Tomasz Zan jako student Uniwersytetu w Wilnie. Fot. z archiwum Mariusza Kubika/Wikipedia.pl/Domena Publiczna
1902 – w Duksztach na Litwie urodził się Tomasz Zan – uczestnik walk o Kresy z Litwinami i sowietami, żołnierz Dowbora-Muśnickiego, Września’39, 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK.
Był prawnukiem Tomasza Zana – „Promienistego”, bratem Heleny Stankiewicz, ostatnim potomkiem w linii męskiej Zanów. W 1913 r. wstąpił do drużyny skautów założonej przez Andrzeja Małkowskiego koło Warszawy.
Służył jako ochotnik pod dowództwem gen. Wacława Iwaszkiewicza w korpusie gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego. W 1918 r. walczył w obronie Wilna, w 1919 r. w Suwałkach wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej i walczył z Litwinami w rejonie Sejn. Przeczytaj artykuł o Powstaniu Sejneńskim. Internowany przez Litwinów w 1920 r. uciekł z obozu w Kozłowej Rudzie i przez Kłajpedę dostał się do Warszawy. W lipcu 1920 r. jako ochotnik w 211 Pułku Ułanów Jerzego Dąbrowskiego został dwukrotnie ranny w wojnie z bolszewikami.
W okresie międzywojennym studiował w Wilnie i Poznaniu, zdobywając dyplom inżyniera rolnictwa. Był oficerem rezerwy 4 Pułku Ułanów Zaniemeńskich, a w 1939 r. został rotmistrzem w DOK-III w Grodnie. W Kampanii Wrześniowej walczył na froncie Osowiec-Wizna.
Po wkroczeniu sowietów pozostał w Kownie jako oficer polskiego wywiadu wojskowego na kraje bałtyckie. Od grudnia 1939 r. należał do ZWZ. Aresztowany przez policję litewską trafił do obozu koncentracyjnego w Drymitriawie, skąd zwolniono go przed aneksją Litwy przez ZSRR. W lipcu 1941 r. przedostał się do Warszawy, gdzie w konspiracji był m.in. szefem oddziału dyspozycyjnego Kedywu pod kryptonimem „Sęk-Motor”. Potem odpowiadał za zaopatrzenie oddziałów AK na Kresach – Okręgu „Nów” i 19 Dywizji AK na Nowogródczyźnie. Awansowany do stopnia majora.
W czasie Akcji „Burza” był szefem sztabu 30 Poleskiej Dywizji Piechoty AK. Internowany przez sowietów, został wywieziony do Riazania. Do Polski wrócił w lutym 1946 r. W 1951 r. został aresztowany przez UB i więziony przez trzy lata w areszcie przy Rakowieckiej w Warszawie. Kawaler Virtuti Militari i wielu innych odznaczeń. Zmarł w 1989 r. w Warszawie.
1895 – w Przedrzymichach Małych, pow. Żółkiew, urodził się Tadeusz Danilewicz – major WP, członek NOW, NSZ, Komendant NZW, weteran walk o Kresy z sowietami i Ukraińcami.
Ukończył Gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego w Żółkwi, studiował w Akademii Handlowej we Lwowie. W czasie I wojny służył w armii Austro-Węgier. W listopadzie 1918 r. podczas przedzierania się do Lwowa został schwytany przez Ukraińców ale zbiegł. Schwytany ponownie i więziony w Kamionce Strumiłowej, Radziechowej i Jazłowcu, został w czerwcu 1919 r. odbity przez żołnierzy polskich.
W Wojsku Polskim służył w 38 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich i 47 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych, w którym dowodził kompanią karabinów maszynowych w wojnie z bolszewikami. Potem, walcząc w 12 Pułku Piechoty, został ranny we wrześniu 1920 r. W okresie międzywojennym służył w 6 Pułku Strzelców Podhalańskich i w Korpusie Ochrony Pogranicza, gdzie dowodził kompanią w 13 i 14 Batalionie Granicznym w Tarnopolskiem, a następnie w 39 Pułku Piechoty Strzelców Lwowskich i 3 Pułku Piechoty Legionów.
W Kampanii Wrześniowej walczył w obronie Modlina. Od listopada 1939 r. działał w konspiracji, w Narodowo-Ludowej Organizacji Wojskowej, Narodowej Organizacji Wojskowej i Narodowych Siłach Zbrojnych. Po scaleniu NSZ z AK od kwietnia 1944 r. był szefem sztabu KG NSZ (AK). Brał udział w Powstaniu Warszawskim. Od czerwca 1945 r. został Komendantem Głównym Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Pseudonimy: „Kuba”, „Kossak”, „Doman”, „Łoziński”.
Zagrożony aresztowaniem przez UB przedostał się w 1945 r. na Zachód. Był działaczem społecznym w Wielkiej Brytanii. Zmarł w 1972 r.
1457 – urodziła się Jadwiga Jagiellonka – królewna polska i księżniczka litewska, księżna Bawarii, żona Jerzego Bogatego. Zmarła w 1502 r.
1461 – zmarła Zofia Holszańska – królowa Polski, żona Władysława II Jagiełły. Urodzona w 1405 r.
1689 – w Tykocinie lub Białymstoku urodził się Jan Klemens Branicki – wojewoda krakowski, hetman polny koronny, hetman wielki koronny. Jeden z największych polskich magnatów XVIII w. Zmarł w 1771 r.
1834 – urodził się Antoni Franciszek Audziewicz – biskup wileński. Zmarł w 1895 r. w Wilnie.
1914 – z powodu odmowy złożenia przysięgi na wierność carowi został rozwiązany Legion Wschodni.
2002 – zmarł Andrzej Miłosz – polski dziennikarz, tłumacz, reżyser filmów dokumentalnych. Brat Czesława. W czasie II wojny światowej był żołnierzem ZWZ i AK na Litwie, m.in. w Wilnie. Organizator pierwszych szlaków kurierskich na Wileńszczyźnie, udzielał pomocy polskim oficerom w ucieczce z obozów internowania. Urodzony w 1917 r. w Wilnie.
2007 – Benedykt XVI przeniósł Tadeusza Kondrusiewicza z Moskwy na urząd arcybiskupa metropolity mińsko-mohylewskiego.
Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 21 września
Dodaj komentarz
Uwaga! Nie będą publikowane komentarze zawierające treści obraźliwe, niecenzuralne, nawołujące do przemocy czy podżegające do nienawiści!