17 sierpnia w Historii Kresów

1920 – pod Zadwórzem 330 polskich obrońców Lwowa dowodzonych przez kapitana Bolesława Zajączkowskiego stoczyło heroiczną bitwę z 10-krotnie liczniejszymi bolszewikami.

Bitwa pod Zadwórzem rozegrała się 33 kilometry od Lwowa. Celem młodych obrońców za zgrupowania Romana Abrahama było opóźnienie marszu na miasto bolszewickiej I Armii Konnej Siemiona Budionnego. Pod silnym ostrzałem z kilku stron kapitan Bolesła Zajączkowski podjął śmiałą decyzję uderzenia na Zadwórze, opanowania stacji kolejowej i pobliskich wzgórz, a potem zorganizowania tam obrony. Koło stacji w Zadwórzu doszło do silnej wymiany ognia. Z pobliskiego lasu ruszyła na Polaków sowiecka kawaleria. Polacy odparli jednak ten atak i zdobyli stację i wzgórza.

W ciągu 11 kolejnych godzin obrońcy odparli sześć ataków sowieckiej kawalerii. O zmierzchu zaczęło im jednak brakować amunicji. Bronili się więc bagnetami. Wspierały ich trzy polskie samoloty ze Lwowa, które atakowały bolszewików ogniem karabinów maszynowych i bombami. W końcu z 330 obrońców pozostało tylko 30, otoczonych ze wszystkich stron i ostrzeliwanych przez ciężką artylerię wroga.

Kapitan Zajączkowski nie zamierzał jednak się poddawać i rozkazał pozostałym przy życiu wycofywać się do barszczowickiego lasu. Wtedy nadleciały 3 sowieckie płatowce, które zaczęły masakrować polskich żołnierzy. Nie mając już amunicji, Polacy walczyli do końca na kolby i bagnety w pobliżu budki dróżnika. Sowieci, rozwścieczeni oporem Lwowskich Orląt, rąbali ich szablami, rannych dobijali kolbami, zabitym odcinali głowy, ręce i nogi.

Aby nie wpaść w ręce wroga kapitan Zajączkowski wraz z kilkoma żołnierzami popełnił samobójstwo. Zginął wówczas m.in. 19-letni Konstanty Zarugiewicz, uczeń siódmej klasy pierwszej szkoły realnej, obrońca Lwowa z 1918 r., kawaler Krzyża Virtuti Militari i Krzyża Walecznych. Jego matka, Jadwiga Zarugiewiczowa w 1925 r. wybrała jedną z trzech trumien ze zwłokami nieznanego żołnierza, które przewieziono potem z najwyższymi honorami do Warszawy i umieszczono w Grobie Nieznanego Żołnierza.

W bitwie pod Zadwórzem osamotniony polski batalion związał walką całą sowiecką dywizję, powstrzymując jej marsz na Lwów i dając miastu czas na przygotowanie obrony. Oddziały Budionnego wycofały się po kilku dniach na wschód, a na pole bitwy dotarł polski pociąg pancerny „Huragan”, inne polskie oddziały i rodziny poległych. Na stacji kolejowej znaleziono 318 ciał polskich żołnierzy, zmasakrowanych, zbeszczeszczonych i obrabowanych. Wielu z nich nie dało się zidentyfikować.

Polscy bohaterowie zostali potem pochowani na wojskowym cmentarzyku w Zadwórzu, u stóp kurhanu, a 7 z nich, w tym kapitan Bolesław Zajączkowski, spoczęło z honorami na Cmentarzu Obrońców Lwowa. Bitwa pod Zadwórzem to jedna z kilku walk w historii naszego kraju, które określa się mianem Polskie Termopile.

Chwała polskim bohaterom!

1245 – bitwie pod Jarosławiem nad Sanem połączone wojska księcia halicko-wołyńskiego Daniela Romanowicza, Konrada Mazowieckiego i księcia litewskiego Mendoga pokonały wojska wielkiego księcia kijowskiego Rościsława Mścisławowicza, wspomagane przez wojska polskie Bolesława Wstydliwego i posiłki węgierskie króla Beli IV.

1612 – urodził się Jeremi Wiśniowiecki – książę, wojewoda ruski, ojciec króla Polski Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Był faktycznym dowódcą obrony Zbaraża w 1649 r. i przyczynił się do zwycięstwa nad siłami kozacko – tatarskimi w bitwie pod Beresteczkiem w 1651 r. Bohater Trylogii Henryka Sienkiewicza. Znany z bardzo okrutnego tłumienia Powstania Chmielnickiego (m.in przez wbijanie schwytanych wrogów na pal) oraz sprawowania twardej władzy w swoich wielkich kresowych posiadłościach. Zmarł w 1651 r. Przeczytaj więcej o księciu Jeremim Wiśniowieckim.

1629 – w Olesku w dawnym Województwie Tarnopolskim urodził się Jan III Sobieski – król Polski i wielki książę litewski od 1674 r. Zwyciężył Turków w wielkiej bitwie pod Wiedniem. Zwany przez nich Lwem Lechistanu, a przez chrześcijan – Obrońcą Wiary. Zmarł w 1696 r. Przeczytaj więcej o Janie III Sobieskim.

1649 – po stoczeniu bitwy pod Zborowem, gdy wojskom polskim nie udało się przyjść z odsieczą oblężonemu przez Kozaków Zbarażowi w czasie Powstania Chmielnickiego na Ukrainie, zawarto tzw. ugodę zborowską. Jej postanowienia nigdy nie weszły jednak w życie. Przeczytaj więcej o oblężeniu Zbaraża.

1812 – w czasie szturmu murów Smoleńska zginął Michał Grabowski – polski generał wojsk Księstwa Warszawskiego. W 1812 r. w Grodnie podpisał akces do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego. Był m.in. gubernatorem Mohylewa.

1886 – urodził się Stefan Bryła – polski inżynier, pionier spawalnictwa, profesor Politechniki Lwowskiej. W latach 1923-26 szef lwowskiego oddziału Chrześcijańskiej Demokracji. Autor m.in. pierwszego na świecie drogowego mostu spawanego na rzece Słudwi w Maurzycach pod Łowiczem (1929) i wieżowca Prudential w Warszawie (1934). Rozstrzelany przez Niemców w Warszawie za udział w tajnym nauczaniu w 1943 r.

1890 – urodził się Stefan Bastyr – polski lotnik, który wykonał pierwszy lot bojowy w niepodległej Polsce. Ukończył Politechnikę Lwowską. W 1918 r. w czasie walk o Lwów przejmował lotnisko Lewandówka od władz austriackich. Został mianowany jego komendantem, a następnie dowódcą Lwowskiej Grupy Lotniczej. 8 listopada Bastyr wykonał pierwszy lot ze Lwowa do Krakowa w celu zorganizowania odsieczy dla Lwowa. Następnie wykonał jeszcze kilka lotów łącznikowych. Cały czas uczestniczył też w lotach bojowych w celu rozpoznania lub bombardowania ukraińskich pozycji. Zginął tragicznie w 1920 r. Pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa w kwaterze dowódców.

1896 – w Dmytrowie urodził się Józef Wittlin – polski poeta, pisarz i tłumacz. Dzieciństwo spędził we Lwowie, gdzie ukończył gimnazjum i gdzie zadebiutował w gazetce młodzieżowej „Wici”. W sierpniu 1914 r. wstąpił do ochotniczej formacji wojskowej Legion Polski. Zmarł w 1976 r.

1921 – zmarła Maria Piłsudska z Koplewskich – polska działaczka Wielkiego Proletariatu, PPS, pierwsza żona Józefa Piłsudskiego. Pochowana na wileńskim Cmentarzu na Rossie. Urodziła się w 1865 r. w Wilnie.

1932 – otwarto port lotniczy Wilno-Porubanek.

1932 – utworzono Park Narodowy w Białowieży.

1940 – we Lwowie zmarł Andrzej Nosowicz – polski polityk, minister kolei żelaznych. Budowniczy linii kolejowych, m.in.: Tarnopol-Halicz, Lwów-Podhajce. Urodził się w 1867 r. w Stryju.

1998 – zmarł Władysław Komar – polski lekkoatleta, miotacz kulą urodzony w Kownie w 1940 r.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 17 sierpnia