12 marca w Historii Kresów

12 marca 2014

1679 – król Jan III Sobieski nadał Tatarom wsie Kruszyniany, Nietupa, Łużany i część Poniatowicz.

Tatarzy zaczęli osiedlać się w Wielkim Księstwie Litewskim od końca XIV w., głównie za sprawą księcia Witolda, w okolicach Wilna, Trok, Grodna i Kowna, od XVII w. na Wołyniu i Podolu, a u schyłku tego wieku na Suwalszczyźnie. Nazywano ich wtedy Lipkami lub Muślimami.

Podstawowym ich zajęciem, obok rolnictwa, rzemiosła i hodowli koni, była służba wojskowa. Ponieważ mężczyźni wojowali, uprawą ziemi zajmowały się głównie kobiety i inwalidzi. Liczne przywileje zapewniły Tatarom zachowanie pewnej autonomii, religii muzułmańskiej i własnych tradycji. Wiele rodów tatarskich otrzymało herby szlacheckie i nadania ziemskie. Dzielnie i wiernie walczyli w większości wojen jakie toczyła Rzeczpospolita aż do rozbiorów.

W okresie międzywojennym w Polsce mieszkało ok. 5,5 tys. Tatarów. Z narodu tatarskiego pochodziło wielu wybitnych przedstawicieli polskich elit. Po wojnie w granicach Polski pozostały tylko 2 wsie tatarskie – Bohoniki i Kruszyniany na Podlasiu.

1476 – urodziła się Anna Jagiellonka – królewna polska, księżniczka litewska, księżna pomorska. Zmarła w 1503 r.

1600 – król Zygmunt III Waza ogłosił przyłączenie Estonii do Rzeczypospolitej.

1674 – wojska moskiewskie rozbiły Kozaków w bitwie pod Lisianką.

1711 – urodził się Michał Antoni Sapieha – wojewoda podlaski. Zmarł w 1760 r.

1794 – rozpoczęła się Insurekcja Kościuszkowska.

1863 – Powstanie Styczniowe: powstał Rząd Narodowy Cywilny.

1910 – w Stryju urodził się Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka” – major, legendarny dowódca 5 Wileńskiej Brygady AK, zwanej też „Brygadą Śmierci”. Operowała ona na północny – wschód od Wilna, walcząc zarówno z Niemcami i ich litewskimi sojusznikami, jak z partyzantką sowiecką. Szendzielarz brał udział w Kampanii Wrześniowej jako dowódca 2 szwadronu w 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich w składzie Wileńskiej Brygady Kawalerii.

Jego decyzją 5 Wileńska Brygada AK nie wzięła udziału w operacji „Ostra Brama” dzięki czemu uniknęła podstępu Rosjan. „Łupaszka” został aresztowany przez UB 30 czerwca 1948 r. w Osielcu pod Jordanowem. Więziony i stracony w więzieniu na Mokotowie w 1951 r.

1920 – Rusińska Ludowa Republika Łemków została zlikwidowana przez Wojsko Polskie.

1944 – 365 Polaków zostało zamordowanych przez oddział SS w Palikrowach w dawnym Województwie Tarnopolskim.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 12 marca