28 marca w Historii Kresów

1842 – otwarto Teatr Skarbkowski we Lwowie – największy teatr ówczesnej Europy. Jego widownia mieściła 1460 osób.

Siedzibą teatru był klasycystyczny gmach ufundowany przez hrabiego Stanisława Skarbka. Budynek spoczywał na 16 tysiącach bali dębowych przywiezionych z majątków hrabiego. Mieszkali także m.in. Artur Grottger i Juliusz Kossak.

Darczyńca oddał budynek miastu Lwów w bezpłatne użytkowanie na 50 lat. Zaborcze władze narzuciły polskiemu teatrowi obowiązek wystawiania sztuk także w języku niemieckim. Jednak na przedstawieniach niemieckich teatr świecił pustkami, faktycznie więc przez wiele lat polska widownia finansowała kulturę niemiecką we Lwowie.

Na drugi dzień po otwarciu polski zespół teatru wystawił „Śluby panieńskie” Aleksandra Fredry. Pierwszym dyrektorem teatru był sam hrabia Stanisław Skarbek. Od 1872 r. w teatrze działała opera i operetka – wówczas jedyna w Galicji. Koncertował tu nawet Paganini.

W latach 1861-1880 sala redutowa teatru służyła także jako sala obrad galicyjskiego Sejmu Krajowego. W końcu XIX wieku w pobliżu zbudowano nowy gmach teatru miejskiego nazwany Teatrem Wielkim. Stary budynek przeznaczono na filharmonię, a potem na kino. Obecnie mieści się tu ukraiński teatr.

Pozwolimy sobie zacytować fragment z artykułu „Teatr Wielki we Lwowie” (Kazimierz Schleyen – „Lwowskie gawędy”) opisujący czasy świetności Teatru Skarbkowskiego:

„We wspaniałym amfiteatrze tylko złoto, biel i purpura. Kolory nie rażą przesadą, lecz podnoszą dostojeństwo przybytku. Imponujący żyrandol rzuca blaski na kurtynę: arcydzieło Siemiradzkiego. Na prawo loża prosceniowa pierwszego piętra, ongiś cesarska. Siadywały w niej rody panujące, najwyżsi dygnitarze rakuscy i namiestnicy c.k. Galicji i Lodomerii. W loży tej siedział austriacki prezydent ministrów hr. Kazimierz Badeni, gdy w czasie przedstawienia operetki aktor Myszkowski miał paść przed cesarzem japońskim i zawołać: Mi-ka-do! Tymczasem padł w kierunku loży premiera wołając: Ba-de-ni! Ukarali go za to jednym dniem aresztu z zamiana na grzywnę, którą z ochotą zapłacił sam premier.

Doczekał się wreszcie Lwów, że pojawił się w tej loży Naczelnik Państwa Józef Piłsudski, który znał tę scenę dawniej ze znacznie skromniejszych miejsc. Potem zasiadali w tej loży późniejsi Prezydenci Rzeczypospolitej, a na codzień przedstawiciel Rządu, lwowski wojewoda”.

1503 – w Moskwie podpisano traktat pokojowy po zakończeniu wojny litewsko – moskiewskiej.

1795 – III rozbiór Polski.

1858 – w Charkowie urodził się Józef Siemiradzki – polski geolog, paleontolog, profesor Uniwersytetu Lwowskiego. Zmarł w 1933 r.

1874 – urodził się Stanisław Downarowicz – polski działacz polityczny, inżynier, minister spraw wewnętrznych. Organizator Drużyn Strzeleckich na terenie Galicji. Jako przedstawiciel Królestwa Kongresowego znalazł się w 1915 r. w składzie Naczelnego Komitetu Narodowego. Późniejszy wojewoda wołyński i poleski. Zmarł w 1941 r.

1892 – urodził się Stanisław Dąbek – polski pułkownik, dowódca Lądowej Obrony Wybrzeża. Studiował na Uniwersytecie Lwowskim. Brał udział w wojnie polsko – ukraińskiej i polsko – bolszewickiej. Dowódca 52 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w Złoczowie. Odebrał sobie życie wobec świadomości klęski wojsk polskich na Wybrzeżu w 1939 r.

1913 – w Wilnie urodził się Kajetan Sosnowski – polski malarz. Zmarł w 1987 r.

1920 – wojna polsko – bolszewicka: w odpowiedzi na polską propozycję rozpoczęcia rokowań pokojowych w Borysowie strona rosyjska zażądała wskazania innego miejsca rozmów oraz całkowitego wstrzymania ognia.

1924 – zmarł Józef Sebastian Pelczar – święty, polski duchowny katolicki, biskup przemyski. Urodzony w 1842 r.

1928 – weszło w życie rozporządzenie prezydenta zmieniające z karmazynu na cynober odcień czerwieni na fladze Rzeczypospolitej Polskiej.

1935 – Walery Jan Sławek, ps. „Gustaw”, „Soplica”, zostaje premierem Polski.

1945 – NKWD aresztowało 16 przywódców Polski Podziemnej. Zostali zwabieni do willi w Pruszkowie pod pretekstem rozmów dotyczących polskiego stanowiska wobec ZSRR, uzgodnień jałtańskich i sytuacji na zapleczu frontu, a następnie aresztowani przez NKWD.

Wśród zatrzymanych znaleźli się: Delegat Rządu i Wicepremier na Kraj J.S.Jankowski, ostatni Komendant Główny AK i pełniący funkcję Komendanta Głównego organizacji „NIE” gen. L.Okulicki, przewodniczący Rady Jedności Narodowej Kazimierz Pużak, pełniący funkcję tłumacza wiceminister Departamentu Informacji Delegatury RP na Kraj Józef Stemler-Dąbski, Antoni Pajdak (PPS-WRN), Stanisław Jasiukowicz, Kazimierz Kobylański, Zbigniew Stypułkowski i Aleksander Zwierzyński ze Stronnictwa Narodowego, Józef Chaciński i Franciszek Urbański ze Stronnictwa Pracy, Adam Bień, Kazimierz Bagiński i Stanisław Mierzwa ze Stronnictwa Ludowego oraz Eugeniusz Czarnowski i Stanisław Michałowski ze Zjednoczenia Demokratycznego.

Po 3 miesiącach pobytu w więzieniu na Łubiance i jedynie 3-dniowym pokazowym procesie, skazano 13 polskich przywódców na kary więzienia od 4 miesięcy do 10 lat. Część z nich zmarła tam w niewyjaśnionych okolicznościach – prawdopodobnie zostali zamordowani przez sowieckich oprawców.

1969 – premiera filmu „Pan Wołodyjowski”.

Kresy24.pl / Historyczne Kalendarium Kresowe – 28 marca