelany Wacław Ponikowski – wybitny specjalista w zakresie ekonomiki rolnej, wykładowca akademicki – profesor Politechniki Lwowskiej, Uniwersytetu Wileńskiego i SGGW. Urodzony w 1884 r.

1978 – zmarł Jan Parandowski – polski pisarz i tłumacz urodzony w 1895 r. we Lwowie. Autor m.in. słynnej „Mitologii”, tłumacz „Odysei” Homera. Przeczytaj recenzję książki Parandowskiego „Bolszewicy i bolszewizm w Rosji”.

1983 – zmarł Aleksander Rymkiewicz – polski poeta urodzony w 1913 r. w Wilnie.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 26 września