8 września w Historii Kresów

Bitwa pod Orszą 8 IX 1514 – obraz Hansa Krella; Domena publiczna/Wikipedia

1514 – pod Orszą wojska Polski i Litwy pod wodzą Konstantego Ostrogskiego rozgromiły 3-krotnie liczniejszych Rosjan. To jedno z największych zwycięstw w historii polskiego oręża.

Ta pamiętna bitwa – jedna z trzech zwycięskich bitew, które w XVI w. stoczyliśmy pod Orszą z Rosjanami (1508, 1514, 1564) – miała miejsce podczas wojny z Moskwą z lat 1512-1522. Celem polsko-litewskiej wyprawy było odzyskanie ziem i twierdz Smoleńszczyzny zagarniętych przez Moskwę. Siły księcia hetmana Ostrogskiego liczyły 25 tys. żołnierzy – 15 tys. jazdy litewskiej Jerzego Herkulesa Radziwiłła, 5 tys. zaciężnej jazdy polskiej Janusza Świerczowskiego, 2,5 tys. żołnierzy nadwornych, 2,5 tys. zaciężnej piechoty i duża liczba dział.

Przeciwko sobie miały 80-tysięczną rosyjską armię Iwana Czeladina, która rozbiła obóz między Orszą a Dubrownem, licząc na to, że wojska litewsko-polskie będą musiały przeprawić się przez kontrolowane przez Rosjan mosty na Dnieprze. Jednak Ostrogski przeprawił wojska znanym sobie brodem, a piechotę i działa – po dwóch mostach zbudowanych przez saperów z łodzi oraz pustych beczek po winie i piwie.

Do pierwszego starcia doszło między złożonym z 10 chorągwi hufcem Wojciecha Sampolińskiego, a próbującymi oskrzydlić Polaków oddziałami rosyjskimi Bułhakowa-Golicy. Dzięki wsparciu piechoty i artylerii Sampoliński rozproszył wojska rosyjskie, a następnie przyparł je do Dniepru.

Z kolei na prawe polskie skrzydło ruszył rosyjski atak pod wodzą kniazia Andrieja Oboleńskiego. Ostrogski upozorował odwrót, a następnie wciągnął przeważające siły Rosjan w zasadzkę do wąskiego wąwozu, którego brzegi były obsadzone przez polską artylerię i piechotę z rusznicami i falkonetami – Rosjan zasypał grad kul, zginął sam Oboleński. Wtedy dopiero do szarży ruszyły wszystkie siły polsko-litewskie, błyskawicznie rozgramiając Rosjan i ścigając niedobitki jeszcze przez 4 kilometry. Polacy zdobyli też bogato wyposażony obóz wroga.

W bitwie zginęło ok. 1-2 tys. Polaków i Litwinów i kilkanaście tysięcy żołnierzy rosyjskich, a wiele tysięcy Rosjan, w tym książąt i znacznych bojarów, dostało się do polskiej niewoli. Początkowo strona polska szacowała straty rosyjskie na 40 tys., co jednak zdaje się być liczbą zawyżoną. Bitwa ta miała dla Rzeczypospolitej wielkie znaczenie. W jej wyniku nie odzyskaliśmy wprawdzie Smoleńska, ale zdobyliśmy Dubrowno, Krzyczew i Mścisław, a przede wszystkim powstrzymaliśmy rosyjską ekspansję. Pod wrażeniem tej bitwy Habsburgowie zrezygnowali też ze wspólnego z Rosjanami uderzenia na Polskę.

Warto odnotować, że zwycięstwo nad Rosjanami pod Orszą miało też wielki wpływ na kształtowanie tożsamości białoruskiej – wtedy bowiem pojawił się po raz pierwszy w litewskich szeregach czerwony krzyż na białym polu – kolory wykorzystane potem w białoruskiej fladze. W 1992 r. w niepodległej Białorusi w rocznicę bitwy pod Orszą ustanowiono Święto Armii Białoruskiej. Cztery lata później prezydent Aleksander Łukaszenka zlikwidował je i zastąpił Dniem Jedności Narodów Białorusi i Rosji. Za świętowanie kolejnych rocznic bitwy pod Orszą białoruscy opozycjoniści są represjonowani.

Przeczytaj więcej o hetmanie Konstantym Ostrogskim oraz o jego zwycięstwie pod Wiśniowcem.

1698 – początek dwudniowej bitwy pod Podhajcami, w której 6-tysięczna armia Rzeczypospolitej hetmana Feliksa Kazimierza Potockiego pokonała 14-tysięczne wojska tatarskie. Przeczytaj więcej na ten temat.

1831 – Powstanie Listopadowe: skapitulowała Warszawa.

1873 – urodził się Michał Siedlecki – polski zoolog, profesor i rektor Uniwersytetu Wileńskiego. Zmarł w 1940 r.

1885 – urodził się Władysław Marian Zawadzki – polski ekonomista, polityk, minister skarbu. W 1918 r. był członkiem Komitetu Polskiego w Wilnie. Profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Zmarł w 1939 r.

1911 – zmarł książę Jan Puzyna – polski duchowny katolicki, kardynał, sufragan lwowski, biskup krakowski. Urodzony w 1842 r. w Gwoźdźcu.

1925 – w Starych Rakliszkach w Puszczy Rudnickiej urodził się Michał Wołosewicz – polski poeta. W 1971 r. we wsi Wawiórka odnalazł i zaopiekował się grobem majora Jana Piwnika “Ponurego”. Zmarł w 2004 r.

1938 – w Brodach koło Zbaraża urodził się Ryszard Czubaczyński – polski dziennikarz, autor tekstów piosenek, aktor.

1944 – w Wilnie urodziła się Ada Rusowicz – wokalistka zespołu Niebiesko-Czarni.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 8 września

Podziel się tym z innymi. Udostępnij na:

Powiązane wiadomości:

11 stycznia w Historii Kresów 12 sierpnia w Historii Kresów 13 lipca w Historii Kresów 7 lipca w Historii Kresów 19 czerwca w Historii Kresów