Liceum Krzemienieckie

19 grudnia 1805 r. powstało Liceum Krzemienieckie założone przez Tadeusza Czackiego – ważny ośrodek edukacji i kultury polskiej na Kresach zwany Atenami Wołyńskimi.

Liceum, które początkowo nazywało się Gimnazjum Wołyńskie, działało w latach 1805-1831 i po reaktywacji – w latach 1922-1939.  oferując wykształcenie od elementarnego poprzez średnie, zawodowe, aż do półwyższego. Nazwę Liceum Krzemienieckie nadano w 1819 r.

Założyciel – Tadeusz Czacki, wizytator placówek oświatowych guberni wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej, podjął się tego dzieła wspólnie z Hugonem Kołłątajem. Szkoła mieściła się w siedzibie dawnego kolegium jezuickiego w Pałacu Wiśniowieckich. Jej pierwszym dyrektorem był Józef Czech.

Liceum miało bogatą biblioteką opartą na księgozbiorze Stanisława Augusta Poniatowskiego – kilkadziesiąt tysięcy ksiąg. Po upadku Powstania Listopadowego władze carskie zamknęły Liceum, a część kadry i majątku szkoły przeszła do tworzącego się Uniwersytetu Kijowskiego. Biblioteka krzemieniecka i bezcenna galeria Poniatowskiego zostały zrabowane, dając potem zalążek Narodowej Biblioteki Ukraińskiej w Kijowie.

Na mocy dekretu marszałka Józefa Piłsudskiego Liceum Krzemienieckie wznowiło działalność w 1922 r. i działało aż do wybuchu II wojny. 28 lipca 1941 r., po zajęciu Krzemieńca przez wojska niemieckie, Niemcy – na podstawie listy ułożonej przez nacjonalistów ukraińskich – aresztowali przedstawicieli inteligencji polskiej w Krzemieńcu, głównie nauczycieli Liceum. W dniach 28-30 lipca 1941 r. 30 osób z tej grupy Niemcy rozstrzelali pod Górą Krzyżową.

Wśród kadry naukowej i absolwentów Liceum Krzemienieckiego było bardzo wielu czołowych przedstawicieli polskiego życia intelektualnego kilku pokoleń. Przytaczamy za Wikipedią ich listę:

Kadra naukowa:

Antoni Andrzejowski – polski przyrodnik, botanik, geolog, pamiętnikarz i pisarz

Willibald Besser – polski botanik i florysta, badacz flory wschodniej Galicji, profesor

Michał Choński – polski ekonomista, absolwent (1805) i doktor filozofii Uniwersytetu Wileńskiego (1806). Wykładowca prawa przyrodzonego i ekonomii politycznej praktycznie przez cały czas istnienia Liceum (od 1806 do 1831 roku). Wykładał ponadto statystykę powszechną, profesor

Alojzy Feliński – profesor literatury i dyrektor Liceum

Antoni Jarkowski – polski filozof, profesor

Józef Korzeniowski – polski dramatopisarz i powieściopisarz, profesor

Joachim Lelewel – polski historyk, numizmatyk, poliglota, heraldyk i działacz polityczny, profesor

Aleksander Mickiewicz – wykładowca prawa polskiego, litewskiego i rzymskiego, brat Adama Mickiewicza

Alojzy Osiński – polski filolog, słownikarz, pijar

Euzebiusz Słowacki – polski teoretyk i historyk literatury, tłumacz, dramatopisarz, ojciec Juliusza Słowackiego

 

Uczniowie i absolwenci:

Antoni Andrzejowski – polski przyrodnik, botanik, geolog, pamiętnikarz i pisarz

Józef Antoni Beaupré – polski lekarz, przyjaciel Juliusza Słowackiego

Zenon Belina-Brzozowski – polski mecenas sztuki, ziemianin, marszałek szlachty guberni podolskiej

Feliks Bernatowicz – polski powieściopisarz romantyczny

Piotr Chlebowski – polski nauczyciel, pedagog i matematyk, nauczyciel Zygmunta Krasińskiego

Maurycy Gosławski – polski poeta, uczestnik kampanii tureckiej, powstaniec listopadowy

Kajetan Jaxa-Marcinkowski – polski poeta, grafoman, tłumacz i pedagog

Mikołaj Jełowicki – polski pisarz, dziennikarz, kapitan jazdy wołyńskiej w powstaniu listopadowym

Mark Kac – polski i amerykański matematyk

Józef Korzeniowski – polski dramatopisarz i powieściopisarz, profesor

Franciszek Kowalski – polski poeta, tłumacz dzieł Moliera

Antoni Malczewski – polski poeta, prekursor romantyzmu

Konstanty Malczewski – polski wojskowy, generał meksykański

August Olizarowski – polski dramatopisarz

Narcyz Olizar – polski hrabia, senator-kasztelan Królestwa Polskiego, poseł na Sejm w 1831, działacz polityczny Wielkiej Emigracji, pisarz, publicysta i malarz

Gustaw Olizar – polski hrabia, publicysta, poeta, pamiętnikarz

Spirydion Ostaszewski – polski hipolog, pisarz, zbieracz podań i legend ludowych

Zygmunt Rumel – polski dowódca wojskowy, komendant VIII Okręgu Wołyń BCh, oficer Armii Krajowej, poeta

Juliusz Słowacki – polski poeta

Kazimierz Urbanik – polski matematyk, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego

Stanisław Worcell – polski działacz polityczny, publicysta, powstaniec listopadowy

Tymon Zaborowski – polski poeta.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe / Wikipedia