Wotum za Orszę !

W pobliżu Ostrej Bramy w Wilnie, znajduje się unicki kościół p.w. św. Trójcy, do którego z ulicy Ostrobramskiej (Ausros Vartu gatvie), prowadzi okazała barokowa brama. Przy kościele istniał klasztor Bazylianów.

Kościół został ufundowany przez księcia Konstantego Ostrogskiego, jako wotum za zwycięstwo wojsk polsko – litewskich  nad wojskami rosyjskimi  w 1514 r., pod Orszą.

Przy prawej ścianie w kościele znajduje się XVI – wieczna, renesansowa płyta nagrobna burmistrza Wilna  Anastazy Bragi i jego syna Antoniego. Wykonany na niej cyrylicą napis  jest w języku polskim: „Tu leży rab Boży Jan Anastazy Braga, burmistrz miasta Wilejskiego” (zmarł w 1576 r.). Litery cyrylicy są wypukłe, a nie wyryte, co odbiega od ówczesnych standardów rzeźbiarskich.

Przy  lewej ścianie  jest wmurowana druga płyta nagrobna sióstr Jeleńskich, z których  jedna była przełożoną klasztoru  p.p. Bazylianek. Napisy na płycie  są  w języku polskim.

Ważniejsze daty z historii kościoła – cerkwi, i klasztoru – monastyru:

– 1347 r., żona księcia Olgierda Juliana, postawiła drewnianą cerkiewkę na miejscu męczeńskiej śmierci trzech dworzan – Jan, Antoni, Eustachy – w zamian za przyjęcie chrześcijaństwa wg obrządku wschodniego.

– 1514 r., książę Konstanty Ostrogski, jako wotum za zwycięstwo wojsk polsko – litewskich, postawił  murowaną cerkiewkę na miejscu drewnianej.

– 1595 r., w przyklasztornej drukarni, Wawrzyniec  Zizeniusz wydał pierwszy wschodniosłowiański elementarz.

– 1608 r.,  król Zygmunt III Waza,  oddał cerkiew i monaster  Bazylianom. Jednym z ich przełożonych był św. Jozafat Kuncewicz.

– 1812 r., w kościele przebywali ranni  i chorzy napoleońscy żołnierze – większość wymarła z głodu.  Cerkiew (kościół) i klasztor (monastyr)  uległy zniszczeniu.

– 1823/24 r., w klasztorze Bazylianów, władze carskie więzią Filomatów, m.in. Adama Mickiewicza – okno  w celi Konrada znajdowało się na piętrze od ul. Ostrobramskiej. Klasztor Bazylianów, został uwieczniony w III części  Dziadów.

– 1838 r., władze carskie więzią  Szymona Konarskiego – stamtąd poszedł na śmierć w dniu 27 lutego 1839 r.

– 1839 r., kasata  Bazylianów, kościół zamieniony na cerkiew prawosławną.

– 1845 r.,  w klasztornych murach prawosławne litewskie seminarium.

– 1919 r.,  mieściło tam się gimnazjum białoruskie.

– 2006 r., w klasztorze znajduje się hotel,  Cela  Konrada jest jednym z jego apartamentów.  Prawdziwą celę „rekompensuje” atrapa z pamiątkami po Filomatach, Filaretach i Adamie Mickiewiczu. Prawdziwa Cela Konrada znajdowała się w budynku z prawej stronu atrapy.

Wykorzystano:

– Władysław Zahorski, „Przewodnik po Wilnie”, Nakładem i drukiem Józefa Zawadzkiego w Wilnie, 1927 r., s. 154.

– Wilno, przewodnik + atlas, Copyright ExopressMap Polska Sp. z.o.o. Wydanie pierwsze, 2011 r.

Stanisław Karlik