10 grudnia w Historii Kresów

10 grudnia 2013

1980 – pochodzący z Kowieńszczyzny i związany z Wilnem polski poeta Czesław Miłosz odebrał Literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości, przyznaną 9 października.

Poezji Miłosza poświęcono wiele opracowań. Przypomnimy więc tylko, że urodził się w 1911 r. w Szetejniach (parafia Opitołoki), w dziedzicznym majątku matki (z domu Kunat) nad Niewiażą, na północ od Kiejdan, w ówczesnej guberni kowieńskiej. Rodzina Miłoszów, herbu Lubicz, należała do starej szlachty.

Kultura i przyroda ziem kresowych miały wielki wpływ na twórczość poety, do wspomnień z dzieciństwa odwołuje się chociażby w „Dolinie Issy”. Studiował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, debiutował w 1930 r., był członkiem grupy poetów „Żagary”, pracował w Polskim Radiu Wilno. Został z niego zwolniony po oskarżeniu o wspieranie dążeń Litwinów do przejęcia Wilna i działalność na rzecz kultury białoruskiej.

Po zajęciu Wilna przez sowietów w 1939 r. i przekazaniu go Litwinom Miłosz przyjął obywatelstwo litewskie. Okres okupacji niemieckiej spędził w Warszawie, a po wojnie został dyplomatą komunistycznej Polski w USA i attaché kulturalnym w Paryżu, gdzie w 1951 r. poprosił o azyl polityczny. W 1960 r. przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał literaturę słowiańską na uniwersytecie w Berkeley i na Harvardzie. W PRL został oficjalnie uznany za zdrajcę, odrzucany był także przez dużą część polskich środowisk emigracyjnych, które zarzucały mu wcześniejsze poparcie dla komunizmu w Polsce.

Oczywiście po otrzymaniu Nobla w 1980 r. sytuacja ta zaczęła się zmieniać – rok później przyjechał do kraju, gdzie jego utwory zostały już oficjalnie wydane, choć część z nich ocenzurowano. Czesław Miłosz zmarł w 2004 r. w Krakowie. Pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

1870 – w Bohdanowie koło Wołożyna (dziś Białoruś) urodził się Ferdynand Ruszczyc herbu Lis – wybitny polski malarz, grafik, rysownik, pedagog i scenograf. Życiem i twórczością był blisko związany z Kresami.

Ukończył gimnazjum w Mińsku, studiował w Petersburgu. Zaliczany do młodopolskich pejzażystów, dla nas jest interesujący ze względu na kresowe inspiracje swojej twórczości i wkład jaki wniósł w życie artystyczne i naukowe Wileńszczyzny. To właśnie w Wilnie odbyła się w 1899 roku pierwsza wystawa jego prac. Organizował i był dziekanem Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego, który w 1923 r. rozbudował o Zakład Architektury. Współpracował też z miejscowym teatrem wileńskim i pisał o zabytkach Wileńszczyzny. Jeden z najbardziej znanych jego obrazów to „Ziemia”.

W 1935 r. prezydent Ignacy Mościcki nadał Ruszczycowi tytuł profesora honorowego Uniwersytetu Stefana Batorego. Pomimo licznych wojaży zagranicznych, a potem pracy w Wilnie, Ferdynand Ruszczyc zawsze był silnie związany z majątkiem w Bohdanowie, który rodzina musiała opuścić na skutek represji po Powstaniu Styczniowym i do którego wróciła potem z Mińska po 1888 r.

W 1918 r. Bohdanów zajęła Armię Czerwona. Ruszczyc w tych latach brał udział w walkach z bolszewikami o Wileńszczyznę, m.in. w szeregach Armii Ochotniczej Józefa Hallera. Zmarł w rodzinnym Bohdanowie w 1936 r. i tam jest pochowany.

1812 – wojska rosyjskie po krwawych walkach zajęły Wilno, rozgramiając wycofującą się z Moskwy armię Napoleona. Przeczytaj więcej na ten temat.

1866 – Sejm galicyjski przyjął wiernopoddańczy adres do cesarza Austrii zakończony słynnymi słowami: „przy Tobie, Najjaśniejszy Panie, stoimy i stać chcemy”. Przeczytaj więcej na ten temat.

1905 – Henryk Sienkiewicz odebrał literacką Nagrodę Nobla.

1936 – w Lidzie urodził się Roman Załuski – polski reżyser filmowy i scenarzysta, znany m.in. z komedii „Och, Karol”, „Kogel-mogel” i „Galimatias, czyli kogel-mogel II”. Przeczytaj więcej na ten temat.

1936 – zmarł Leon Wasilewski – działacz PPS, bliski współpracownik Piłsudskiego, architekt polskiej polityki wschodniej u progu niepodległości, minister spraw zagranicznych, ojciec Wandy Wasilewskiej. Po podpisaniu i ratyfikacji traktatu ryskiego kończącego wojnę polsko – bolszewicką 1919-1920 przewodniczył polskiej komisji do spraw delimitacji granicy wschodniej. Zwolennik budowy federacji Polski, Litwy i Białorusi na Kresach i sojuszu z niepodległą Ukrainą. Sprzeciwiał się polonizacji Białorusinów i Ukraińców domagając się prowadzenia wobec nich polityki asymilacji państwowej. Działacz ruchu prometejskiego. Urodzony w 1870 r. w Petersburgu. Przeczytaj więcej na ten temat.

1939 – tego dnia i dzień wcześniej NKWD aresztowała we Lwowie 2 tysiące polskich oficerów. Osadzono ich w więzieniu, tzw. Brygidkach, potem wywieziono do Rosji i zgładzono. Przeczytaj więcej na ten temat.

1980 – pochodzący z Kowieńszczyzny i związany z Wilnem poeta Czesław Miłosz otrzymał Literacką Nagrodę Nobla za całokształt twórczości.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 10 grudnia